بوته گنایی غلات Cereal crazy top
بیماری ناشی از Sclerophthora macrospora که نشانهای آن حالت پیسه ای، کوتولگی گیاه، ضخیم شدن و بد شکلی برگها، زردی بوته، پیچیدگی خوشه و عقیم شدن گیاه است.
این قارچ گندم، جو، یولاف، انواع سورگوم را آلوده می کند. زئوسپورهای آبزی مسئول ایجاد آلودگی هستند. قارچ در گیاه سیستمیک می شود
بیماری سفیدک پودری غلات Cereal powdery mildew
سفیدک حقیقی یکی از بیماریهای مهم غلات در مناطق مرطوب است . عامل بیماری قارچ Erysiphe graminis (Blumeria graminis) است که یک انگل اجباری است و روی جو بیشتر از سایرغلات خسارت وارد می کند .
علائم بیماری بصورت لکه های سفید رنگ است که توسط توده میسلیومی سفید مایل به خاکستری در سطح برگ و سنبله ها نیز آلوده شوند . اندامهای باردهی قارچ به رنگ خاکستری مایل به زرد تا تیره در سطح میسلیومهای پیر تشکیل می شود . در سطح زیرین برگ ؛ در محل آلودگی ، نقاط زرد ریز با بافت مرده دیده می شود . در سطح میسلیومهای کنیدی برها به وجود می‌آیند که کنیدیهای پودری زیادی تولید می‌کنند .
در اواخر فصل رویش ، اندامهای باردهی جنسی قارچ ( کلیستوتیشیوم ) ، به رنگ تیره در سطح توده میسلیوم ، به صورت پراکنده قابل تشخیص است . میسلیومهای قارچ معمولاً به صورت سطحی توسعه می یابند . و تناه در قسمتهای که هوستوریوم تولید می شود ، میسلیوم به داخل سلولهای اپیدرمی نفوذ می کند . در سطح میسلیوم کنیدی برهای زیادی تشکیل می شود که حامل کنیدی های تخم مرغی ، شفاف و تک سلولی به ابعاد 8- 10* 20-35 میکرون است . اندامهای تولید مثل جنسی (کلیستوتیشیوم ) قارچ کروی ، سیاهرنگ با دیواره سخت و به قطر 150-300 میکرون است . این اندامها برای تولید آسکوسپور رسیده و به شرایط آب و هوایی و یا زمستانگذرانی نیاز دارند و کلیستوتیشیومهایی که روی گیاهان در حال رشد دیده می شود ، معمولاً دارای آسکوسپورهای نارس هستند. قارچ E.graminis از حالت تخصصی بالایی در مقابل میزبان برخوردار است ، به طوری که برای هر یک از میزبانها ، فرمهای اختصاصی مخصوص به آن میزبان وجود دارد. مثلاً ترتیکاله نسبت به فرمهای مربوط به جو و گندم مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد . هر یک از فرمهای اختصاصی نیز نژادهای فیزیولوژیک مختلفی را شامل می شود .
عکس العمل ارقام مختلف میزبان متفاوت است وجود لکه های زرد و قهوه ای همراه با رشد توده میسلیوم و اسپور زایی زیاد ، از مختصات ارقام حساس محسوب می‌شود : در حالیکه در ارقام مقام لکه ها روشن بوده ، توده میسلیومی دیده نمی شود .کلیستوتیشیوم قارچ بوفور در روی بافت آلوده میزبن تشکیل می شود ؛ اما آسکوسپور رسیده در آنها بندرت یافت می شود . ظاهراً آسکوسپورها در ایجاد آلودگی اولیه نقش زیادی ندارند . توسعه قارچ بیشتر توسط میسلیومهایی که در روی بقایای گیاهی آلوده یا سایر گیاهان زنده زمستانگذرانی می‌کنند صورت می‌گیرد .
کنترل:
بهترین روش کنترل قارچ انگل ، استفاده از ارقام مقاوم است . هر چند سمپاشی اندامهای هوایی گیاه توسط قارچکشها(آلتو، فولیکور، تیلت) نیز در بعضی از مناطق متداول است
بیماری کچلی (اسکالد) جو Barley scald
کچلی یا اسکالد ، در درجه اول یک بیماری برگی در جو و چاودار است که توسط قارچی موسوم به Rhynchosporium scalis ایجاد می شود . گرچه ممکن است سایر غلات وحشی (گراسها ) نیز آلوده شوند که در این صورت گیاه آلوده به صورت منبع آلودگی ، به توسعه بیماری کمک می‌کند.
کچلی یکی از بیماریهای مهم جو در نواحی معتدل سرد مرطوب و مرتفع مناطق گرمسیری است . عامل بیماری بیشتر برگهای جو را مورد حمله قرار می دهد ؛ اما در مواقعی که بیماری شدید است ممکن است پوششهای گل و ریشکها نیزآلوده شوند
بیماری را از روی علائم برگی می‌توان براحتی تشخیص داد . علائم اولیه به صورت لکه های کوچک بیضوی یا دوکی شکل است . مرکز لکه ها به رنگ خاکستری مایل به سفید است و اطراف آنها توسط یک نوار قهوه ای یا مایل به قرمز احاطه شده است . باگذشت زمان لکه های کوچک توسعه یافته و به یکدیگر می‌پیوندند و لکه های بزرگتر با ابعاد و اشکال مختلف بوجود می‌آید . مرکز لکه ها نیز ممکن است از خاکستری مایل به آبی تا قهوه ای تیره تغییر رنگ دهد .
اسپورزایی قارچ در شرایط آب و هوایی خنک و مرطوب به خوبی صورت می‌گیرد . شرایط گرم و خشک موجود در مرحله رسیدن خوشه های گیاه ، سبب کاهش تعریق یا توقف تولید اسپور می شود . لکه های ایجاد شده در روی گیاه میزبان ، محیط بسیار مناسبی برای نفوذ و رشد سایر عوامل بیماری زا ست . کنیدیهای قارچ توسط میسلیومهای کنیدی زا و به وصورت یک لایه ژلانتینی نازک ، در سطح لکه ها ایجاد می شود . توده کنیدی به صورت یک لایه متراکم و مرطوب از سلولهای مخمری شکل بی رنگ تشکیل می شود . کنیدیهای بی رنگ با یک دیواره عرضی به شکلهای مختلف و معمولاً دارای نوک هستند . اندازه اسپورها به 3-5*16-20 میکرون می‌رسد . بعضی کنیدی ها در محل نوک دارای خمیدگی هستند . زمستانگذرانی قارچ به صورت میسلیوم روی بقایای گیاهی آلوده صورت می گیرد . تولید اصپور معمولاً در اوایل فصل که هوا خنک و مرطوب است ، صورت می‌ گیرد . کنیدیها مسئول ایجاد آلودگی اولیه و ثانویه هستند .
کنترل:
بهترین روش مبارزه استفاده از ارقام مقاوم و تناوب زراعی با استفاده از سایر نباتات زراعی است
نماتدهای مولد زخم ریشه غلات
نماتدهای Pratylenchus thornei و P. Neglectus و نماتد دیگری به نام Paratylenchoides ritteri در استانهای مازندران، گلستان، آذربایجان شرقی، کرمانشاه، ایلام، لرستان، خوزستان،گیلان انتشار دارد و به ریشه غلات خسارت می‌زند.
نماتد مولد غده ریشه Meloidogyne naasi
نماتد Meloidogyne naasi دامنه میزبانی وسیعی دارد. آلودگی از طریق گره‌ها یا گالهای کوچکی که روی ریشه ایجاد می‌شود،قابل تشخیص است. نوک ریشه‌های آلوده دچار پیچ خوردگی می‌شود. در برخی موارد انشعاب شدید ریشه‌ها دیده می‌شود. نماتداغلب در بهار یا اوایل تابستان گیاه را مورد حمله قرار می‌دهد. باعث ایجاد غده یا گال روی ریشه‌ها می‌شود. در داخل هر غده یک یا چند نماتد ماده وجود دارد.
نماتد گالی گندم seed gall nematodeنماتد گالی گندم Anguina tritici، اولین نماتدی است که به عنوان انگل در غلات شناخته شده است. این نماتد علاوه بر گندم،ممکن است چاودار، تریتیکاله و دیگر گونه‌های مشابه را نیز مورد حمله قرار دهد. نماتد گالی در خاور میانه و خاور دور خسارت زیادی به مزارع گندم می‌زند.
علائم:
در مراحل اولیه رشد گیاه،علائم به صورت چروکیدگی برگها ظاهر می‌شود. در مراحل رشد نهایی گیاه ،گالها در داخل اندامهای گل،شکل گرفته، جایگزیندانه می‌شوند. دانه‌های آلوده تقریباً شبیه دانه‌های سالم هستند؛ ولی رنگ آنها کمی تیره‌تر واندازه آنها کمی کوچکتراز دانه‌های سالم است و بسیارسخت‌ترند. در هر گال تعداد بسیار زیادی پوره نماتد وجود دارد. وجود گالها به صورت مخلوط با بذر سالم، باعث انتشار نماتد می‌شود.
مناسبترین روشهای کنترل:
1- تناوب زراعی
2- استفاده از ارقام مقاوم
3- استفاده از بذر سالم و عاری از گال نماتد( بهترین روش پیشگیری )