*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
بیماریهای درونی شتر
..........................................
مقدمه
بیماری های درونی شامل طیف وسیعی از بیماری ها می گردد وما در این جا فقط به ذکر برخی از بیماری های درونی شایع در شتر می پردازیم
اول ـ اسهال Diarrhea
عبارت از سندرمی است که اغلب به عنوان یکی از علایم بالینی برخی از بیماریهای باکتریائی ، ویروسی ، انگلی ، سوء مدیریت و استرس ، و تغییر ناگهانی جیره غذائی به شمار می رود . این حالت یکی از شایع ترین اختلالات مشاهده شده در شتران باغ وحش ها و مراکز پرواربندی شتر می باشد .
Leonard ( 1894) گزارش می دهد که اسهال در تمام اماکنی که او کار می کرده بسیار رایج بوده است وتمامی موارد مشاهده شده به علت عوامل غذائی نبوده است . معهذا روش های متراکم نگهداری در این امر دخیل اند . استرس های مدیریت یا تغییرات جوی به خودی خود می توانند باعث تغییرحالت مدفوع ویا شل شدن آن گردد . همان طور که ذکر گردید آلودگی باکتریایی ، ویروسی و تک یاخته ای بعضاً نیز در این امر نقش دارند.
تغدیه شترها بر علوفه تازه غالباً باعث اسهال می شود . این مسئله معمولا ً در مراتع بهاره و پائیزه به خاطر بالا بودن میزان آب و ارزش غذائی علوفه افزایش می یابد . شدت اسهال از مدفوع شل ،شبیه مدفوع گاو ، تا مدفوع آبکی پرتابی متغییر است .
اگر اسهال دائمی باشد ممکن است پرولاپس رکتوم نیز رخ دهد . اختلالات الکترولیتی افزایش یافته بخصوص کاهش کلسیم سرم می تواند منجر به اختلالات قلبی - گردش خونی و گاهی نارسائی قلبی شود وبه تبع آن کاهش شدید سدیم ممکن است رخ دهد . در بچه شترها اسهال مداوم می تواند روی میزان رشد اثر بگذارد . مدفوع خاکستری رنگ اغلب در بیماری های باکتریائی روده ها دیده می شود در حالی که مدفوع سبز رنگ در اسهال علفی دیده می شود . در صورت بروز چنین حالتی باید حیوانات بیمار را از مراتع دور ساخت و از دادن غذا و علوفه سبز به آنها خودداری نموده و علوفه خشک و آب در اختیار آنان گذاشت . هم چنین جهت تامین آب از دست رفته بدن باید به آنان الکترولیت داده شود . آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف و آنتی اسپاسمودیک ها در موارد مخصوصی مفید است . مدت قابل ملاحظه ای برای درمان اسهال لازم است و کنترل بیوشیمی خون و هماتولوژی توصیه می گردد .
دوم ـ میوپاتی تغذیه ای
یا بیماری ماهیچه های سفید ، یک بیماری تغذیه ای است که در اثر کمبود ویتامین E در جیره غذایی اتفاق می افتد .میوپاتی تغذیه ای در شترانی که به طور متمرکز پرورش داده می شوند گزارش داده شده است . اما در محیط های طبیعی گزارش نشده است.
به نظر می رسد در حالت محصور ، تغذیه شتران مادر با علوفه خشک و مواد متراکم نظیر غلات ، بدون تجیز مکمل ویتامین E می تواند منجر به مسائلی در بچه شترها شود . زیرا که شیر این شتران ماده دچار کمبود ویتامین E خواهد شد . با لاخص که چربی شیر نیز در جذب ویتامین E دخالت دارد .
باید توجه داشت که شتران باید در هر کیلوگرم جیره غذایی 140 واحد ویتامین E دریافت کنند . و به خصوص این امر زمانی اهمیت می یابد که شتران دارای بچه بوده و به شیر دهی بچه های خود مشغول باشند .
سوم ـ نفخ شکم
نفخ شکم یکی از بیماری های شایع در بین شتران است که علت اصلی آن پرخوری است . در چنین حالتی شکمبه شتر از مواد غذایی انباشته می شود واین امر به علت مصرف بیش از حد علوفه خشک ویا علوفه تازه روی می دهد . از علایم بیماری می توان ناآرامی شتر ، نفخ وباد کردن پهلوی چپ را نام برد وچنان چه این عارضه به صورت فوق حاد تظاهر نماید ، می تواند باعث تلف شدن دام شود . معمولاً در چنین حالتی بهتر است که سریعاً از دامپزشک کمک گرفته شود تا دام از مرگ حتمی رهایی یابد . درمان چنین حالتی معمولاً با استفاده از ابزار « تروکار » صورت می گیرد وپس از خروج گاز انباشته شده در شکمبه باید اقدام به تجویز داروهای مسهل نمود . مجدداً تاکید می گردد که درمان باید توسط دامپزشک ورزیده صورت گیرد ، زیرا که ممکن است که عدم دقت در تخلیه گاز شکمبه منجر به تلف شدن دام گردد .
چهارم ـ بیماری انحراف گردن Wryneck disease
عبارتست از بیماری که باعث انحراف سرو و گردن شتر به یک سوی بدن شده و به همان حالت تا مدت ها باقی می ماند و باعث می گردد که شتر نتواند غذا بخورد و یا حتی آب بیاشامد . این بیماری چنانچه به درازا بکشد باعث تلف شدن دام بیمار می گردد . علت بیماری تا کنون ناشناخته باقی مانده است و برخی معتقدند که علت آن مسمومیت است و برخی دیگر کمبود ویتامین B را عامل آن می دانند وبرخی دیگر نیز در معرض باد سرد قرار گرفتن را عامل مسبب این عارضه می دانند .
Guleed & Bornstein )1986) اظهار می دارند که در مزرعه وابسته به دانشگاه مگادیشو سومالی شاهد ظهور بیماری در شتر نری به عمر هفت سال بودند .
علایم بالینی بیماری شامل انحراف کامل گردن به سوی عقب تا نیمه بدن (مثل حالت تب شیر در گاو ماده شیرده ) همراه با خشک شدن عضلات گردن ، سختی تدریجی غذا خوردن به طوری که پس از روز سوم حیوان به طور کامل از خوردن و نوشیدن امتناع می کند ودرد شدید در هنگام لمس ناحیه گردن است . محققین فوق الذکر از روز چهارم بیماری و به مدت پنج روز متوالی اقدام به تزریق زیر جلدی 500 میلی گرم ویتامین B1 و 1500 میلی گرم ویتامین ،B6 نمودند و مشاهده کردند که در طی معالجه ،دام بیمار تدریجاً به حالت طبیعی خود بازگشت و پس از 5 روز درمان ، بهبود یافت .
Guleed & Bornstein (1986) اظهار می دارند که که علایم کلنیکی بیماری انحراف گردن شتر در نزد شترداران سومالی و برخی کشورهای دیگر شناخته شده است. نام محلی بیماری در سومالی (جودان) و یا (شمبر ) است . شترداران سومالی معتقدند که علایم بیماری در طی فصل خشکسالی ظاهر می گردد وبه نظر آن ها درمان محلی آن داغ گردن می باشد که غالبا بدون نتیجه بوده و اکثریت شتران مبتلا بعد از چند هفته تلف می شوند وتنها تعداد معدودی از آن ها تدریجاً سلامتی خود را باز می یابند .
العانی (1990) اظهار می دارد که مواردی از بیماری انحراف گردن در بادیه جنوبی عراق دیده شده است که جهت درمان آن ها کلسیم و و یتامین تجویز شده است که موثر واقع نشده است و شتران بیمار تلف شده اند .
Singh & Vashishta )1977) برخلاف عقاید فوق الذکراظهار می دارند که بیماری انحراف گردن یک بیماری عصبی ناگهانی است که با فلج عضلات مختلف بدن مخصوصاً عضلات گردن که باعث انحراف گردن شتر از طرف مبتلا به طرف دیگر خواهد شد مشخص می شود. طبق نظر Leese )1927) شتران جوان با پوست نازک و با موهای کوتاه و شترهای جماز نظیر شترهای ایالت بیکانر هندوستان به این بیماری حساس تر هستند . بعضی معتقدند که این حالت به علت تداخل گردش خون درناحیه گردنی ستون مهره ها است که عاقبت منجر به پر خونی مننژ ستون مهره ها می گردد . علل ایجاد کننده این بیماری گوناگون بوده و بعضی از آنها عبارتند از : باران های شدید ، عبور از رودخانه ، نوشیدن بلادرنگ آب سرد در فصول گرما بعد از راهپیمائی های طولانی یا کارهای سخت ،برداشتن زین شتر بعد از راهپیمائی یا کار سخت قبل از این که عرق بدن شتر خشک شود ، اختلاف فاحش بین دمای شب و روز در کویرهای شنی و بیابانهای سرد .
شتر بیمار به علت سفت شدن عضلات گردن ، کمر و پاها و غالباً بعلت خمیدگی یک و یا هر دو پای عقب خیلی سفت راه می رود ( را ست راست راه می رود ) عضلات گردن به طرز ویژه ای منقبض می شوند به طوری که باعث تکان خوردن ناخودآگاه سر دام خواهد شد . شتر مبتلا به زمین نشسته یا در هنگام برخاستن بر روی زمین می افتد و یا قادر به بلند شدن نبوده و عضلات پای عقب حدود دوساعت بعد از افتادن به زمین قدرت خود را از دست خواهند داد ، سپس یک طرف گردن بطور خاصی به علت فلجی عضلات متورم خواهد شد . گردن به خودی خود نمی تواند راست شود مگر اینکه به یک طرف فشار داده شود . با پیشرفت بیماری تمام قدرت گردن از بین رفته و شتر بیمار باسر خم شده به یک طرف، خود روی زمین می نشیند و یادر حال فلج کامل عضلات بدن بر روی زمین دراز می کشد . در صورت فلج شدن عضلات چهره ای آرواره پایئنی بازمانده و لب پائینی شل شده است و در همین حال بزاق از دهان ترشح خواهد کرد . بعضی اوقات تمام علامات دیگر بیماری یک ساعت بعد از ظهور اولین علامت بیماری بوقوع می پیوندد ، فلج گردن عارضه دائمی نیست و شترهائی که معالجه می شوند گردن آنها نیز کاملا بهبود خواهد یافت . شتر مبتلا آگاهی و حواس خود را از دست نخواهد داد . ولی شدیدا ً حساس خواهد شد . در تعداد اندکی از شترهای بیمار کوری و در تعداد زیادی یبوست دیده می شود . در هنگام شروع بیماری دمای بدن به میزان یک درجه فارنهایت افزایش خواهد یافت . ولی به تدریج دما کاهش یافته و به حد طبیعی خواهد رسید . نفخ حاصل از خوابیدن شتر بر روی زمین و خفگی حاصل از پیچش گردن به یک طرف باعث وخامت وضع بیمار شده وممکن است که سریعاً به مرگ منتهی شود .
در تمامی مواردی که به مرگ منجر می شود معمولا ًمرگ در عرض 48-36 ساعت اتفاق خواهد اقتاد و درصد مرگ و میر 25% خواهد بود (Leese 1927) .
برای راست کردن ،گردن شتر بایستی گوش های شتر مبتلا را گرفته و سر آن را طوری جلو بیاوریم که گردن راست شود، سپس برای مدت 10-15 دقیقه گردن شتر را به همین حالت نگه می داریم زیرا این عمل شتر را قادر خواهد ساخت گردن خود را کنترل کرده و تجدید قوا نماید و این امر باعث می شود که شتر در پیچش گردن دچار خفگی نشود ضمنا می توان با استفاده از پارچه پشمی گردن را باند پیچی نموده و در صورتی که شتر بر روی زمین خوابیده باشد ، هر ساعت او را از طرفی به طرف دیگر چرخاند تا از ایجاد نفخ شکمبه در دام جلوگیری شود . در صورتی که شتر در حالت نشسته روی زمین قرار گرفته باشد بهتر است که با گذاشتن گونی کاه یا پوشال طوری بدن و گردن او را تقویت کنید که نه گردن به عقب منحرف شود و نه شتر روی زمین به یک طرف بیفتد . هم چنین باید روزی دوبار به شتر آب وغذا داده و هر صبح و عصر 25 گرم کربنات آمونیم به صورت خوراکی و 30 میلی گرم سولفات استرکنین به صورت زیر جلدی تجویز نمود.
با مدیریت صحیح می توان تمام عواملی را که باعث ایجاد این عارضه می شوند کنترل نمود .
پنجم ـ بلعیدن اجسام خارجی
وجود اجسام فلزی مثل سیم و میخ و سوزن و غیره و اجسام غیر فلزی مثل شن و سنگریزه و استخوان وغیره ، در شکمبه و نگاری و عوارض احتمالی حاصله از این گونه اجسام مانند انباشتگی شکمبه ( Impaction ) و نفخ شکمبه Rumen tympan چسبندگی شکمبه به جدار شکم و چسبندگی نگاری به دیواره شکم و حجاب حاجز ، پریتونیت ، تورم پرده خارجی قلب در اثر ضربه حاصله از اجسام خارجی در شتر نیز مانند دیگر نشخوار کنندگان از اهمیت خاصی بر خوردار است . بدیهی است که حیوان از خوردن هر نوع جسم خارجی که به نحوی در غذای روزانه او وارد شود روی گردان نبوده و تا به حال انواع و اقسام اجسام خارجی به اشکال و صور مختلف وبه اندازه های متفاوت از معده این حیوان خارج شده است (1917 Cross ، 1927 Leese ) .
Said )1963) در مصر ، طی مقاله ای به بررسی کشتارگاهی اجسام خارجی در معده شتر و عوارض از آن پرداخته است . در این مقاله علاوه بر شرح اجسام خارجی در شکمبه و نگاری به ذکر ویژگی هائی در این حیوان نیز اشاره شده است بدین ترتیب که اصولاٌ شتر در خوردن غذا فوق العاده انتخابی عمل می کند و احتمال این که همراه با غذای روزانه خود اجسام خارجی را ببلعد خیلی ضعیف به نظر می رسد و تعداد شترهائی که از این نظر در کشتارگاه جیزه مصر مورد بررسی قرار گرفته اند 150 نفر شتر بوده که از این تعداد فقط در 9 نفر آنها اجسام خارجی به اشکال مختلف از نگاری به دست آمده است که این نسبت در حدود یک هفدهم می باشد و عوارض حاصله توسط اجسام خارجی موجود در نگاری این 9 نفر شتر فقط به نفوذ یک قطعه سیم به دیواره نگاری یکی از آنها منحصر بوده است .
حکمتی و همکارانش (1357) تعداد هزار نفر شتر را در کشتارگاه تهران از لحاظ وجود جسم خارجی در معده مورد مطالعه قرار دادند . شترهای مزبور از نژادهای مختلف بوده که از همه مهم تر می توان نژادهای بلوچی ، کلکو ، ترکمن ، شامی ، مهاری ، مجیدی و شادکامی را نام برد . تعداد کمی از این شترها از کشورهای عربی ، پاکستان و افغانستان به ایران آورده شده و تعدادی دیگر مستقیماً از شهرهای مختلف از جمله دشت مغان و اردبیل ، بوشهر ، بندر عباس ، زاهدان ،دامغان ،و سبزوار و بالاخره اطراف تهران جهت کشتار به کشتارگاه تهران ارسال شده بودند . شتران مزبور اکثراً یک کوهانه بودند و تعداد کمی بچه شتر یک الی دو ساله در میان آنها وجود داشت . تعداد نفر شتری که در هر دفعه مورد بررسی قرار گرفته متفاوت بوده و معمولا ً بین 10 الی 45 نفر و به طور متوسط 20 نفر بود که در 50 نوبت تحت آزمایش واقع شدند و مشاهده شد ازاین تعداد شتر، 258 نفر آنها در معده خود حداقل یک جسم خارجی فلزی و حداکثر 50 الی 60 قطعه داشتند عوارض حاصله از این اجسام بسیار مختصر بود .
به طور کلی از میان 111 عدد سیم مستقیم یک سرتیز ، دو سرتیز و دو سر کند موجود در شکمبه که طولی بین 1الی 8 سانتی متر داشتند فقط یک سیم یک سرتیز بطول تقریبا 8 سانتی متر از جدار شکمبه در محل کیسه آب راست عبور کرده بود .
نفوذ جسم مزبور در جدار شکمبه چسبندگی شدیدی را بین شکمبه در محل کیسه آب طرف راست و انتهای هزار لا سبب گشته بود . بطوری که پس از خارج کردن دستگاه گوارش از داخل محوطه بطنی مشاهده شد که آبسه ای به اندازه یک پرتقال بزرگ در این ناحیه وجود دارد که بعد از شکافتن آبسه به همراه سیم مزبو ر مقدار متنابهی ترشحات چرکی سفت پنیری بدبو از آن خارج شد .
از میان کلیه اجسام فلزی متنفذه در نگاری فقط یک میخ که طولی در حدود 5/3 سانتی متر داشت توانسته بود به اندازه 5/1 سانتی متر در مخاط نگاری فرو رود . نفوذ جسم مزبور هیچگونه آثار و عوارضی در جدار داخلی نگاری ایجاد نکرده بود .
تعداد اجسام فلزی که در بازرسی کشتارگاهی از شکمبه و نگاری 258 نفر شتر بدست آمده است بالغ بر 1330 عدد می باشد که از این مقدار تعداد 442 عدد در شکمبه ، 888 عدد در نگاری قرار داشته اند .
بدین وسیله بررسی انجام شده توسط حکمتی و همکارانش (1357) ثابت نمود که این حیوان هم نظیر سایر نشخوار کنندگان دیگر ممکن است همراه با مواد غذائی خود برخی از اجسام خارجی را که ارزش غذائی ندارند ببلعد ، تعدادی از این مواد در معده آنها باقی مانده است و از روده عبور نمی کنند . وجود مواد مزبور در معده این حیوانات برخی اوقات سبب بروز اختلالاتی در عمل اعضاء مربوطه می شود بخصوص چنانچه این اشیاء نوک تیز و برنده باشند سبب سوراخ شدن این حفره ها و ایجاد جراحاتی در اعضاء مزبور یا اعضاء مجاور آنها می شوند . اجسام خارجی بیشتر در شکمبه نگاری و معده سوم تجمع پیدا می کنند . در شکمبه و نگاری مواد خارجی مثل طناب و استخوان و سیم و میخ ، سوزن و سکه و گیره موی زنانه و سایر اجسام فلزی و شن ماسه جمع می شوند . در حالی که در معده سوم بیشتر شن و ماسه و خاک تجمع پیدا می کند و نتایج بدست آمده تا حدودی با آنچه که Said (1963) در مصر گزارش نمود متفاوت است چه این که در آنجا نسبت ابتلا یک هفدهم بوده است و در کشتارگاه تهران در حدود یک چهارم بوده است .
بررسی گشتارگاهی حکمتی و همکارانش (1357) نشان داد که شتر در فرو بردن اجسام خارجی جسورتر از گاو بوده و شاید در خوردن مواد غذائی هیچ گونه جنبه انتخابی برای او وجود ندارد و با توجه به وضع تغذیه و مواد مصرفی حیوان و از طرفی با توجه به وضعیت چراگاه های خاصی که برای این حیوان اختصاص یافته است و اصولا ًرقم 258 نفر یک رقم بسیار قابل توجهی بوده و یقیناً می توان اطمینان داشت که اگر این حیوان هم نظیر سایر نشخوار کنندگان بطور دستی تغذیه شود و یا حداقل از چراگاههای مخصوص استفاده کند این رقم بالاتر خواهد رفت . همچنین مشخص گردید که تعداد متوسط اجسام فلزی موجود در شکمبه و نگاری هر شتر بین یک الی دو عدد می باشد و تعداد اجسام فلزی موجود در نگاری تقریبا دو برابر شکمبه می باشد . از میان اجسام بدست آمده بیش از همه سیم و سپس میخ و آنگاه براده آهن و سوزن و سنجاق و سایر اشیای فلزی متفرقه دیده می شود .
حکمتی و همکارانش (1357) احتمال بروز بیماری تورم ضربه ای نگاری و برون شامه قلب را در مقایسه با گاو ، در شتر بسیار کم می دانند و علت آن را دلایل زیر می دانند .
1- ضخامت جدار نگاری : ضخامت فوق العاده جدار این عضو که در مقایسه با گاو در حدود سه برابر می باشد در حقیقت سد محکمی بوده که نفوذ اجسام فلزی را دچار اشکال می سازد .
2- اندازه نگاری : وسعت زیاد حفرات نگاری عامل موثر دیگری در این مورد می باشد ، بدین ترتیب که وقتی جسم خارجی در این عضو جایگزین شد فضای بیشتری که در اختیار دارد کمتر تحت تاثیر حرکات این عضو و فشار اعضاء مجاور قرار گرفته و در نتیجه احتمال نفوذ آن نقصان می یابد . بنابراین دلیل با لا بودن درصد اجسام فلزی متنفذه در نگاری با مقایسه در شکمبه را می توان به این ترتیب تفسیر نمود که چون اندازه نگاری در این حیوان در مقایسه با شکمبه کوچک بوده و محفظه تنگی را تشکیل می دهد و از طرفی دارای حرکات بیشتری می باشد لذا احتمال نفوذ اجسام فلزی توک تیز در چین های نگاری بیشتر از شکمبه است .
3- ساختمان داخل نگاری : تعدا زیاد حجرات ، وسعت و عمق آنها در نگاری شتر در فقدان بروز این بیماری موثر بوده است بدین ترتیب که وقتی جسم خارجی در یکی از حجرات قرار گرفت بلافاصله با ذرات شن و ماسه وخاک که در عمق هر حجره وجود دارد مخلوط شده و بعد از مدتی در بین توده ای از این مواد و محتویات دستگاه گوارش قرار می گیرد . قرار گرفتن اجسام فلزی در میان این مواد به احتمال زیاد آنها را از هر نوع حرکتی باز می دارد بنحوی که نه قادر به نفوذ بوده و نه توانائی برگشت مجدد به داخل نگاری را دارند .
4- ضخامت جدار شکمبه : از آن جائی که جدار شکمبه در این حیوان در مقایسه با گاو ،دارای ضخامت کمتری است لذا احتمال نفوذ اجسام فلزی نوک تیز از داخل این عضو به اعضای مجاورش بیش از نگاری است .
5- نحوه خوابانیدن حیوان : عامل موثری که ممکن است در تقلیل بروز این بیماری وجود داشته باشد نحوه خوابانیدن و آرمیدن حیوان است . بدین معنی که این حیوان همیشه برای خوابیدن روش کاملاٌ مستقیمی را انتخاب نموده و کمتر نظیر نشخوار کنندگان دیگر مانند :گاو از این پهلو به آن پهلو می شود در نتیجه فشار اندام ها بر روی یکدیگر و نفوذ اجسام فلزی کاهش پیدا می کند .
ششم ـ تورم ضربه ای نگاری Traumatic reticulitis
تورم ضربه ای نگاری عبارت از نوعی بیماری است که در اثر بلعیدن اجسام خارجی نوک تیز و فرو رفتن این اجسام خارجی در جدار و دیواره نگاری اتفاق می افتد . این بیماری در گاوها و گاومیش ها به وفور مشاهده می شود و شتران نیز به آن مبتلا می شوند اما میزان آن در شترها به مراتب از گاوها کمتر است. شتران در هر سنی به این بیماری مبتلا می شوند و بیماری بیشتر در سنین 2-6 سالگی اتفاق می افتد .
علل تولید : علت اساسی وقوع بیماری ،بلعیدن اجسام خارجی توسط حیوان و عبور این اجسام از شکمبه به نگاری و استقرار آنها در نگاری میباشد . اجسام خارجی مذکور معمولا ًعبارتند از : میخ ، سوزن ، قطعه سیم ، تکه های فلزی نوک تیز ،تکه های چوب و استخوان نوک تیز می باشد . عوامل مساعد وقوع بیماری نیز عبارتند از : فشارهای وارده بر نگاری در اثر نفخ شکمبه ، امتلاء حاد شکمبه ، فشارهای اواخر زایمان و یا در حین زایمان می باشد . که در این حالت انقباظ عضلات شکم و حرکات نگاری باعث فرو رفتن اجسام خارجی به جداره نگاری شده و این اجسام از این طریق ممکن است به اعضای دیگر بدن نیز نفوذ کنند . ملاحظه شده است که اجسام خارجی در شترها ، در مقایسه بین نگاری و شکمبه ، دیواره شکمبه را راحت تر سوراخ می کنند که علت آن اختلاف شدید بین صفات تشریحی و و ضعیت اناتومیکی این دو دیواره است .
علایم بالینی : علایم بالینی تورم ضربه ای نگاری در شتر معمولا به شکل نفخ شکمبه ظاهر می شود ، زمان لازم برای بروز علایم بیماری متغیر بوده و از 10 روز تا چند ماه به طول می انجامد . باید متذکر شد که کثرت تعداد اجسام خارجی در ظهور علایم بیماری تأثیر زیادی ندارد . اجسام فلزی دو سر تیز مستقیم و مقاوم با طول متوسط زودتر از اجسام فلزی نرم و کج و یک سر تیز موجب تظاهر عوارض بیماری می شوند . افسردگی ، کاهش وزن و اشتها ، تقلیل حرکات شکمبه و افزایش تعداد حرکات تنفس و قلب و بالا رفتن دمای بدن از آثار بالینی مشخص و اولیه بیماری تورم ضربه ای نگاری می باشد .
هفتم ـ هماتوری Heamaturia
هماتوری در حقیقت سندرمی است که همراه با بیماری های عفونی ویا تورم مجرای ادرار مشاهده می شود . این حالت در شتران نادر است وبرای درمان آن باید نخست عامل اصلی بیماری را درمان کرد . هماتوری در بچه شترهای نوزاد را می توان با تجویز ویتامین K وکلسیم درمان کرد .
هشتم ـ تورم شیردان Abomasitis
این عارضه معمولاً در هنگام آلودگی به کرم های همونکوس ویا مسمومیت با گیاهان سمی ویا خوردن مواد شیمیایی تحریک کننده مانند ارسنیک ویا خوردن برگ های گیاه دفلی Oleander روی می دهد . تورم شیردان با علایمی نظیر بی اشتهایی ، دندان قروچه ، اسهال وضعف عمومی همراه خواهد بود . در کالبد گشایی دام های تلف شده ، شاهد تورم اپی تلیوم شیردان وضخامت آن وتخریب لایه مخاطی آن خواهیم بود . در برخی موارد ودر صورت آلودگی انگلی ،می توان کرم های ریز همونکوس را در داخل شیردان مشاهده کرد . برای درمان این عارضه باید ابتدا عامل بیماریزا را برطرف نموده وبه تجویز داروهای مقوی پرداخت .
نهم ـ کوری Blindness
کوری یکی از عوارض شایع در برخی از گله های شتر است . علت این بیماری می تواند فلج عصب بینایی باشد . البته علت فلج عصب مذکور ناشناخته است وبرخی از موارد این نوع بیماری با تجویز ویتامین B1 ویا نوکس ومیکا Nux vomica درمان می شود . برخی نیز پیشنهاد می کنند که پشت گوش شتر را داغ سوزنی نمایند تا این کار وباعث تحریک عصب مذکور گردد . اما در خصوص شب کوری باید گفت که این عارضه نیز با تجویز ویتامین A قابل درمان است .معمولاً عوارض فوق الذکر در هنگام خشکسالی ، قحطی وکمبود شدید علوفه سبز روی می دهد . زخم قرنیه Corneal opacity نیز یکی از عوارض شایع در بین شترانی است که به بیماری سورا ( تریپانوزومیاز ) مبتلا می شوند ، گاهی اوقات این عارضه در اثر ضربه های وارده به سر دام ، فرورفتن تیغ وخار درچشم ویا آلودگی مزمن به کرم تیلازیا Thelazia lessei روی می دهد . علت بروز این عارضه اگر بیماری سورا باشد ، باید اقدام به درمان این بیماری کرد . به هر حال پاشیدن کمی از گرد داروهای سولفانامیدی در چشم می تواند برخی از عفونت های حاصله را درمان کند . در تورم حاد قرنیه چشم بهتر است که شتر بیمار در معرض تابش شدید آفتاب قرار نگیرد وچشم با محلول رقیق سلفات مس ویا اسید بوریک شستشو داده شود وپس از آن داروی هیدروکورتیزون Hyrocortisone وپنی سیلین تجویز گردد . در صورت آلودگی به انگل های چشمی بهتر است که با پارچه ای تمیز اقدام به خارج نمودن انگل از چشم شترهای بیمار نمود ( الزبیدی 1995 ) .
دهم ـ آتروفی عضله قلب Cardiac atrophy
آتروفی عضله قلب ، عارضه ای است که منجر به انبساط دیواره های قلب وبطن می گردد وبدین گونه قلب تلاش می کند تا بتواند وظایف خود را در شرایط آتروفی به نحو احسن انجام دهد . در چنین حالتی معمولاً بطن راست ودر برخی مواقع هردو بطن چپ وراست متسع می گردند . این عارضه معمولاً در بیماری ذات الریه ویا شکل تحت حاد بیماری سورا مشاهده می شود وبهترین راه تشخیص این عارضه نبض شدید ورید وداج Jugular vein است . برای درمان این عارضه باید در آغاز بیماری مسبب آن را درمان کرد ( الزبیدی 1995 ) .
یازدهم ـ کونژیکتویت Conjunctivits
این بیماری با ریزش اشک ودرد شدید چشم همراه است ودر صورت بروز بیماری باید دام را از تابش شدید نور خورشید ویا وزش باد در امان نگاه داشت وچشم مبتلا را با محلول رقیق نترات نقره ویا اسید بوریک Boric acid شستشو داد ودر موارد شدید بیماری پیشنهاد می شود که از آنتی بیوتیک هایی نظیر پنی سلین ویا تزریق عضلانی کوتیزول استفاده نمود ( الزبیدی 1995 ) .
دوازدهم ـ کولیک « دل درد شدید » Colic
کولیک معمولاً در شترهایی دیده می شود که مقادیر زیادی دانه کپک زده ویا گندیده مصرف کرده باشند ، هم چنین این حالت در بچه شترهایی که پس از شیر گیری مقادیری زیادی غذا را در یک وعده مصرف می کنند دیده شده است . در مواردی دیگر تغذیه بر مراتعی که در کنار شن زار واقع شده وشتر همراه علوفه مقادیری شن تناول کند نیز علت بروز بیماری ذکر شده است . گاهی اوقات دل درد به صورت روزانه وچندین بار در روز اتفاق می افتد وممکن است که این حالت برای سه تا چهار ماه ادامه یابد . در این عارضه پوست دچار خراش وزخم شده و در ناحیه دنده هفتم ویا مفصل خرگوشی زخم هایی پدید می آید که علت بروز این زخم ها فشار دادن آن ناحیه بر روی زمین است .
عارضه دل درد با دردهای شدید ناحیه شکمی همراه است که در چنین حالتی شتر بر روی زمین دراز می کشد و اندام های حرکتی خود را به داخل می کشاند وگاهی نیز از شدت درد به خود می پیچد و بر روی زمین غلت می زند ویا این که اقدام به لگد پراکنی می کند . در چنین حالتی نبض وسرعت تنفس دام افزایش می یابد ودام فریاد وناله سر می دهد ودمای بدن در چنین حالتی طبیعی بوده ویا از حالت طبیعی نیز پایین تر خواهد بود . گاهی اوقات نیز دل درد همراه با استفراغ است که چنین حالتی معمولاً در جابجائی شیردان مشاهده می گردد در بعضی اوقات علت درد مربوط به دستگاه گوارش نیست که در چنین حالتی به آن دل درد کاذب می گویند ومعمولاً چنین دردی همراه با پریتونیتPeritonitis وتب می باشد وبرای درمان دام بیمار ، باید در مرحله نخست علت دل درد را پیدا نموده و آن را بر اساس علت بیماری درمان نمود . درمان دل درد حقیقی با خوراندن یک کیلوگرم سلفات منیزیم همراه با مقدار کافی آب صورت می گیرد وباید نصف این دز دارویی را در روزهای بعد وبه مدت چندین روز دیگر تجویز نمود . هم چنین باید برای تخفیف شدت درد از داروهای مسکن وآرامش بخش نیز استفاده کرد .
دل درد ناشی از خوردن شن را باید با تجویز یک الی دو لیتر روغن خردل Mustard oil درمان کرد ، واما در خصوص دل درد کاذب باید نخست علت اصلی بیماری را که ممکن است ناشی از تورم کلیه ها ویا پریتنونیت باشد با استفاده از آنتی بیوتیک ها وترکیبات سولفانامیدی درمان نمود (الزبیدی 1995 ) .
سیزدهم ـ خاک خوری ( پیکا ) Geo phagia ) Pica)
این عارضه معمولاً در شترهای شدیداً آلوده به انگل های گوارشی نظیر همونکوس ، استرونژیلوئید ، استرتاگیا ونماتودیروس مشاهده می گردد وچون اغلب این انگل ها خونخوار هستند ، به همین علت شترها معمولاً دچار آنمی نورموکرومیک میکرولیتیک وکمبود فسفات در خون می شوند . خوردن خاک به میزان چند کیلو در روز می تواند برای شترها خطرناک بوده ومنجر به لاغری شدید وعاقبت مرگ شود . برای درمان این عارضه باید نخست بیماری انگلی دام درمان شود .
چهاردهم ـ آفتاب زدگی Sun Struke
گاهی اوقات آفتاب زدگی در شتر اتفاق می افتد وشترهای ناتوان به این عارضه بیشتر مبتلا می شوند . وقوع بیماری ناگهانی بوده وشتر در این حالت تبی با دمای حدود 112 درجه فارنهایت یا بیشتر را همراه با هیجان ، افتادن به زمین واغما از خود نشان می دهد ، اگر بلافاصله حیوان را تحت درمان قرار ندهیم 60 درصد حیوانات بیمار تلف خواهند شد ( Lesse 1927 ) .
درمان : عبارتست از حجامت ورید وداجی ، تجویز خوراکی 15 گرم کربنات آمونیوم به عنوان محرک وگذاشتن قطعات یخ روی سرحیوان .
در بیابان های به شدت گرم نباید از شتر در ساعات گرم روزهای تابستان استفاده شود واز طرفی باید برای استراحت شتر جایگاهی با سایه مناسب تهیه گردد .
پانزدهم ـ خیز پاها
اگر شتری را برای چندین روز در یک محل نگهداری کنیم واز تحرک وی جلوگیری نماییم ودر همان محل اصطبل به او آب وغذا بخورانیم ، در پای های این شتر عارضه خیز حاصل از جاذبه زمین ایجاد خواهد شد . پاهای جلوشتر بیشتر مبتلا شده وخیز بیشتر بین کف پا ومفصل بخلق ایجاد خواهد شد ، درد در قسمت های پایین پای شتر مبتلا شدید بوده وپاهای شتر نسبت به عوارض مکانیکی حساس خواهد شد . این گونه آسیب ها در شتر ممکن است عواقب وخیمی به دنبال داشته وبرای مدت قابل ملاحظه ای آن ها را برای کار کردن غیر قابل استفاده سازد . تجویز نیترات پتاسیم به کاهش خیز کمک خواهد کرد . گردش دادن منظم روزانه به تمام شترها زمانی که از آن ها برای هیچ کاری استفاده نمی کنیم از اهمیت ویژه ای برخوردار است . شترها را روزانه حداقل یک کیلومتر باید راه برد .
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
شانزدهم - مسمومیت دارویی شتر
داروها همانطور که دارای نقش بسیار مهمی در درمان بیماری ها می باشند . چنانچه بطور صحیح و دقیق مورد استفاده قرار نگیرند خود می توانند باعث ایجاد مسمومیت و بروز عوارض سوء در شترها شوند وما در این جا به بررسی مسمومیت ناشی از برخی داروها در شتر می پردازیم :
1 . داروهای ید دار:
مثل یدور پتاسیم ، این دارو از طریق دهان و یا تزریق وریدی جهت درمان بیماری اکتینومیکوز به کار می رود . تجویز یدور پتاسیم بمقدار 6 تا 10 گرم در روز به مدت 7 تا 10 روز همراه با آب آشامیدنی ، درمانی طولانی ولی موثر است و اگر درمان بیش از این مدت به درازا بکشد باعث بروز آثار مسمومیت می گردد . که این علایم عبارتند از : ریزش اشک ، بی اشتهائی و ظهور شوره .
2 .سورامین ( ناگانول) :
این دارو سال ها است که به عنوان داروی مناسب برای درمان بیماری سورا به کار می رود . میزان تزریق آن 10 تا 12 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن دام به صورت داخل وریدی است . در صورت لزوم می توان 15 روز بعد درمان را تکرار کرد . در هنگام مصرف معمولاً از محلول 10% دارو استفاده می شود و مشاهده شده است که تزریق داخل وریدی این دارو باعث ایجاد لخته های خونی در سیاهرگ ها Thrombophlebitis در محل تزریق می گردد .
3 .ترکیبات کیناپیرامین (Quina Pyramine) :
از جمله داروهایی است که بر علیه بیماری سورا مورد استفاده قرار می گیرد از این گروه می توان داروی کیناپیرامین سلفات را نام برد که به نام انترسید معروف است . این دارو به صورت محلول و با نسبت 10% در آب سرد و به مقدار 5 میلی گرم تزریق زیر جلدی تجویز می شود . تجویز دزهای بالای از دارو باعث مسمومیت شترها خواهد شد .
معمولاً مسمومیت در طی دو ساعت پس از تجویز دارو دیده می شود و ممکن است شامل علایمی نظیر : ریزش بزاق ، لرزش عضلات گردن و شانه ، عدم تطابق حرکات ، تند شدن ضربان قلب و تنفس و در برخی موارد کولاپس و مرگ نیز دیده شود .
4- میلارسوپرول Melarsoprol :
دارویی از گروه ترکیبات ارسنیک است که جهت درمان سورا به کار می رود . دز دارویی آن در شتر ها 5/3 میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام است . اما استفاده از این دارو به علت ایجاد مسمومیت در شتران محدود است . (Schillnger & Rottcher 1984) .
5 . دی مینازن (برینیل ) :
دارویی از گروه دی آمیدین است که جهت درمان سورا به کار می رود . این دارو چنانچه در شتران به مقداری بیش از 5/3 میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام از راه تزریق عضلانی و یا زیر جلدی استفاده شود باعث حدوث مسمومیت شدید در آنان خواهد گردید .
Leach (1961) معتقد است که بیش از 7 میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام باعث مرگ خواهد شد .
Petrovskii) & Khamiev 1977) در بررسی خود در مورد مسمومیت دارو در یک گروه از شترهای دو کوهانه که دارای 25نفر شتر بوده و به ترپانوزوم نیا کولی اکیمووا مبتلا بودند مشاهده کردند که استفاده از دارو به مقدار 5 میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام تزریق داخل عضلانی می تواند جلو بیماری را بگیرد و هیچ گونه تأثیرات جانبی نیز نداشته باشد . در حالی که دادن مقدار 7 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام باعث ظهور عوارض مسمومیت در میان حیوانات گردید .
6- کلرید ایزومیتامیدیوم Isometam idium Chloride :
نام تجارتی آن سامورین است و دز آن یک میلی گرم در هر کیلوگرم وزن دام از طریق تزریق عضلانی است ، این دارو جهت درمان سورا به کار می رود .
Balis) & Richard 1977) اقدام به تحقیق و مطالعه در مورد تاثیر این دارو بر روی شترهای بیمار اتیوپی نمودند و مشاهده کردند که تجویز دزهای بالای این دارو باعث حدوث ظهور مسمومیت موضعی و تولید آبسه و کیست در محل تزریق می گردد که معمولا ً این آبسه ها برای مدت طولانی باقی می مانند و باعث نکروز بافت ها می گردند و برای از بین بردن مسمومیت این دارو ، معمولا ً آن را به صورت مرکب همراه با داروهای دیگر می دهند وداروهای همراه عبارتست از 4% دکستران سلفات و 4% ایزومیتامیدیوم که به مقدار 5/0میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام داده می شود و به تجربه ثابت شده است که تزریق وریدی شترها با داروی ایزومیتامیدیوم و به مقدار 1 یا 5/1 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام ، منجر به فلج موقت می گردد (Schillinger و همکارانش 1982) اما اگر به مقدار 2 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن دام داده شود باعث بروز شوک شدیدی در شترها خواهد گردید . (Balis & Richard) .
7- سمیلارسان Cymelarsan :
دارویی موثر و با تأثیر سریع برعلیه بیماری سورا است . ولی باعث نکروز در محل تزریق می گردد . (Tager Kagan و همکارانش 1989) .
8- استریکنین Strychnine :
Sing & Vashishta )1977) معتقدند استفاده از این دارو در درمان بیماری های شتر ممکن است به مسمومیت با این ماده منجر شود . چون حد فاصل بین دز درمان و دز سمی آن کم است وبه همین علت استعمال درمانی آن محدود می باشد .این دارو فقط به عنوان مقوّی عصبی برای بهبود وضع رفلکس ها به کار می رود .
حداکثر مقدار مصرفی که در گاو و اسب باعث مرگ می شود 400-250 میلی گرم از راه تزریقی است . مسمومیت با استریکنین باعث خواهد شد حساسیت در مقابل انعکاس و تشنجات کزازی بعد از یک دوره ابتدایی لرزش و سفت شدن عضلات افزایش یابد . از علایم مخصوص این مسمومیت کشیدگی پاها واسپاسم های کزازی است که باعث خم شدن سرو پاها بطرف عقب می گردد همچنین بیرون زدگی کره چشم در طول تشنج از علایم ویژه این نوع مسمومیت است . حمله حدود 4-3 دقیقه به طول می انجامد و سپس توسط یک دوره انبساط ناقص که با وقوع بیماری کوتاه تر می شود تعقیب می شود وعاقبت مرگ به علت فلج دستگاه تنفس حادث خواهد شد .
استریکنین به سرعت اثر سمی خود را از دست داده و از بدن دفع می شود و آرام کردن شتر مبتلا با داروهای بی حسی از جمله باربیتورات یا کلرال هیدرات برای مدت کاملا ً طولانی ممکنست مسمومیت را درمان نماید . مصرف خوراکی کلرال هیدرات 30- 15 گرم به ازای هر نفر شتر می باشد .
9- نتروکسی نیل Nitroxynil :
از این دارو جهت درمان ابتلای شتران به مگس های بینی سیفالوپینا تیتیلاتور استفاده می شود . Delavenay 1978)) اظهار می دارد که تزریق زیر جلدی نتروکسی نیل به میزان mg/kg 10 وزن دام ،بر علیه سیفالوپینا تیتیلاتور فعال بوده است اما میزان،/mg/kg 50 آن کشنده است .
10 - گریزوفولوین Grisofulvin :
از این دارو جهت درمان بیماری کچلی در شتران استفاده می شود دزگریزوفولوین mg/k 20 در دام های بزرگ است . Boever & Rush )1975) در آمریکا اقدام به درمان شتر مبتلا به کچلی از طریق تجویز دهانی گریزفولوین و ویتامین A و نیز با استفاده از مرهمی بنام پانالوگ نمودند و آنان شاهد ظهور عوارض جانبی گریزوفولوین در حیوان همچون اسهال ،استفراغ و نا آرامی حیوان بودند . این عوارض جانبی پس از کاهش دادن دز روزانه گریزوفولوین از 5گرم به 5/2 گرم ، از بین رفت .
11- حشره کش های هیدروکربن کلرینه :
این حشره کش ها برای از بین بردن جرب ، کنه ، و شپش شتر در سطح بدن مورد استعمال قرار می گیرند و عبارتنداز : لیندان ،آلدرین ، دیلدرین، کلردان ، توگسافن ، متوکسی کلر ، ایزودرین ، اندرین و هپتاکلر ، این حشره کش ها در بافت چربی ذخیره شده و کانونی فعال برای خطر به شمار می روند . زیرا سوخت و ساز سریع چربی ها ممکنست این فرآورده ها را آزاد کرده و آنها را وارد جریان خون نموده و باعث مسمومیت گردد. این فرآورده ها نه تنها از راه پوست جذب می شوند ، بلکه ممکنست حتی از راه خوردن و یا تنفس وارد دستگاه گردش خون شوند ، فرآورده های روغنی این ترکیبات از راه پوست سریعتر جذب می شوند . مخلوط کردن این حشره کش ها با خاکستر از راه های دیگر مطمئن تر است . این حشره کش ها عموما ًدر شتر مصرف شده و مسمومیت با آنها نیز ممکنست در حیوان اتفاق افتد (Sing & Vashishta 1977 ) .
این فرآورده ها محرک های عمومی سلسله اعصاب مرکزی به شمار می روند و علایم مسمومیت با آنها عبارت است از : افزایش تشنج ،حساسیت و متعاقب آن لرزش عضلات ، ضعف و در موارد حاد مسمومیت فلجی و ریزش بزاق و دندان قرچه همراه با بی اشتهائی کامل و دائمی نیز ممکن است دیده شود . شتر بیمار ممکن است به حالت اغما بیفتد و در طول دوره اغماء درجه حرارت افزایش می یابد . اگر مرگ به سرعت اتفاق افتد تنها علامت قابل تشخیص سیانوز می باشد . در اتوپسی قلب ، می بینیم که قلب در حالت سیستول بوده و ریه علایم ذات الریه و خیز فوق حاد را نشان می دهد . در نای و نایژه ها کف مخلوط با خونی موجود می باشد . مغز و نخاع پر خونی و تورم و کبد و کلیه نیز پرخونی رانشان می دهند . تاکنون پادزهر ویژه ای برای از بین بردن خاصیت حشره کش های هیدروکربن کلرینه شناخته نشده است ، روش درمان بایستی علامتی بوده و از طریق خارج ساختن عامل مسمومیت از بدن انجام گیرد . تجویز وریدی بیکربنات سدیم با دوزاژ 200 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن و تکرار آن بافاصله زمانی کوتاه ، میزان دفع هیدروکربن کلرینه را افزایش خواهد داد . بعلاوه ممکن است از گلوگونات کلسیم نیز به صورت وریدی استفاده نمود .
12- حشره کشهای آرگانوفسفات :
استفاده دایمی از فرآورده های آرگانوفسفات به عنوان حشره کش برای از بین بردن انگل های خارجی شتر می تواند برای سلامتی شترها خطر آفرین باشد ودر صورت عدم رعایت اصول صحیح سمپاشی در حیوان مسمومیت ایجاد نماید . (Sing & Vashishta 1977 ) .
این فرآورده ها عبارتند از : پاراتینون ، ما لاتیون و غیره . این حشره کش ها باعث غیر فعال شدن آنزیم کلین استراز و ظهور علایمی نظیر :تنگی نفس ،ریزش بزاق ، اسهال ، کمبود اکسیژن ، سفتی عضلات می گردند . این فرآورده ها بعد از بلع از طریق دستگاه گوارش یا استنشاق از طریق دستگاه تنفس یا مصرف موضعی پوستی یا از طریق استعمال در بافت ملتحمه چشم ، به سرعت جذب بدن می شوند . در لاشه تغییرات کالبد گشائی و جراحات هیستوپاتولوژیکی مشاهده نخواهد شد .
درمان عبارت است از خارج کردن دارو از بدن حیوان و تزریق آتروپین با دوزاژ 25% میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن که یک سوم این مقدار آتروپین را بایستی به صورت وریدی خیلی آهسته و به صورت محلول رقیق دو درصد و بقیه را به صورت تزریق عضلانی مصرف نمود . هر تزریق وریدی و عضلانی بایستی به مدت 2-1 روز تا زمان بهبود شتر هر 5 ساعت یکبار تکرار گردد .
13- مسمومیت با مواد معدنی
مسمومیت با مواد معدنی در صورتی که دز بالایی از این فرآورده ها به شتر خورانده شود ، بروز می کند . (Sing & Vashishta 1977 ) اظهار می دارند که شخصاً شتری را که به علت بلع سولفات مس دارای اسهال سبز رنگ بود وبه همین علت تلف شد را مشاهده کرده اند .
سابقاً برای درمان سورای شتر از مقدار زیادی ارسنیک به صورت خوراکی استفاده می شد وبه همین علت مسمومیت با ارسنیک امری عادی بودROSS& PATEL )1921) .
مسمومیت با ارسنیک در شتر با بی اشتهایی ، اغما ، استفراغ ، بی قراری ، حمله ، عدم تعادل به ویژه از دست دادن کنترل پاهای عقب ، دلدرد ، اسهال وگاهی یبوست ، افتادن به پهلو ومرگ تظاهر می کند .
علایم بیماری به مقدار ارسنیک وارده به بدن ووضعیت شتر بستگی دارد ، مسمومیت با درجه ضعیف ممکن است فقط با بی اشتهایی واغما تظاهر نماید . گاهی اوقات تورم شیردان ، تورم روده ، تورم کلیه وتورم پرده صفاق در کالبد شکافی دیده می شوند .
در صورت کوتاه بودن فاصله مسمومیت تا وقوع علایم مسمومیت ، درمان فقط با دفع عامل مسمومیت از دستگاه گوارش شتر امکان پذیر است . چنانچه عامل مسمومیت هنوز در دستگاه گوارش موجود است باید پانصد سانتی متر مکعب خمیر هیدروکسید آهن به صورت خوراکی مصرف شود ، اگرچه داروی اخیر پادزهر موثری نیست . به علاوه چون منیزیم خشک با ارسنیک ترکیب غیر محلولی ایجاد می کند می توان آن را به صورت خوراکی مصرف کرد . گاهی نیز از محلول 10 % تیوسولفات سدیم با دز 2 / 0 سانتی متر مکعب به ازای هر کیلو گرم بدن به صورت داخل وریدی تجویز می شود که دارای نتایج موثری می باشد . در صورتی که کلاپس قریب الوقوع باشد نگاهداری بدن با تجویز داروهای تقویتی توصیه می گردد . تجویز غذاها ومواد مغذی ونرم نظیر شیر ، تخم مرغ وکنجاله تخم کتان نتایج درخشانی را در بر داشته است . در شتری که به علت از دست دادن کنترل پاهای عقب قادر به حرکت نیست تزریق زیر جلدی 120 - 60 میلی گرم سولفات استریکنین توصیه می شود .
هفدهم ـ مسمومیت با گیاهان سمی
وجود گیاهان سمی در مراتع یکی از مسائل مهم در زمینه دامپروری است که می بایستی بدان توجه کافی مبذول نمود . گیاهان سمی موجب خسارت زیادی از جمله مرگ و میر حیوانات و کاهش ارزش دام می گردد .در اثر چرای مفرط و بی رویه ای که در کلیه نقاط کشور صورت می گیرد . اکثر گیاهان علوفه ای مفید فرصت تکثیر و ازدیاد نیافته به تدریج از بین می روند با ازبین رفتن نباتات علوفه ای مفید گیاهان کم ارزش و سمی جانشین آنها می شوند و دام ها هنگام گرسنگی و یا عدم دسترسی به علوفه های خوشخوراک اجبارا ً از این گونه نباتات تغذیه می نمایند و به همین جهت افزایش نباتات سمی در مراتع که اکثرا ً به صورت دایمی در می آید ، معلول چرای مفرط می باشد . در صورت تغذیه فراوان شتر بر گیاهان سمی ، این گیاهان می توانند باعث مسمومیت شدید شتر شده وعاقبت به مرگ دام منتهی شود . ولی در مراتعی که نباتات علوفه ای به وفور یافت می شود غالبا ًدام در جیره غذائی خود تغییراتی می دهد ، بدین معنی که تمایلی به تغذیه زیاد یک گیاه به خصوص از خود نشان نمی دهد و باید دانست که برخی از گیاهان سمی چنانچه به میزان کمی مورد تغذیه واقع شود ایجاد مسمومیت نخواهند کرد .
برای جلوگیری از خسارات ناشی از گیاهان سمی ، باید به نکات ذیل توجه نمود :
1- جلوگیری از چرای مفرط مراتع ، زیراکه این کار باعث افزایش گیاهان سمی و گرایش دام به سوی آنان می گردد .
2- حیوانات را نباید در اوایل بهار قبل از رشد کامل نباتات علوفه ای جهت چرا وارد مراتع نمود زیرا مجبور خواهند شد از نباتات سمی که بیش از سایر نباتات علوفه ای به حد رشد رسیده اند تغذیه نمایند . برخی از نباتات در پاییز و برخی دیگر در بهار سمی می شوند .
3- در صورت تعلیف دام با علوفه خشک و یا علوفه سبز ، تا زمانی که حیوان بحد کافی سیر نشده است نباید آن را در مراتعی که دارای نباتات سمی می باشند داخل نمود .
4- مصرف نمک برای دام ضروری است زیرا با افزودن مقداری نمک به جیره غذایی دام ، حیوان به تغذیه نباتاتی که بدانها چندان توجه نمی نموده ترغیب شده آنها را چرا می کند .
5- مصرف مواد معدنی از قبیل فسفر اشتهای دام را زیاد می نماید ، ضمناً چنانچه مقداری گرد استخوان به خوراک دام اضافه شود تلفات ناشی از مسمومیت نباتات سمی کاهش قابل ملاحضه ای خواهد یافت.
6- چنانچه حیوان دچارمسمومیت گردد بایستی قبل از رجوع به دامپزشک غذاهای ملین به او خورانید .
تا کنون صدها گونه نباتات سمی شناخته شده که تعداد محدودی از آنها برای دام خطرناک می باشد از نباتاتی که در تمام مراحل رشد و نمو خود دارای خاصیت سمی می باشند می توان گل حسرت یا سورنجان Colchicum ، انواع دم اسبی ها EQUISETUM و فرفیون EUPHORBIA را نام برد . برخی از انواع نباتات در مرحله سبز بودن خاصیت سمی دارند مانند انواع آلاله ها RANUNCULUS و شقایق نعمان ANEMONE . هم چنین باید افزود که بعضی انواع گونه ها سمی و خطر ناک هستند و معمولا ً کلیه اندام انواع گونه های سمی دارای خاصیت مسموم کننده برای دام ها می باشند .
مسمومیت شتر با گیاهان سمی اگر چه به ندرت دیده می شود ولی غالبا ً به علت تغذیه با خرزهره و گاهگاهی به علت چریدن بر لانتانا ،تاتوره و ذرت خوشه ای یا ارزن می باشد (SINGH & VASHISTA 1977) و هم چنین گزارشات دیگری مبنی بر مسمومیت با گیاهان دیگر نیز رسیده است و ما در اینجا به ذکر این گیاهان می پردازیم :
1- خرزهره NERIUM OLEANDER :
گیاهی است بوته ای و زینتی که در نواحی معتدل کشت می شود . برگ های آن ساده کشیده ،باریک ، سخت و با دمبرگ کوتاه است ، گل هایش سفید یا صورتی و به شکل خوشه است تمام قسمتهای این گیاه دارای شیره تلخ مزه ای است که سمیت دارد .
این گیاه به خاطر گل های زیبایش به صورت گیاه زینتی در باغچه ها کاشته شده یا ممکن است در فاضلاب باغچه ها مشاهده شود ،قسمت های مختلف خرزهره برای شتر سمی می باشد . عوامل اصلی که باعث مسمومیت می شود دو الکالوئید به نام های نریودرین و کارابین می باشند که خصوصیات نریودرین مشابه دیژیتالین و کارابین مشابه استریکنین است . مسمومیت زمانی اتفاق می افتد که در مرتع گیاه خرزهره فراوان بوده و شتر بعد از یک گرسنگی طولانی برای چریدن به مرتع برود .
طبق نظر CROSS )1921) حتی خوردن 60 گرم برگ خرزهره باعث خواهد شد شتر از غذا خوردن امتناع کرده ، کسل شده ،استفراغ نموده و نهایتا ً تلف گردد . طبق نظر LEESE )1921) تغذیه با بیش از 250 گرم گیاه خرزهره باعث مرگ شتر خواهد شد و در صورتی که کمتر از ربع کیلو مصرف شود شتر تا مدتی از مسمومیت حاصله در رنج خواهد بود .گاهی نیز مسمومیت در شتری که حتی کمتر از 30 گرم از گیاه خرزهره خورده است اتفاق می افتد .
CROSS )1921) اقدام به انجام آزمایشی در خصوص مسمومیت شتر تجربی شتر با گیاه خرزهره نموده و مشاهده کرد که شتری که 60 گرم از برگ سبز خرزهره خورده بود پس از 18 ساعت دچار اسهال و استفراغ شده است و پس از 36 ساعت به اغماء رفته و تلف گردید . اما شتری که 120 گرم از برگ سبز خرزهره خورده بود پس از 24 ساعت تلف گردید و در کالبد شکافی هر دو شتر شاهد وجود تورم شیردان بود .
علایم بیماری هنگام نشخوار کردن شتر ظاهر شده و با بی حالی ،استفراغ ، لرزش اندام ، خمیازه کشیدن ،بیقراری ،کم اشتهائی ، تهییج یا اضطراب و متعاقب آن با اسهال ، اغماء در شترهائی که شدیدا ً مسموم شده اند وبا اسهال یا با یبوست در شترهائی که شدت مسمومیت آنها ناچیز است مشخص می شود . و چنانچه میزان مسمومیت کم باشد بهبودی پس از 4-3 روز شروع خواهد شد .
درمان : SINGH & VASHISTA )1977) اظهار می دارند که در شتر مسموم بایستی با پایین آوردن سر ،حیوان را به استفراغ واداشت ، برای این کار سر را پایین آورده و با استفاده از چوبی که توسط دو نفر از سطح پستان به زیر گردن هدایت می شود شتر را در حالتی قرار می دهیم که محتویات موجود در شکمبه حیوان به بیرون رانده شود و از مقدار خرزهره موجود در شکمبه کاسته شود . بعد از انجام این عمل تجویز مسهلی نظیر یک کیلوگرم سولفات منیزیم به صورت خوراکی پس از پرهیز غذائی و یا 120 میلی گرم هیدروبرومور آرکولین به صورت تزریق زیر جلدی لازم است . هم چنین می توان از 3/3 گرم پرمنگنات پتاسیم مخلوط با 2 لیتر آب به محلول ضد سم استفاده نموده وآن را در چند نوبت به شتر مسموم خورانید . بهتر است در چنین حالاتی از تفاله کتان به عنوان غذا استفاده شود ، شیر ، تخم مرغ و روغن نیز به عنوان غذا و آرام بخش در تورم روده حاصل از مسمومیت مورد استفاده قرار می گیرند . در صورتی که اغماء شدت یابد می توان از محرکهایی نظیر : جوهر تر کیبات معطره امونیوم که با دوزاژ 60 میلی لیتردر یک لیتر آب مخلوط شده و هر ساعت به حیوان خورانده می شوند یا تزریق زیر جلدی 75-60 میلی گرم استریکنین استفاده نمود .
2- لانتانا LANTANA CAMARA :
گیاهی است به ارتفاع 30 تا 120 سانتی متر که برگهای آن متقابل و کنگره دار است گل ها مجتمع و با دم گل کوتاه است . در موقع باز شدن آبی است و سپس نارنجی رنگ می شود . گیاهی زینتی شبیه شاه پسند معمولی است . ماده سمی آن عبارت از LANATDENE است که با اسید ACIDE REHMANIC در این گیاه موجود است . میزان مسموم زایی گیاه زیاد است وممکن است قبل از ظاهر شدن علایم مسمومیت حیوان تلف گردد .
LEESE )1927) اظهارمی دارد شترهائی که در باغچه ها از این گیاه تغذیه می نمایند از ادرار کردن و دفع مدفوع خودداری کرده و مرگ آنها به سرعت فرا می رسد .
3- تاتوره DATURA STRAMONIUM :
نام داتورا (DATURA) که به زبان لاتین به این نبات داده شده مشتق از نام فارسی تاتوره است زیرا این نبات اصلا ً بومی ایران بوده به نام های تاتوله ، جوزماش ، نبات اهریمنی ، علف شیطان و غیره نیز نامیده می شود.
دسقوریدس و تئوفر است دو تن از علمای قرن اول و دوم یونان این گیاه را جزو نباتات سمی نام برده اند . در قدیم این گیاه در داروسازی مصارف زیاد داشته و در طب انسانی و دامپزشکی به کار می رفته است تاتوره به طور وحشی در زمین های لم یزرع و کنار جاده ها می روید .این نبات بومی مشرق زمین بوده منشاء اصلی آن کناره بحر خزر است ، در اواسط قرون وسطی به تمام اروپا و بعد به آمریکا و نقاط دیگر برده شده است و در اکثر ممالک دنیا به مقدار فراوان وجود دارد تاتوره درخچه ایست یک ساله با ساقه ای بی کرک و منشعب به طول 40 سانتی متر تا 2 متر استوانه شکل وبه رنگ سبز ، قطر ساقه اصلی نسبت به رشد گیاه به 1-2 سانتی متر می رسد . برگ های این گیاه معمولاًمتناوب بوده صفحه آنها پهن و بیضی نوک تیز و یا منظم و مدور است طول برگ ها 10-12 و عرض شان 6-8 سانتی متر است اگر کمی از برگ تازه تاتوره را در دست له نمائید بویی تهوع آور وغیر مطبوع از آن متصاعد می گردد. ولی برگ خشک شده بوی خیلی کمتری دارد برگ ها گس ،قی آور و دانه کمی تلخ است گل های تاتوره شبیه شیپور و تک تک می باشد و در گل بیش از یک یا دو روز دوام ندارد . دانه های تاتوره شبیه دانه های سماق و شکل شان قلوه ای و در دو سطح جانبی صاف و هموار و در سطح زیری و روئی زگیل دار است . رنگ این دانه ها سیاه مایل به قهوه ای است و بزرگی آنها 4-5 میلی لیتر است میوه آن بیضی شکل خاردار و کپسول است که با چهار شکاف باز می شود .
ماده سمی این گیاه ماده « داتورین » است . داتورین از سه آلکالوئید آتروپین ، هیوسیامین و اسکوپولامین تشکیل یافته است . این آلکالوئید ها در نبات به حالت ترکیب با اسید مالیک ، اسید اتروپیم و اسید داتوریک وجود دارد که در بین آنها مقدار آلکالوئید هیوسیامین از سایرین بیشتر است .
SINGH & VASHISHTA (1977) اظهار می دارند تاتوره بوته ای است که در ساحل نهرها می روید و دارای یک نوع آلکالوئید است که باعث مسمومیت اعصاب شده و در صورتی که خورده شود باعث نفخ ،بی قراری ، فلج و کوری مطلق و مرگ سریع شتر خواهد شد .
درمان : برای نجات مسموم بایستی سم وارد شده به معده را با استفاده از داروی قی آور خارج نمود ،زیرا حالت استفراغ غالباً خود به خود ایجاد نمی شود و معمولا ً از ضد سم هائی نظیر مورفین یا پیلوکارپین استفاده می شود خوراندن قهوه غلیظ ومحرک های مختلف و غیره مفید است .
4- ذرت خوشه ای SORGHUM :
ذرت خوشه ای گیاهی علفی و یک ساله می باشد . سنبلچه های آن دور از محور سنبل و شکل خوشه قرار گرفته است . ارتفاع گیاه تا 5/2 متر می رسد دارای چهار نوع است و بیشترین آن ذرت خوشه ای معمولی است که در سیستان و بلوچستان ، اصفهان ، کشت آن متداول است .
SINGH & VOSHISHTA )1977) اظهارمی دارند گیاه جوان ذرت خوشه ای دارای سیانور پتاسیم و اسید پروسیک می باشد که این دو شدیداً در شتر ایجاد مسمومیت می نماید . علایم بیماری ایجاد شده عبارتند از نفخ ، دل درد ، تنگی نفس و مرگ به علت کاهش اکسیژن که عامل ایجاد کننده آن هیستو تو کسیک می باشد حادث می شود . ذرت خوشه ای بالغ را فقط به صورت محلول خشک بعد از قرار دادن آن در نور آفتاب می توان مورد استفاده قرار داد ، زیرا عامل مسمومیت فرار بوده و در مقابل نور از بین می رود .
نبایستی به شترهای گرسنه اجازه داده شود که به مزارع گیاه ذرت خوشه ای نا بالغ پژمرده یا مزارعی که بعد از یک دوره توقف در رشد دارای رشد سریع می باشند دسترسی پیدا نمایند ،ذرت خوشه ای بایستی قبل از اینکه حیوان در آن شروع به چرا نماید یا گیاه برای تغذیه بریده شود بایستی به گل نشسته باشد .
درمان : از مخلوط 15 گرم کربنات آمومنیوم ، 60-45 میلی لیتر روغن تورپنتین و یک لیتر تفاله یا شیره بذرک مخلوطی تهیه کرده و برای کاستن نفخ به شتر می خورانیم ، و بایستی شکم را از هر دو طرف ماساژ داد در صورتی که تجویز این دارو در درمان موثر واقع نشد بایستی از تروکار و یا لوله گذاری و سوراخ کردن شکمبه در طرف چپ استفاده نمود و به چنین حیواناتی به مدت سه هفته پس از بهبودی استراحت داد .
بعد از درمان نفخ از یک مسهل نظیر یک کیلوگرم سولفات منیزیم استفاده نمائید مخلوطی از نیترات سدیم و نیوسولفات سدیم با دوزاژ 3 گرم نیوسلفات سدیم در 250 میلی لیتر آب به صورت تزریق وریدی تزریق نیز مناسب است . نیترات سدیم تشکیل مت هموگلوبین را می دهد که این ترکیب با اسید هیدرو سیانیک مخلوط شده و سیا نومت هموگلوبین را که غیر سمی است می سازد . اسید به تدریج از سیا نومت هموگلوبین آزاد شده و توسط تیوسلفات جذب می شود که از نتیجه این جذب تیونات که غیر سمی است آزاد می شود . استنشاق بخار آمونیاک و تجویز کربنات آمونیوم در درمان موثرند ، تجویز زیر جلدی اتر ، استریکنین و یا اتروپین در درمان موثر خواهند بود .
5- افیون ایوچری IPHIONA AUCHERI :
گیاهی است سمی که در حوزه جنوبی خلیج فارس می روید و گزارشی از مسمومیت شتران به آن رسیده است این گیاه دارای ماده موثره ای به نام سیس کویترپن لاکتونز SES QUITERPEN LACTONES است . Wernary وهمکارانش (1992) گزارش نمودند که در آوریل سال 1989 تعدادی از شتران مسابقه در امارات عربی متحده که از گیاه افیون ایو چری خورده بودند ، بیمار شده و 6 نفر از این شتران علیرغم درمانهای وسیع و گسترده در اثر مسمومیت تلف شدند .آزمایشات هیستولوژیکی پس از مرگ نشان دهنده خونریزی های متعدد داخل لوبول های کبدی به همراهی نکروز سلول های کبدی بود . در تجزیه شیمیائی نیز عامل مسمومیت حیوانات که ماده سیس کویترپن لاکتونز می باشد جدا گردید .
6- تریماتومینتوسا TREMATO MENTOSA :
گیاهی سمی است که در استرالیا می روید نام دیگر آن POISON PEACH است و یک مورد گزارش مسمومیت شتر به آ ن موجود است .
TRUEMAN & POWELL )1991) گزارش نمودند که سه نفر از پنج نفر شتران یک کوهانه سیرک در خلال چند روز بیمار شده و تلف شدند . علت مرگ مسمومیت تشخیص داده شده و حیوانات فوق الذکر همگی در منطقه ای مشغول به چرا بودند که تعدادی از گیاهان سمی شناخته از آن جمله POISON PEACH در آن منطقه دیده شده بود وبررسی های به عمل آمده نشان داد سه شتر مسموم شده مقادیر فراوانی از گیاه سمی مذکور را تناول کرده بودند .
آزمایش های پس از مرگ دو حیوان نشان دهنده خونریزی زیر جلدی در بالای سینه و شکم ، و هم چنین خونریزی پتشی در زیر لایه سروزی شکمبه ، شیر دان و دودنم و نیز پر خونی در کبد و کلیه ها بود .
آزمایش های هیستولوژیکی کبد یکی از شتران نشان دهنده نکروز دلمه ای حاد در اکثریت سلول های کبدی همراه با خونریزی شدید بود . تاریخچه علایم بیماری و پاتولوژی همه نشان دهنده مسمومیت با POISON PEACH و بروز علایم شناخته شده مسمومیت کبدی با گلوکوزید تیرماتوکسینLYCOSIDE TOREMATOXIN است .
7 - لانا lana bushes
گیاهی سمی است که معمولاً در چراگاه ها ومراتع مناطق مرطوب می روید . این گیاه در برخی از مناطق شبه قاره هند ودر دشت های ممتد بین رودخانه گالوم وأندس در کشور پاکستان و ناحیه گنگا نگار ایالت راجستان هندوستان به وفور دیده می شود . این گیاهان در طی دو ماه آوریل ومی شکوفا شده وخوردن آن از طرف شتر باعث مسمومیت شدید شتران می گردد . شترهای مسموم دچار بی حالی شده وقدرت بلند شدن را نداشته و دچارفلجی پاها ولاغری وسپس اسهال شده ودر آخرین مراحل مسمومیت تلف می شوند . در هنگام ظهور علایم بیماری ، درمان بی فایده خواهد بود . شترها معمولاً در سنین پایین یعنی از یک سالگی تا سن پنج سالگی ممکن است که دچار مسمومیت با این گیاه شوند به همین علت باید از چرای شترها در مراتعی که گیاه سمی مذکور در آن جا وجود دارد ، خودداری نمود . گفتنی است که شترهای بیش از پنج ساله کمتر علایم مسمومیت با این گیاه را از خود نشان می دهند ( الزبیدی 1995 ) .
درمان شناخته شده ای برای بیماری موجود نیست . کره شترها وشترهای جوانی که قبل از پنج سالگی از مراتع لانا خارج می شوند به این بیماری مبتلا نخواهند شد . شترهای مسنی که به مراتع لانا وارد می شوند اگر بقیه عمر خود را در این مراتع سپری کنند نه به ضعف ونه به فلجی مبتلا خواهند شد . منتهی چریدن در این مراتع باعث خواهد شد که شترهای هفت سال به بالا هنگام کارهای سخت لاغر شوند .
8- مسمومیت قارچی FUNGIAL POISON :
تغذیه شتران با علوفه کپک زده می تواند باعث حدوث مسمومیت حاد و یا مزمن در حیوانات گردد. کپک ها معمولاً روی گیاهان زنده و یا روی محصولات انبار شده رشد می کنند . کپک هایی که روی علف های انبار شده تشکیل می شود : اسپرژیلوس پنی سیلیوم ، سیدیوم ، موکور و فوزاریوم می باشد .
هر یک از قارچ های فوق الذکر دارای ماده موثره معینی است که از همه خطرناک تر، زهرابه ای به نام افلاتوکسین است که توسط اسپرژیلوس ها تولید می شود و یک گزارش از مسمومیت شتران امارات متحده عربی با افلاتوکسین رسیده است .
OSMAN & ABDEL- GADRER )1991) در امارات متحده عربی شاهد وقوع مرگ و میر در تعدادی از شتران در طی ماههای ژولای و سپتامبر سال 1990 در منطقه العین بودند . مطالعات اولیه آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیکی نشان داد که این حالت در پی تغذیه با مواد آلوده به کپک رخ داده است . آنان مجموعاٌ 53 نمونه از سرم شتران را جمع آوری نمودند که 16 نمونه از حیواناتی جمع آوری گردید که توانسته بودند افلاتوکسیدوز را تحمل کنند و 37 نمونه از شترانی جمع آوری گردید که ظاهرا ً سالم بودند و تمامی این نمونه ها جهت بررسی مقدار افلاتوکسین مورد آزمایش قرار گرفتند . تمامی 16 نمونه تهیه شده حاوی افلاتوکسین به میزان 5 تا 50 NG/ML بوده اند و تعداد 28 نمونه از مجموع 37 نمونه تهیه شده حاوی افلاتوکسین به میزان 2تا 12 PG/ML بوده اند .
منبع : سایت دانشگاه سراوان-ارائه ای از جناب آقای دکتر احسان مقدس
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
جیره دام
...............................
خوراکهاى علوفه اى و کنسانتره دام
نکته هاى مهم در تغذیه مخلوط علوفه و کنسانتره
دستور تهیه کسانتره براى گوساله هاى پروارى
خوراکهاى علوفه اى و کنسانتره دام
الف - علوفه ها
هرگونه خوراک گیاهى و پرحجم که ارزش غذایى داشته باشد و خوشخوراک هم باشد، علوفه نام دارد.
یونجه یابیده: این علوفه ارزش غذایى زیادى دارد. یونجه به عنوان یک غذاى عالى در تغذیه دام به خصوص براى گاو شیرى استفاده مىشود. پروتئین و کلسیم بالاى این علوفه نشانه مرغوب بودن آن است. زمان برداشت یونجه وقتى است که یک سوم بوتهها به گل بنشینند. در جیره غذایى گاو شیرى، بین دو تا چهار کیلوگرم یونجه در روز کافى و مناسب است.
علف باغ: این علف در تغذیه گاو شیرى و پروارى استفاده مىشود. به دلیل داشتن رشته هاى بلند، نشخوار دامها را زیاد مىکند. به علاوه در گاوهاى شیرى باعث بیشترشدن چربى شیر مىشود. براى جلوگیرى از خارجشدن سریع خوراکهاى آردى از بدن دامهاى پروارى از این علوفه استفاده مىکنند.
کاه به علت خشک و پُرحجم بودن، ارزش غذایى زیادى براى دامها ندارد. از نظر ارزش غذایى، کاه جو از کاه گندم بهتر است. همچنین کاه گندم از کاه برنج بهتر است. براى دامهاى سنگین بهتر است که کاه به صورت رشتههاى بلند باشد. مصرف کاه باید کم و به مقدار لازم باشد. هر چه مقدار این علوفه در جیره غذایى دامها بیشتر باشد، جلوى هضم و مصرف بیشتر غذا را مىگیرد. بهتراست کاه را همیشه بعد از خوراکهاى دیگر به دامها داد.
اگر کاه و علوفه هاى مانند آن به صورت غنى شده به دامها داده شوند. ارزش غذایى بیشتر مىدارند. براى گاوهاى خشک مىتوان مقدار بیشترى از این علوفه در جیره غذایى قرار داد.
سیلوها: براى استفاده بیشتر و بهتر از علوفه هاى خشک و هضم بهتر این علوفهها، آنها را سیلو مىکنند.
ب - خوراکهاى فشرده شده یا کنسانتره دامى
علوفه هاى آردى و خوراکهایى که از رشتههاى کمى تشکیل شدهاند رإ خوراکهاى کنسانترهاى مىگویند. وقتى مقدار مشخصى از مادههایى مانند جو، سبوس، تفاله چغندر قند، کنجاله تخم پنبه را با تکمیلکنندههاى معدنى و ویتامینى مخلوط کنند، خوراک کنسانتره تهیه مىشود.
براى برطرفکردن نیاز غذایى دامهایى که تولید بالایى دارند، علاوه بر علوفه باید مقدار مشخصى از کنسانتره دامى هم استفاده کرد. به گاوهاى بومى و دورگ روستایى که بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مىکنند، باید مقدار مشخصى کنسانتره دامى داد.
به دامداران عزیز سفارش مىشود اگر خوراک را از کارخانه خریدارى مىکنند، در هنگام تهیه و مخلوط کردن کنسانتره در کارخانه حضور داشته باشند. به این ترتیب، مىتوانند کنترل کنند که از هر مادهاى به مقدار مشخص و لازم در کنسانتره مخلوط شده است و جلوى هرگونه تقلب گرفته شود.
براى تهیه کنسانتره به وسیله خود دامدار، مىتوانید از دستور زیر استفاده کنید. این دستور براى گاو شیرى که بین ده تا پانزده کیلوگرم شیر تولید مىکند، مناسب است.
مقدار جو سى و پنج تا چهل درصد، سبوس گندم سى تا سى و پنج درصد، تفاله چغندر قند هشت تا ده درصد، کنجاله تخم پنبه پنج تا هفت درصد، نمک نیم درصد و سبوس برنج شش تا هشت درصد باید باشد. به این مادهها مقدارى کربنات کلسیم یا دىکلسیم فسفات هم اضافه مىکنند.
نکته هاى مهم در تغذیه مخلوط علوفه و کنسانتره
براى گاوهاى شیرى روستایى که تولید شیر آنان به هفت تا هشت کیلوگرم مىرسد، لازم نیست که از کنسانتره استفاده کنید. با علوفه هاى مرغوب مىتوان نیاز غذایى این دامها را برطرف کرد. ولى براى گاوهایى که در روز بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مىکنند، باید از کنسانتره استفاده کرد.
براى این گاوها در برابر هر یک کیلوگرم شیر تولیدى، نیم کیلوگرم کنسانتره دامى لازم است. براى مثال اگر گاوى چهارده کیلوگرم شیر تولید مىکند، باید روزانه هفت کیلوگرم کنسانتره به اضافه مقدار لازم علوفه تازه و مرغوب بخورد.
تغییر جیره غذایى دام باید با احتیاط کمکم انجام شود. تا باعث کمشدن تولید نشود. اگر در غذاى دام از ضایعات استفاده مىشود باید با توجه به نوع ماده افزودنى از مقدار کنسانتره کم کرد.
علوفه هاى سبز، رطوبت زیادى دارند. به همین دلیل دو تا سه برابر علوفههاى خشک باید مصرف شوند. اگر بتوان علوفه و کنسانتره را به طور کامل مخلوط کرد، خیلى مناسب است. اگر این کار انجام نشد، سعى کنید فاصله زمانى بین تغذیه با علوفه و کنسانتره خیلى کم باشد.
براى بیشترشدن مقدار تولیدشیره مىتوان تا حدودى از کنسانتره دامى استفاده کرد. مصرف زیاد کنسانتره باعث کمشدن چربى شیر مىشود. در این حالت باید از علوفهه اى مرغوب با رشتههاى بلند و کنجاله تخم پنبه استفاده کرد.
دستور تهیه کسانتره براى گوساله هاى پروارى
مقدار چهل تا چهل و پنج درصد جو، سى تا سى و پنج درصد سبوس، ده تا دوازده درصد تفاله چغندر، سه تا پنج درصد کنجاله تخم پنبه، هشت تا ده درصد سبوس برنج را با مقدارى کربنات کلسیم مخلوط کنید. سپس در اختیار دامها بگذارید.
فراهم کردن خوراک لازم براى دامهاى مختلف
همه دامها براى تولید باید انرژى و پروتئین کافى مصرف کنند. مقدار مصرف ماده هاى غذایى دامها با هم فرق مىکند.
الف - گاوهاى شیرده: این گاوها به دلیل تولید شیر، خوراکهایى لازم دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. مخلوط علوفه هایى مانند یونجه خشک با کنسانتره دامى که انرژى کافى داشته باشند، بسیار مناسب است.
مقدار خوراک براى این دامها به نوع دام بومى است یا دورگ و مقدار شیر تولیدى بستگى دارد. مقدار ماده غذایى خشک براى گاوى که دوازه کیلوگرم در روز شیر مىدهد و پانصد کیلوگرم وزن دارد، ده کیلوگرم است. دو کیلوگرم از این مقدار باید کنسانتره باشد.
در ابتداى دوره شیروارى چون دام وزن زیادى را از دست داده و اشتهاى کمترى دارد، باید از علوفه هاى مرغوب و کنسانتره خوب استفاده کرد. به علاوه از دادن علوفههایى مانند کاه و سبوس برنج باید خوددارى شود.
ب - گاوهاى خشک آبستن
در آخر دوره شیروارى یعنى سه ماه قبل از زایمان کمکم باید از مقدار کنسانتره دامى و علوفههاى مرغوب کم کرد. به جاى آن مىتوان، خوراکهاى کما رزشتر را در غذاى دام قرار داد. یعنى مىتوان به طور کامل از علوفه استفاده کرد و دیگر به دامها کنسانتره نداد. استفاده زیاد از غذاى آردى در گاوهاى خشک باعث چاقى آنان مىشود. در نتیجه، سختزایى و بیشترشدن هزینهها را به دنبال دارد.
دو هفته قبل از زایمان، کم کم مقدار کنسانتره در غذاى دام را اضافه کنید. همچنین از علوفه هاى مرغوب مانند یونجه باید در خوراک دام استفاده کرد.
ج - گوساله هاى پروارى
سه ماهه اول دوره پروار: در این دوره، استخوانها و اندام گوساله ها رشد مىکند. بنابراین گوسالهها به خوراکهایى نیاز دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. براى این کار، علوفههایى مانند یونجه و علف باغ مناسب هستند. به علاوه در مخلوط کنسانتره باید از کنجاله تخم پنبه استفاده کرد. همچنین استفاده از کربنات کلسیم یا پودر آهک و خوراکهاى کلسیمدار ضرورى است.
اضافه وزن روزانه در این دوره، با هزینه کمتر و سرعت بیشتر انجام شود. بنابراین، پروار دامهاى جوان از نظر اقتصادى باصرفهتر است.
سه ماهه دوم پروار: در این دوره گوساله ها رشد ابتدایى خود را انجام دادهاند. در نتیجه، استخوانها و اندامها رشد کمترى دارند. بنابراین، براى پروار و چاقشدن گوسالهها باید از خوراکهاى پرانرژى و علوفههایى که تا حدودى مرغوب هستند، استفاده کرد.
آرد جو، تفاله چغندر قند، ملاس، علف باغ و مقدارى یونجه و کاه براى این دوره مناسب هستند. در این دوره براى اضافه شدن وزن گوسالهها باید هزینه بیشترى کرد. همچنین هفتاددرصد غذاى دام باید از کنسانتره دامى که مواد پرانرژى دارد، تشکیل شود.
استفاده از ضایعات در تغذیه دام
نان خشک
خوراکى است که از آرد گندم به دست مىآید. این خوراک براى دامهاى شیرى و پروارى مناسب است. براى استفاده از این خوراک باید بسیار دقت کرد. زیرا اگر نان خشک کپک زده باشد، باعث مسموم شدن دامها مىشود. به علاوه در درازمدت در گاوهاى شیرى باعث ناراحتىهایى مىشود.
چون نان هاى خشک به طور صحیح جمعآورى نمىشوند، ممکن است لابهلاى آنها چیزهایى مانند تیغ، سوزان و پلاستیک وجود داشته باشد. اگر این چیزها خورده شوند، موجب ناراحتىهاى مختلف براى دام مىشوند.
چیزهایى مانند میخ یا سوزن به طور مسقیم وارد نگارى حیوان مىشوند، کمکم از دیواره نگارى مىگذرند و به قلب مىرسند. در نتیجه باعث مرگ ناگهانى حیوان مىشوند. ماده هاى پلاستیکى نیز باعث بستهشدن رودههاى دام مىشوند.
سبوس برنج
نوع درجه یک آن دانههاى برنج دارد و به شکل آردى است، این نوع از سبوس براى دامها مفید است. اما نوعهاى دیگر که زبره زیادى دارند، براى خوراک دام مفید نیستند. از این ماده در مخلوط کنسانتره براى گاو شیرى شش درصد و براى گاو پروارى نه درصد مىتوان در نظر گرفت.
ملاس
این خوراک، خاصیت انرژى زایى و مُلین بودن دارد. مىتوان تا ده درصد از آن را در جیره غذایى روزانه در نظر گرفت. شروع تغذیه با این خوراک باید کمکم باشد. ملاس جایگزین خوبى براى غذاتى مانند جو و ذرت است.
استفاده از ضایعات براى کمشدن قیمت جیره غذایى و استفاده بهتر و بیشتر از محصولات فرعى کارخانهها بسیار مناسب است. ولى مصرف بیشتر از اندازه و ناگهانى این مواد باعث ناراحتىهاى شدید گوارشى براى دام مىشود. براى مثال، استفاده از چغندر خوراکى، خربزه، هندوانه و صیفىجات دیگر باید کمکم شروع شود. یعنى از روزى دویست گرم شروع شود در پایان هم کمکم قطع شود.
روش غنىسازى کاه
به دلیل استفاده زیاد کاه در تغذیه دام، غنىسازى این علوفه اهمیت زیادى دارد. براى غنىسازى کاه، ابتدا آب و مقدار مشخصى اوره را با هم مخلوط مىکنند. اگر ملاس هم وجود داشته باشد، مقدار مشخى از ملاس هم با آن مخلوط مىکنند. وقتى اوره و ملاس در آب به خوبى حل شد، آن را بر روى توده کاه مىپاشند و کاه را به هم مىزنند. سپس آب را در داخل سیلوى سیمانى مىریزند و فشرده مىکنند. با این کار هواى داخل سیلو خارج مىشود. سپس اب استفاده از پلاستیک روى آن را مىپوشانند. این کاه به مدت بیست و پنج روز به همین صورت باقى مىماند و سپس مصرف مىشود.
مقدار مادههاى لازم براى غنىسازى کاه
ملاس 4 تا 10 کیلوگرم
کاه 100 کیلوگرم
آب 50 تا 80 لیتر
اوره 4 کیلوگرم
فایدههاى غنىسازى کاه
1- پانزده درصد به ارزش غذایى کاه اضافه مىشود.
2- پروتئین کاه بیشتر مىشود.
3- کاه خوش خوراک مىشود.
4- اگر در غنىسازى کاه از ملاس هم استفاده شود، انرژى آن بیشتر مىشود.
نکتههاى مهم در تغذیه دام
1- براى جلوگرى از نفخ دام باید کاه غنىشده را همراه با علوفههاى خشک دیگر استفاده کرد. مقدار کاه غنىشده را براى گوسفند از دویست گرم و براى گاو از سیصد گرم در روز شروع مىکنند. کمکم این مقدار را بیشترى مىکنند.
2- سبوس به تنهایى، خوراک کنسانتره به حساب نمىآید. از دادن مقدار زیاد این خوراک به دام خوددارى کنید. زیرا باعث کمشدن چربى شیر مىشود.
3- آرد گندم براى تغذیه نشخوارکنندگان مناسب نیست. چون پروتئین موجود در گندم باعث نفخ در گاو مىشود. همچنین حرکت شکمبه را کم مىکند و باعث ناراحتىهاى گوارشى در دام مىشود .
منبع : سایت دانشگاه سراوان
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
عوامل موثر بر طول عمر مفید گاو شیری
.................................................
روشهای مدیریتی که در کل باعث سلامت گوساله می شوند: 1) واکسینه کردن گاو علیه اشرشیا کلای و ویروس ها جهت ایجاد وتقویت ایمنیت آغوز 2) اطمینان از سلامت وبهداشت زایمان و تدابیر ویژه در زمان آلودگی به بدن 3) تغذیه از آغوز با کیفیت تا دو روز 4) غذای تازه تمیز وبا کیفیت 5) جایگاه خشک ومناسب برای استراحت و بهره مندی از هوای تازه
الف) مرحله ی تولد تا از شیرگیری
مدیریت گوساله هادر سه ماه اول بسیار مهم است زیرا در این مدت حیوان دوره ی تولد،ارتباط با محیط مصرف آغوز وشیرخوارگی را تجربه می کند. از طرف دیگر وضعیت فیزیولوژیکی حیوان در این دوره ازجنبه های حائز اهمیت می باشد که شامل توانائی جذب مولکولهای درشت ایمنوگلوبین در روده ، توانائی هضم بالای چربی و ساکارید ها بدون عارضه ی متابولیسمی، مستعد بودن حیوانبه عفونت های روده ای و اسهال و تغییرات معنی دار درشکل ، حجم و ترکیب مواد مغذی و عادت یافتن سیستم بدن باآن می باشد.
? زایمان گاو و مراقبت از گوساله :
در صورت رعایت اصول انتخاب اسپرم و تغذیه مناسب، زایمان طبیعی خواهد بود. نکته ی اساسی و حیاتی درمورد گوساله در 15 دقیقه ی اول بعد از تولد است که رفلکس تنفسی باید فعال گردد و گوساله باید خشک شود؛ درصورت زایمان طبیعی و عدم شیوع یون گاو باید خود این گاو با لیس زدن گوساله انجام دهد. گوساله 72-24ساعت زمان لازم دارد تا به حد آستانه ی تنظیم دمائی بدن برسد. تا 6 ساعت اول بعد اززایمان جذب ایمنوگلوبین حداکثر است ودر این مدت تا5 درصد وزن بدن و در روز اول تا 10- 8 درصد وزن بدن باید آغوز بخورد(به دلیل اهمیت آغوز توصیه شده که درصورت امتناع گوساله با لوله یمری آن را به صورت اجباریخورانده شود) مدت خشکی مادر ،کیفیت تغذیه ی آن از لحاظ سلنیوم ویتامین های A ، Eو K ، سن مادرومیزان ایمن زائی درآن زمان مصرف آغوز توسط گوساله در کیفیت عملکرد آغوز موثر است، میزان ایمنوگلوبین در شیر مادر از 22تا 50 میلی گرم در میای لیتر متغیر است. مصرف آغوز علاوه برایجاد ایمنی غیر فعال(میزان100 گرم) برای گوساله به دلیل غنی بودن از ویتامین ها ،انرژی ، پروتئین ، عوامل محرک رشد نا شناخته و هورمون ها ، باعث بالارفتن بنیه ی عمومی گوساله میشود و به عنوان پایه و زیر بنای دام درکل زندگی محسوب می شود. درمورد گوساله های متولد شده از سخت زائی راباید توجه ویژه کرد چون از یک طرف به علت ضعف مادر توانائی لیسیدن ساقط می شود واز طرف دیگر به دلیل تاخیرزایمان تنفس گوساله از مایعات رحمی رفلکس تنفس فعال نمی شود وباید با سر و ته کردن گوساله وخارجکردن مایعات آن را فعال کرد. قطع بند ناف ازاعمال حیاتی است که محل قطع و نحوه ضدعفونی آن برای سلامت گوساله مهم است. خوراندن بیش از حد آغوز باعث ناراحتی گوارش و بالطبع آن باعث بروز اسهال وبه هم خوردن توازن گوساله می شود.
جایگاه تمیز برای گوساله از موارد تاثیر گذار در سلامت آن است و احتمال ایجاد عفونت را کاهش میدهد. تغذیه ی آغوز 2-1 روز اول طول می کشد بعد از آن تغذیه ی شیر شروع می شود . باتوجه به اینکه قیمت شیر کامل بالاست برای بالا بردن سود می توان تمام یا بخشی از آنرا با جانشین شونده ی مناسب جانشین کرد که به قیمت شیر ، قیمت جانشین شونده ،ارزش غذائی آن ، میزان آغوز و شیرهای دور ریختنی ( شیرهای و آلوده و غیرقابل استفاده توسط انسان) بستگی دارد. در مورد گوساله های ماده توصیه می شود که در 3 هفته ی اول از شیر کامل تغذیه کنند که واین به به علت این است که مادران و مولدین آینده گله خواهند بود . شیر اورام پستانی نیز تنها باید به گوساله های نر داد . در صورتی که امکان جداسازی گوساله های ماده از همدیگر وعدم مکیدن پستانهای هم و جود داشته باشد مصرف شیر اورام پستان مانعی ندارد. در صورت تغذیه ی جانشین شونده باید به احتیاجات مواد معدنی،ویتامین ها و ... توجه شود. جیره های استارتر را می توان از هفته ی دوم به بعد در اختیار گوساله گذاشت. در مورد مصرف علوفه هم اختلاف نظر وجود دارد. ازجنبه ی افزایش حجم پیش معده و تحریک نشخوار و هضم صحیح (زمان ماندگاری ) و قیمت خوراک مفید است از طرف دیگر با توجه به غیر فعال بودن شکمبه در ابتدا و عدم هضم فیبر و ایجاد مشکلات، زیر8 هفته توصیه نمی شود مگر مقدارکمی برگ یو نجه با کیفیت که دراستارتر گنجانده می شود.
گوساله ها برای استفاده از علوفه و مواد متراکم نیاز به فلور مناسب شکمبه وپرزهای گسترده جهت جذب دارند . غلات با ایجاد اسید های چرب فرار بوتیرات و پروپیو نات باعث گسترش پرز ها و بالا رفتن قابلیت جذب اسید های چرب فعال می شوند. ایجاد بوتیرات و پروپیونات در اثر تخمیر مناسب ناشی از فلور میکروبی مناسب ایجاد می شود واین مجموعه هضم و جذب را افزایش داده و در نهایت رشد گوساله را افزایش می دهد.
مصرف آب ودر اختیار گذاشتن آب در کنار شیر یاجایگزین شیر باعث افزایش ماده ی خشک مصرفی می شود. البته ممکن است که گوساله که به طور آزادانه آب در اختیار دارد بیش از مورد نیاز آب مصرف کند ودر فرآیند لخته شدن شیر مشکل ایجاد کرده وموجبات اسهال را فراهم کند.
با توجه به قیمت بالای موادمغذی مصرفی گوساله ها سعی بر این است که گوساله در حد نیاز رشد مناسب تغذیه شود ومصرف بیش از حد آن باعث چاقی می شود و قابل قبول نخواهد بود.زیرا از یک طرف هزینه ی تمام شده پرورش بالا می رود واز طرف دیگربا توجه به پروسه ی از شیرگیری امکان ازخوراک افتادن واز بین رفتن این هزینه ها بیشتر خواهد بود مضاف بر آن باتوجه به هزینه ی رشد پائین دربعد از شیرگیری به صرفه تر است که حتی المکان به آن دوره موکول شود.
از شیر گیری گوساله ها و تبدیل خوراک مایع به جامد و تغییر کیفیت ماده ی خوراکی می تواند گوساله ها را با مشکل مواجه کند که باید با سیاست هائی نظیر حذف تدریجی شیر و تامین احتیاجات به طور کامل از مواد خو راکی می توان این استرس را به حداقل رسانید گفته می شود که گوساله زمانیکه 1 درصد وزن بدن ، ماده ی خشک مصرف کند می تواند از شیر گرفته شود که مو ثر از حجم پیش معده، کیفیت پرزهای آن و فلور میکروبی آن است.
? عوامل موثر بر مرگ ومیرگوساله ها:
? اسهال
چیزی حدود 5-7 درصد گو ساله ها تا پایان دوره ی پرورش تلف می شوند که متاثر از عوامل تغذیه ای، محیط و پاتوژنیک است که رقم قابل توجه و تعیین کننده دراقتصاد گاوداری می باشد . علاوه بر مرگ و میر ،هزینه های درمان و باز گرداندن دام به حالت اول نیز هزینه ی قابل توجه را به خود معطوف میکند.عنوان شده اسهال در سال 1991 ،250میلیون دلار برای صنعت گاو شیری امریکا هزینه به دنبال داشته است.
بخش عمده ای از مرگ و میر در گوساله ها به علت اسهال رخ می دهد که این اسهال می تواند با منشا تغذیه ای و پاتوژنیک باشد. معمو لا عوامل تغذیه به مقدار کمتر باعث کاهش قوام مدفوع نسبت به عوامل پاتوژنیک می شود و قابلیت برگشت به حالت اول در آنها راحت تر است. گوساله های تازه متولد شده در اثرعواملی مانند ؛محیط غیربهداشتی ، مصرف ناکافی آغوز ،مصرف آغوز یا شیر نا مطلوب یا مصرف بیش ازحد مستعد ابتلا به اسهال شونده میزان شیوع پاتوژن های ایجاد کننده ی اسهال نیز تاثیر قابل توجهی دارد. از گونه های عمومی می توان به باکتری اشریشیا کلای (که در هفته ی اول منجر به اسهال کشنده می شود ) باکتری سالمونلا( از هفته ی اول تا هفته یچهارم عمل میکند ) و ویروس هایرتاویروس و کورناویروس (که به ترتیب از هفته ی اول و دو،سه روز اول اتفاق می افتند و منجر به اسهال آبکی وکشنده می شوند)اشاره کرد. قبل ازشروع اسهال آگاهی هایی نظیر آرام شیر خوردن و بازی کردن با شیر وعدم تمایل به نوشیدن،خوردن ودراز کشیدن به پهلوی راست و کاهش مدفوع از آن جمله می باشند. بعد از بروزاسهال به علت کاهش آب بدن و دفع الکترولیت های ضروری وعدم هضم وجذب کافی مواد خوراکی گوساله به شدت احساس ضعف می کند در مواردی هم عامل عفونی واردخون شده وایجاد سپتیسمی می کند که مجموع عوامل فوق سبب مرگ دام می شود ممکن است که دام جان سالم به در برد ولی به تجربه ثابت شده که گاوی که از گوسالگی سابقه اسهال داشته نسبت به گاوهای دیگر در ادامه زندگی آسیب پذیرتر بوده است .
ـ اقداماتی که در زمان اسهال باید انجام داد :
1) جدا کردن گوساله آلوده از دیگر گوساله ها
2) جایگزین کردن مایعات با الکترولیت ها جهت بالا بردن قوام مدفوع وتامین نیازدام
3) مصرف شیر والکترولیت به صورت یک درمیان
4) با کمک دامپزشک عامل را شناسایی کنیم و از بین ببریم
? پنومونی
از موارد دیگر ایجاد کننده مرگ و میر در گوساله ها پنومنی است که همان آلودگی ریه ها است .
گوساله ها با بینی باز نفس می کشند وسرفه می کنند در ادامه تب دار می شوند واز خوردن غذا امتناع می کنند در صورت عدم رسیدگی در مدت 4-3روز تلف میشوند پنومنی با انتقال اجرام بیماری زا از سایر گوساله ها یا گاو های دیگر منتقل می شود گوساله های که یک بارمبتلا شده اند دچار حساسیت بیشتر اند ونسبت به اجرام دیگر هم آلوده می شوند . قرار دادن در باکس های مجزا،تهویه و رطوبت مناسب مصرف آنتیبیوتیک زیر نظر دام پزشک ودر نهایت تشخیص عامل وفائق آمدن بر آن از اعمال مفید در مدیریت پنومنی میباشد .
ـ روشهای مدیریتی که در کل باعث سلامت گوساله می شوند:
1) واکسینه کردن گاو علیه اشرشیا کلای و ویرو س ها جهت ایجاد و تقویت ایمنیت آغوز
2) اطمینان از سلامت وبهداشت زایمان و تدابیر ویژه در زمان آلودگی به بدن
3) تغذیه از آغوز با کیفیت تا دو روز
4) غذای تازه تمیز و با کیفیت
5) جایگاه خشک و مناسب برای استراحت و بهره مندی از هوای تازه
ب) عوامل موثر بر طول عمر مفید تلیسه ها (از6 ماه به بعد)
سالانه35-25درصد گله های شیری حذف می شوند و برای حفظ گله دوشا باید جانشینهای آنها ازبین تلیسه های موجود درسال قبل انتخاب شوند پس باید درنظر داشت که هر گونه فعالیت وشدت وضعف مدیریتی دراین زمان به طورغیر مستقیم برعملکرد تولیدی اثر معنی داری خواهد گذاشت عنوان شده که20-15درصد هزینه های تولید شیر مربوط به تلیسه های جایگزین است وباید تلاش شود تاحتی الامکان تلیسه های با وضعیت بدنی مناسب،زایش در سن قابل قبول وسلامت دام وتولید گوساله وشیر مناسب درزایش اول وهمینطور در زایش های بعدی ایجاد کرد وهرگونه آثا رمثبت ومنفی در زمان تولید میتواند ناشی از دوران تلیسگی باشد.در استراتژی پرورش تلیسه ها باید امادگی برای تلقیح درسن15-13ماهگی شود که دام بایدبه60درصد وزن بلوغ جسمی خود رسیده باشد.ارتفاع از جدوگاه130cmو دارای امتیاز بدنی 3باشد.در رابطه باامتیازبدنی باید سعی شود که گوساله ها ازابتدا چاق نشوند و در حد احتیاج،انرژی وپروتئین مصرف کند.چاقی باعث افزایش حجم چربی بدن واگرهمراه عدم تامین پروتئین مطلوب باشد سبب کوتاهی قد عدم رشد استخوان لگن و توسعه اندام های تولید مثلی می شود که سن اولین تلقیح راافزایش میدهد(باوجوداینکه وزن بدن به حد مطلوب رسیده ولی این وزن ناشی از ذخائر چربی است.)ازطرف دیگر چربی بانفوذ درغدد پستان ممانعت فضایی برای توسعه مجاری شیری درآن و کاهش تولید پس از زایش میشود.درصورت آبستنی،زایمان با مشکل مواجه می شود واحتمال ناهنجاری پس از زایمان نیز بالا می رود.از طرف دیگر با توجه به هزینه بالای خوراک مصرف وعدم نیازدام به این مقدار خوراک بارهزینه مضاعف به بدنه پرورش وارد می شود که قابل قبول نیست.تغذیه ناکافی نیز با عث عدم رشد و سلامت کافی و کاهش طول عمر مفید دام میشود.باید با استفاده ازجداول استاندارد احتیاجات دام رابه بهترین نحو براورد کرد.از میان مراحل مختلف تغذیه مرحله تلقیح تا زایش یکی از بخش های مهم تغذیه تلیسه هاست که باید در هنگام زایمان با امتیاز بدنی3.75-3.5 داشته باشیم.از طرف دیگر احتیاجات آبستن در اواخرآن باید منظور شود همچنین تغذیه مناسب قبل از زایش جهت عادت دهی به مصرف میزان مناسب کنسانتره بعد از زایش وهمینطورتامین کلسیم وسایرعناصر و ویتامینهای ضروری برای تولید آغوز وشیر وسلامت دام لازم است.
? عوامل موثر برسلامت تلیسه ها
تلیسه ها به دلیل عدم تولید شیر کمتر با نوسانات متابولیسمی مواجه اند وبا یک مدیریت مناسب می توانند به راحتی این دوره را طی کنند ؛ این موضوع گا ها باعث بی توجهی پرورش دهندگان وبا سوءمدیریت هایی که روی آنها انجام می دهند باعث ایجاد مشکلات در آنها می شوند که نتایج آن در زمان تلیسه گی و تولید مواجه پرورش دهندگان خواهد شد از مهمترین موارد بحث جایگاه است که به دلیل مسائل رفتاری وجلوگیری از آسیب دیده گی ها وارائه ی مدیریت خوب تغذیه توصیه می شود که این دام ها در گروه های با حداقل اختلاف سنی ممکن دسته بندی شوند
تمیزی و خشکی بستر تلسیه ها ، وجود گل ولای در بستر و چسبیدن آن به بدن گوساله باعث کاهش سرعت رشد و تعویق زمان اولین زایش می شود و دام را به بیماری انگلی مبتلا می کند و ازطرف دیگر باعث تخریب فیزیکی وپاتوژنیک اندام های حرکتی وسم ها می شوند
مشکلات ورم پستان نیزاز مسائلی است که از دوران تلیسه گی شروع می شود و در دام های بالغ خود را نشان میدهد که بخش مربوط توضیح داده خواهد شد. از مسائل مهم تاثیر گذار در دوره انجام واکسیناسیون است که طبق پروتوکل های منطقه ای وعلمی اجرا می شود داده خواهد شد.
ج) عوامل موثر بر طول عمر مفید گاوهای شیری در مرحله ی تولید
با پیشرفت صنعت گاو شیری وافزایش پتانسیل تولیدی گاوها حساسیت آن ها هم بالاترمی رود و از جمله ی آن حساسیت ها نسبت به بعضی متابولیت های سمی است که با توجه به حجم بالای تولید و افزایش متابولیسم بدن ایجادمی شوند. در صورتی که قصوری در بخشی از شرایط استاندارد رخ دهد حیوان از تعادل خارج می شود و باز گرداندن آن به شرایط استاندارد مشکل خواهد بود از سوی دیگر تغییراتی که در مراحل مختلف تولید در سیستم فیزیولوژی حیوان رخ میدهد می تواند زمینه ساز خروج از تعادل متابولیتی باشند . با توجه به کاهش تولید شیر در اواخر آبستنی ازاحتیاجات دام در این دوره کاسته می شود وحجم خوراک ونوع مواد خوراکی تغییر می کند و اوج آن در دوره ی خشکی رخ می دهد در این حال سیستم گوارشی و اندام های وابسته باسطح و کیفیت خوراک آدابته می شوند .
زایمان باعث تغییرات معنی دار درسطح متابولیت خون و همین طور اشتهای دام نیز کاهش می یابد واز مقدار مصرفی خوراک کاسته میشود بخصوص اگر دام بیش از حد چاق شده باشد. درادامه حیوان آدابته به خوراک کم وتولید رو به افزایش مواجه است که نیاز غذای ی بالایی را می طلبد میزان تولید تا 60روزه گی به اوج خود می رسد در صورتی که مقدار خوراک 80-70روز طول می کشد تا به اوج خود برسد که این تفاوت باعث می شود که حیوان با بالانس منفی انرژی مواجه شود. مجموع این عوامل باعث می شود که اکثر بیماری های متا بولیک از زایمان تا یک ماه بعد از آن رخ دهند.
تغییرات دما و کیفیت بستر و سیستم شیر دوشش در تشدید این حساسیت ها سهم بالایی دارند نوع جیره نویسی و تامین احتیاجات حیوان به صورت قابل جذب تامین توازن احتیاجات در خوردن فیبر کافی و گرفتن قدرت انتخاب از گاو ازمواردی که در کنترل این ناراحتی ها مفید خواهد بود
نکته ی حائز اهمیت وابستگی این ناهنجارها به یکد یگر است که ممکن است در گاو در واحد زمان به تعداد زیادی از آنها مبتلا شوند که معمو لا ابتلا به یکی ا زآنها زمینه ی مبتلا شدن به سایرین را ایجاد میکند .
نکته ی دیگر این است که تغییرات متابولیتی در بدن به صورت پیوسته است و به یک مرحله که رسید، برای پرورش دهنده قابل رویت می شود و ممکن است درصد بالایی از گله در اندازه گیری متا بو لیت خون غیر نرمال نشان دهند که بدون نشان دادن عوارض بالینی در میزان تولید صفات تولید مثلی و لنگش دام ایجاد تغییرات نامطلوب کنند و طول عمر تولیدی مفید حیوان را کاهش دهند .
? بیماریهای متابولیکی مهم:
1) تب شیر
در زمان زایمان به علت مصرف زیادکلسیم که در آغوز و رحم رخ می دهد و کاهش اشتهای دام و حرکات لوله ی گوارش و نیزتاخیر پاسخ به تحریک 1و 25 دی هیدروکسی ویتامینD ( تحریک پارا تیرویید و تحریک 25 دی هیدروکسی ویتامینD طبیعی است ) و عدم موبیلیزه شدن مقدار کافی کلسیم از روده واستخوان مقدار کلسیم خون را به مقدار( mg/dl) 8 کاهش می یابد ( مقدار طبیعی mg/dl8-10 است) در صورتی که یکی از موارد فوق شدیدتر باشد مقدار کلسیم خون به حدی میرسد که مبتلا شدن به تب شیر را ایجاد می کند.
که از ایستادن با لرزش درمرحله ی اول (درمقدار mg/dl6.5) و نشستن روی جناق همراه با افسردگی در مرحله ی دوم (در مقدار mg/dl 5.5 ) و دراز کشیدن به پهلو و بی توجهی به پیرامون (درمقدارmg/dl 4.5) در مرحله ی سوم رخ خواهد داد ودر نهایت دام به علت فلجی عضلات تنفسی تلف خواهد شد . معمولا 75 درصد موارد در 24 ساعت اول و 5درصد در 24 ساعت دوم زایمان رخ می دهد دامی که قبلا مبتلا شده ودام های پیر حساس ترند.
2) کتو زیس
عارضه ی دیگر هنگامی رخ می دهد که مقدار مواد مغذی جذبی به ویژه انرژی درحوالی زایمان کاهش یابد . و نتیجه ی آن کاهش گلوکز خون و افزایش موبیلیزه شدن ذخایر بدنی به ویژه چربی ها ست. بخشی از لیپیدهایی که موبیلیزه شده اند تبدیل به اجسام کتونی می شوند و این به علت نبود مقدارکافی اگزالواستات و تجمع استیل کوآانزیمA رخ می دهد. اگزالو استات به علت کمبود گلوکز دارد مسیر گلوکو نئوژنز می شود نتیجه ی این فعل و انفعالات بالا رفتن اجسام کتونی خون است و حضور این اجسام در خون کاهش اشتها را تشدید می کند و دام به سرعت لاغر می شود ومقدار شیر تولیدی کاهش می یابد و اجسام کتونی در شیر و ادرار مشاهده می شوند. شیوع این ناهنجاری از 10 روز تا 6هفته بعد از زایمان است و اوج آن در هفته ی سوم میباشد تعداد زیادی از گاو های شیری به نوع تحت بالینی یا مقدماتی کتوز مبتلایند بیماریهایی مثل : جفت ماندگی ، جابه جایی شیر دان ،در گیری با جسم خارجی می توانند زمینه ساز کتوز شوند
3) سندروم کبد چرب:
در بالانس منفی انرژی اسید چرب آزاد شده از بافت آدیپوزبه سمت کبد حرکت می کند ودر کبد در این حالت به علت کمبود اگزالواستات بخشی ار آن تبدیل به اجسام کتونی می شود و بخشی از آن در کبد تجمع می یابد وبه تری گلیسرید تبدیل می شود و به دلیل کمبود توانایی نشخوار کنندگان در تجزیه یاانتقال تریگلیسرید ها این مواد در کبد تجمع می یابند که حدود 60-30 درصد وزن کبد را اشغال می کنند( در حالت طبیعی مقدار 5 درصد است .) ومنجر به مختل شدن فعالیت های حیاتی کبد می شود .
4) جفت ماندگی :
جفت معمولا در ساعت اول و یا ساعات اول بعد از زایمان خارج می شود درصورتی که از12 ساعت گذشت وخارج نشد عارضه ی جفت ماندگی رخ داده است .
دو علت میتواند در بروز این علت مسبب باشد ؛ اول اینکه جفت در 5 روز قبل از گوساله زایی طبیعی آخرین مرحله ی بلوغ خود را طی می کند که این مرحله منجر به سست شدن تماس بین جفت و رحم می شود . در صورتی که گوساله زودتراز این 5 روز به دنیا بیاید فراوانی جفت ماندگی بالا می رود . دوم نبود یا تضعیف انقباضات رحمی یعنی مواردی مثل تب شیر که با زمان بیرون راندن جفت تداخل می یابد یا سخت زایی و .... که سبب آلودگی رحم می شود و تب بالا جفت ماندگی راافزایش میدهد از طرف دیگرکمبود ویتامین A یا بتا کاروتن، سلنیوم ، ید وسطح نادرست کلسیم وفسفر نیز باعث این ناهنجاری ها میشوند.
5) جا به جایی شیر دان
محل شیر دان (معده ی اصلی )گاو در کف در طرف راست شکم است در دو ماه اخر آبستنی به علت رشد زیاد محوطه ی رحمی فضای شکمبه و سایر اجزای دستگاه گوارش محدود می شود و بعد از زایمانا گر شکمبه دربازگشت به محل اصلی خود دچار تاخیر شود شیردان در فضای خالی زیر شکمبه به طرف چپ حرکت می کند .و عوامل مثل تب شیر ، کبد چرب، ورم پستان به عنوان مستعد کننده ی این عارضه به شمار می روند ناکافی بودن مقدار دریافتی خوراک از گاوهای زایمان کرده و یا کمبود علوفه ی حجیم و یا عواملی که سبب کم تحرکی ماهیچه ها تجمع گاز در شکمبه می شود مانند غلات باعث این عارضه می شوند . 90- 80درصد مواد جابه جایی شیردان به سمت چپ است . پی آمد جابه جایی شیردان تجمع گاز در آن و در نهایت نفخ که حیوان را خواهد کشت این عارضه در 6هفته ی اول بعد از زایمان با فراوانی 3 درصد رخ می دهد.
6) اسیدوز
یکی از ناهنجاری های شایع در صنعت گاو شیری است که به علت مصرف زیاد کنسانتره و عدم تناسب میزان فیبر به نشاسته ویا تاخیر در مصرف فیبر و یا کوچک بودن اندازه ی آن رخمی دهد در متابولیسم شکمبه به علت تبخیر سریع نشاسته حجم زیاد پیرووات تولید می شود ودر صورتی که باکتری ها ییکه تجزیه صحیح را انجام می دهند به اندازه ی کافی نباشند مصرف آن توسط لاکتو باسیل منجر به تولید اسید لاکتیک می شود که باعث کاهش PH شکمبه و تعقیر فلور آنمی شود واین تغییرات PH بر خون منتقل می شود ودر فعالیت های مغز اختلالاتی ایجاد کرده و سبب مرگ حیوان میشود
مجموع راههای مدیریتی جهت به حداقل رساندن ناهنجاری های متابولیک واثرات آن:
کاهش میزان کلسیم جیره برای بالا بردن ظرفیت جذبی (عملکرد و پاسخ به هور مون) از روده واستخوان درحد 50 گرم در روز با توجه به اینکه یونجه کلسیم بالایی دارد باید مصرف آن را بررسی کرد یا مصرف نمک آنیونیک برای اسیدی کردن روده وبرای بالا بردن ظرفیت موبیلیزه کردن کلسیم در زمانی که کلسیم جیره در حد 50 گرم در روزاست.
- کنترل امتیاز بدن گاو در دوره ی خشکی و جلو گیری از چاق شدن بیش از حد (بالاتر از3/75 )،مصرف 4-3 کیلو کنسانتره در دوره ی انتقال ، مصرف خوراک با کیفیت جهث بالا بردن مقدار دریافتی و مصرف نیاسین gr/kg 6 به مدت 10-2 روز قبل از زایمان.
- به حداقل رساندن بالانس منفی انرژی بویژه دراوایل زایمان با بالا بردن مقدار دریافتی( تغییرات امتیاز بدنی در دوره ی خشکی در دامنه ی ودر دوره ی بالانس منفی حداکثر تا 1- باید باشد)
- تغییرات تدریجی جیره ی خشکی به جیره ی تولید و تامین حجم کافی علوفه برای تحریک شکمبه و پر بودن آن در زمان زایمان ، و مصرف کنسانتره جهت آدابته کردن فلور و پرز های شکمبه .
- ابعاد علوفه از 2.5 سانتی متر نباید کمتر باشد ،مصرف خوراک به صورت TMP باشد تا گاو قدرت انتخاب نداشته باشد ، گرسنگی دادن به گاوبه دلیل تاخیر در شیر دوشی باعث ایجاد ولع و مشکلات هضم خواهد شد.
? لنگش :
به دلیل اهمیتی که لنگش در گاوداری کشور دارد ما به طورجداگانه و مفصل تر به آن می پردازیم زمانی که دام در اثر عارضه دچار مشکل راه رفتن می شود تمام فعالیت های حیاتی آن تحت الشعاع قرار میگیرد؛ کمتر به سمت آخور وآبشخور می رود رفتن به سمت شیر دوش برای او درد آور است ایستادن برای او مشکل است ونمایش فعلی برای او به حداقل می رسد . و این عوامل باعث کاهش امتیاز بدنی و وزن وتولید شیر می شود و باروری نیز کاهش می یابد و با توجه به فراوانی آن می تواند تاثیر معنی داری بر اقتصاد گاوداری داشته باشد . در یک مطالعه درانگلستان55 درصدگاوها لنگ بودند و در امریکا سالیانه هر کله 100 راس 1750 تا 3750 دلار برای لنگش می پردازند .
لنگش مجموعه از ادم ، خونریزی و مرگ سلولی در بافت پوششی است که مجموعه از این عوامل باعث زخم کف پا می شود. این زخم معمولاً در پاشنه است ولی می تواند در نوک سم هم باشد. بافت شاخی سم از بخش های زیرین خود محافظت می کند و برداشته شدن آن باعث عمیق شدن عفونت می شود .
ممکن است لنگیدن دام به علت مشکل در بخش های بالاتر اندام حرکتی باشد که ضرب خوردگی وشکستگی های که در پاهای جلویی وعقبی رخ می دهد؛ باعث لنگیدن دام می شود، که خود این ضرب خوردگی ها یابه علت کمبود عناصر معدنی موجود در استخوان است و یا به علت نامناسب بودن بستر و ریل های انتقال و جایگاه شیر دوش نامناسب باشد .
مشکلات سم را به سه دسته می توان تقسیم کرد :
1) آلودگی به عوامل عفونی مثل فوزی باکتریم نکروفرم
2) ساییده شدن بیش از حد یا بزرگ شدن بیش از حد سم و سم چینی نامناسب
3) بیماری های متابولیک که اسیدوز متابولیک باعث تولید اسید لاکتیک می شوند و باکتریهای تولید کننده آن جانشین باکتریهای گرم منفی میشوند و باکتریهای گرم منفی مرده تولید آندوتریکسین می کنند و بدن گاو هم در پاسخ هیستامین ترشح می کند که در بافت حساس بشره سم باعث تخریب می شود . این تخریب با آماسی که در بافت مویرگها رخ می دهد باعث دردناک شدن سم می شود و در نتیجه اسیب مویرگها از سنتز کرایتن جلوگیری میشود.
لنگش درسه تیپ حاد ( بالینی ) که همراه خونریزی و مشکلات تنفسی و قلبی است و تحت بالینی با بروز3-1 ماه بعد از ایجاد نوع حاد در کف سم است و مزمن که با بزرگ شدن ورشد زیاد سم و ظاهر شدن بر آمدگی افقی دردیواره سم و پهن شدن آن همراه است .
? مدیریت عوامل مختلف موثربر لنگش
در موردعوامل تغذیه ای تمامی عواملی که سبب اسیدوز می شود میتواند لنگش را هم به دنبال داشته باشد و در کنار آن تغذیه مقدار کافی روی و مس و متیونین و بیوتین به دلیل نقشی که در ساختار کراتین دارند حائز اهمیت است .
در رابطه با عوامل محیطی غیر تغذیه ای برای بحث نوع مصالح کف و مدت زمان ایستادن گاو به حالت سرپا تعیین کننده می باشد . به عنوان مثال دفعات شیر دوشی و گروه های برای گاو باعث بالا رفتن زمان انتظار به صورت سرپا در اتاق انتظار را زیاد می کند می تواند باعث لنگش شود مصالح کف و نوع بستر نیز در تمایل گاو برای خوابیدن موثر است .
با توجه به اینکه عوامل فرسایش دهنده کم است بایستی سالانه دوبار سم گاوها را بازدید و در صورت نیازمورد سم چینی قرار داد بایستی دقت شود که سم به صورت متوازن ومتعادل چیده شود وساختار طبیعی یک سم معمولی را حفظ کند در صورتی که یک سم بیش از حد بزرگ شده باشد با چیدن چند بار متوالی آن می توانیم آن را یکی در میان به حالت اول باز گردانیم درصورتی که دام به علت بزرگ شدن سم لنگ شده با برداشتن بافت مرده و یا درحال مردن وبخش های بر آمده پنجه سم را ترمیم کرد. در آینده بافت شاخی سالم در انجا جانشین میشود بایستی توجه داشت که سم چینی نامناسب باعث بد شکل شدن و انحراف سم و استخوان انگشت می شود و گاو تا آخر عمر ناقص خواهد شد .
? ورم پستان :
از موارد تعیین کننده در حذف گاوها ورم پستان است در یک مطالعه در سال 1998در DHI عنوان شده که 15درصد موارد حذف مربوط به ورم پستان بوده در زایش سوم این مقدار به 5/18 درصد می رسد10 . ورم پستان به علت الودگی غدد پستانی به عوامل عفونی مثل استافیلوکوکوس اورئوس ، استرپتو کوکآگالاکتیس و گونه هایی از مایکو پلاسما و کلی فر ها رخ میدهد؛ عوامل عفونی عموما" ازمحیط به طور مستقیم به پستان منتقل می شوند که کلی فرم ها و استرپتو کوکها اینگونه عمل می کنند . ولی مواردی هم از خون به غدد پستانی می روند مانند استاف اورئوس . شاخص ارزیابی ورم پستان ، تعداد سلولهای بدنی است در حالت شدید این تعداد 000/460با تولید که (17299پوند) و6/14 درصد گاو مبتلا خواهیم داشت و در حالت پایین 175000و با تولید بیشتر (21021 پوند) و تنها 3 درصد که مبتلا خواهند بود .
از نظراقتصادی ورم پستان باعث کاهش 1000 پوند شیر در زایش دوم به بعد و 500پوند در زایش اول ایجاد خسارت می کند .
در استراتژی مقابله با ورم پستان باید از زمان گوسالگی شروع شود و در زمان تلیسگی وتولید ادامه یابد و با رعایت اصول بهداشتی ومدریت کنترل و درمان و حذف به موقع اجراشود .
کنترل در زمان گوسالگی و تلیسگی در گوساله های ماده : مصرف شیر پستان به علت احتمال آلوده شدن غدد پستانی ازطریق همدیگر ویا خود دام توصیه نمی شود . عفونت استافی از دوران تلیسگی دام را مبتلا می کند که 80 درصد عفونت ها را تشکیل می دهدو به طور معمول عفونت های مزمن ایجاد میکند که شنا سایی آن مشکل است. ایجاد عفونت در تلیسه ها باعث کاهش تولید بیشتر ،کاهش ارزش تلیسه ها ، و ایجاد هزینه های درمان قبل از شروع تولید می شود . مصرف آنتی بیوتیک در این زمان بسیار موثرتر از زمان شیر دهی است وهزینه کمتراست و باعث دفع آلودگی بیشتر در پستان می شود.
? ورم پستان و در دوره خشکی
دوره خشکی از لحاظ تعغیرات بافتی پستان به سه مرحله تقسیم میشود:
مرحله اول مرحله تحلیل رفتن فعال است که در این مرحله گاو از شیر دهی به خشکی انتقال می یابد که 20-21 روز ابتدایی دوره خشکی است که غلظت ترکیبات مثل بتالاکتوآلبومین ، کازیین و لاکتو آلبومین به آرامی و لاکتوز به سرعت کاهش مییابد،وغلظت ایمنو گلوبین و لاکتو فرین افزایش می یابد. لاکتوفرینبا با حل شدن با آهن، آن را از دست رس باکتریها دور می کند و با توجه به اینکه در کلی فرم ها جذب سیترات همراه باند شدن با آاهن رخ می دهد پس نسبت سیترات به آهن برای ادامه زندگی آنها مهم خواهد بود از طرف دیگر غدد پستان با فاگوسیت کردن ومحدود کردن فساد اکسیداتیو باعث می شوند که عوارض سلول های در حال تجزیه اند(زمان تحلیل رفتن و التهاب )حداقل شود.
گاو در این دوره برای ابتلا و وگیری ورم پستان بسیارمستعد است ؛ از دلایل این امر، تجمع و عدم خروج شیر وعدم ضدعفونی شدن سرپستان ها وتراوش شیر از سر پستان ها می باشد مصرف انتی بیوتیک در این زمان بیشترین تاثیر را دارد زیرا از یک طرف عوامل مستعد کننده آلودگی زیاد است و از طرف دیگر به دلیل عدم خروج مایعات (شیر) تاثیر انتی بیوتیک میتواند بیشتر شود و در نهایت غدد پستان ازعفونت های قبلی و جدید خصوصاً کلی فرم پاک می شود.
مرحله دوم ،مرحله تحلیل رفتن تدریجی است و مدت آن به طول دوره خشکی بستگی دارد اگرتحلیل رفتن فعال 4-3 هفته طول کشد و طول دوره خشکی 60-45 روز طول کشد این مرحله کوتاه میشود و درصورتی که خشکی 40 روز شود دیگر این مرحله را نخواهیم داشت و برای ایجاد شرایط مساعد ما نیاز به 65-60روز خشکی داریم.
در این دوره ایجاد عفونتهای شدید کاهش مییابد و این دوره بالاترین مقاومت به آلودگی مهیا می شود و در صورتی که آلودگی هم باشد محو خواهد شد که به دلیل کاهش حجم مایعات غدد و تراوشات آن می باشد و نیز کاهش مواد مغذی که باعث رشد باکتریها می شود .
مرحله سوم، دوره توسعه و تولید کلسترولاست که دوره انتقال از عدم شیر دهی به شیر دهی است زمان شروع آن مشخص نیست ولی احتمالاً سه تا چهار هفته قبل از زایشمی باشد ترشحات مواد مختلف از دو هفته قبل شروع می شود و احتمال آلودگی دوباره بالا می رود و در این زمان مقدار لاکتوفرین وسایر ممانعت کننده ها نیز کاهش می یابد وپستان نسبت به عفونت کننده حساس می شود .
تغذیه دوره خشکی کمبود بعضی ویتامینها و مواد معدنی باعث تاثیر به میزان ورم پستان می شود موادی که عدم تغذیه باعث افزایش عفونت ناشی از ورم پستان می شود و یا باعث افزایش تعداد سلولهای بدنی در شیر می شود سلنیوم وویتامین E باعث محافظت بافت هااز تخریب اکسیداتیو و تقویت عمل فاگوسیتوز می شود .
اثرکاهش مقدار مواد مغذی دیگر نیز به اثبات رسیده، مثل بتاکاراتن - ویتامین A ،روی ، مس ، کبالت و ...
? تاثیر حشرات در ورم پستان
مطالعاتی در سال 1880اثر حشرات ( مگس ها ) را درانتقال عوامل ایجاد کننده ورمپستان خصوصاً استاف را نشان دادند این حشرات با نشستن روی پستان آلوده و خوردن محتویات آن به صورت مکانیکی عوامل را به پستان سالم گاوهای دیگر منتقل می کند و حتی نشان دادند که در صورتی همکه روی سر پستان های تلیسه ها بنشینند میتوانند آنها را مبتلا کنند . تحقیقات دانشگاه لویزیا نشان داد که در صورتی که خراش و یا زخم در سر پستانها باشد جذب مگسها با به دنبال دارد که 70 درصد الودگی ها می باشند و با کنترل مگس ها ورم پستان از 3/55 درصد به 6/5 درصد و استریتو کوک از 7/20 درصد به 7/3 می رسد.
منبع : سایت دانشگاه سراوان
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
معرفی نژاد های گوسفند
..................................
1-نژادهایی با پشم خیلی ظریف
2-نژادهایی با پشم نسبتا ظریف
3- نژادهای پشم دراز
4 - نژادهای پشم تلاقی یافته
5 -نژادهای پشم قالی
6- نژاد پوستی
گوسفندان ایران
1-نژادهایی با پشم خیلی ظریف
الف : مرینوس ( merino )
منشا مرینوس کشور اسپانیا میباشد .سه نوع مرینوس به نامهای A ، B و C وجود دارد. A و B دارای پوست چین دار میباشند و نوع A پوست چین دار تری نسبت به B دارد.مرینوس با پوست چین دار به مرینوس آمریکائی شناخته می شود. مرینوس نوع C را مرینوس دلاین ( Delaine merino ) مینامند که چین پوست آن خیلی کم میباشد .
پشم مرینوس دلاین سفید بوده ورشد آن در حدود4/6تا6/7 سانتی متر در سال میباشد.
قوچهای آن شاخدار و میشها بدون شاخ میباشند . مرینوس از نظر اندازه متوسط بوده و بدنی لاغر دارد.مرینو دلاین از مرینوس بزرگتر است. مرینوس دارای غریزه قوی زندگی گله ای بوده وتوانائی چرا در مراتع فقیر را دارا میباشد.
ب:رامبویه( Rambouillet )
منشا این نژاد کشور فرانسه میباشد.این نژاد از مرینوس اسپانیائی حاصل شده است . در حدود نیمی یا بیشتر از گوسفندان تلاقی یافته در آمریکا از نژاد رامبویه میباشند.رامبویه از نظر پشم ظریف شهرت دارد.
رنگ این نژاد سفید میباشد و اندازه آن بزرگ میباشد.بدنی زاویه دار وبلوکی همچنین لاشه ای گوشتی تر نسبت به مرینوس دارد ولی از نظر کیفیت گوشت درمقایسه با نژادهایی که برای تولید گوشت پرورش می یابند مناسب نمی باشد.قوچهای این نژاد شاخدار ویا بدون شاخ ولی همه میشها بدون شاخ هستند.رشد پشم آنها حدود9/8سانتی متر در سال است.
ج: دبویلت( Debouillet )
منشا این نژاد آمریکا میباشد. از تلاقی رامبویه ومرینوس دلاین بهبود نژاد یافته است. توسعه این نژاد در نیو مکزیکو شروع گردیده است. دبویلت باشرایط مراتع غرب امریکا سازگار است.
اندازه این نژاد متوسط بوده ،بدنی زاویه دار داردو رنگ آن سفید میباشد. قوچهای این نژاد شاخدار و یا بدون شاخ میباشند ولی میشها بدون شاخ هستند.الیاف پشم نرم و بلند باعث ارزشمندی پشم ان میباشد.
2-نژادهایی با پشم نسبتا ظریف
الف -چویوت ( cheviot )
منشا این نژاد از تپه های cheviot در شمال انگلستان و جنوب اسکاتلند میباشد.
چویوت جثه ای کوچک داشته و نوع بدن آن بلوکی است .این نژاد صورت و پا های سفید ومنخرین سیاه دارد و بدون شاخ میباشد. رشد پشم آن در حدود2/10 تا 7/12 سانتی متر در سال میباشد.
ب - دورست-( Dorest )
منشا دورست از جنوب انگلستان میباشد.جثه ای متوسط داشته و نوع بدن بلوکی است .گوشها ، بینی ، صورت و پا هایی سفید دارد .دورست هم شاخدار وهم بدون شاخ میباشد .این نژاد پشمی با زبری متوسط تولید میکندوپشم چیده شده دورست وزن سبکی داردو به طور متوسط 6/3 - 2/3 کیلو گرم است . این نژاد لاشه گوشت داری تولید میکند.
ج -گوسفند فنلاندی( Finn sheep )
منشا این نژاد فنلاند است واز نظر جثه کوچک است گوشها ، بینی ، صورت و پا هایی سفید دارد این نژاد به طور کلی بدون شاخ میباشد،هر چند که تعدادی از قوچهای آن شاخدار میباشد.گوسفند فنلاندی پشمی با زبری متوسط تولید میکند و وزن پشم چیده شده آن حدود 4 تا 5/4 کیلو گرم است خصوصیات لاشه این نژاد مطلوب نمیباشد.
نژاد فنلاندی دارای نرخ بره زایی قابل توجهی میباشد و در آمریکا برای برنامه های تلاقی جهت افزایش میزان بره زایی مورد استفاده قرار میگیرد . میش بالغ تلاقی یافته که نیمی از آن نژاد گوسفند فنلاندی میباشد 200 تا 250 بره تولید میکند بره های تلاقی یافته این نژاد در هنگام تولد کوچک میباشند ولی قدرت بقا وزنده ماندن آنها بالا میباشد . وقتی این نژاد در تلاقی استفاده گردد ، بره های بدست آمده از نظر لاشه نیز دارایکیفیت مناسبی خواهند بود.
د- همشایر ( Hampshire )
منشا نژاد همشای جنوب انگلستان است. جثه این حیوان بزرگ بوده و دارای بدنی از نوع بلوکی میباشد صورت ، پا ها ، گوشها و بینی سیاه بوده ،فاقد شاخ میباشد.
همشایر از نظر بلوغ در حد متوسط قرار دارد. از خصوصیات دیگر این نژاد شیر دهی خوب و تولید بره هایی است که پس از شیر گیری برای ارائه به بازار مناسب میباشند. تولید پشم متوسط و درحدود 2/3 تا 6/3 کیلو گرم میباشد میانگین تولید بره در حدود 137 درصد است که این درصد بره زایی براساس 100 میش میباشد . تلاقی خوبی بین آنها وگوسفندان با پشم ظریف یا نژاده های تلاقی یافته صورت میگیرد.
ه- مونتادال( Montadal )
منشا این نژاد ایالات متحده میباشد وبهبود آن بوسیله تلاقی میشهای نژاد کلمبیا با قوچهای cheviot صورت پذیرفته است .
این حیوان دارای جثه ای متوسط با نوع بدن بلوکی بوده ،صورت ، گوشها و پا های آن سفید میباشد وبر روی صورت وپا ها پشمی وجود ندارد.این نژاد بدون شاخ میباشد لاشه آن گوشتی است ومتوسط تولید پشم در حدود 5/4 تا 4/5 کیلو گرم در سال میباشد.
و - اکسفورد ( Oxford )
منشا نژاد اکسفورد مرکز وجنوب انگلستان است . نژاد اکسفورد از بزرگترین نژاد های گوسفند با پشم متوسط از نظر جثه میباشد . نوع بدن آن بلوکی میباشد . صورت ، گوشها وپاهای آن خاکستری مایل به قهوه ای است. گوسفندان این نژاد بدون شاخ هستند .بیده چیده شده آن سنگین و حدود 5/4 تا 4/5 کیلوگرم وزن دارد .میشهای این نژاد پر منفعت و سودمند بوده ، از نظر شیر دهی خوب و بره های آنها دارای رشد سریعی میباشند . استفاده از این نژاد در تلاقی ها مناسب است چون اندازه جثه آن بزرگ است .
ز-شروپ شایر ( Shropshire )
منشا این نژاد کشور انگلستان میباشد . این حیوان از کوچکترین گوسفند های نژاد پشم متوسط و نوع تیپ بدنی بلوکی بوده وبدون شاخ میباشد . صورت و پا ها کدر بوده ،پوشش زیادی از پشم در صورت آن وجود دارد .تولید لاشه این نژاد کم میباشد و وقتی وزن حیوان در اثر تغذیه افزایش می یابد ، میزان چربی آن نیز زیاد میگردد.
وزن بیده آن 1/4 کیلو گرم است .میشهای این نژاد مادران خوبی هستند و درصد تولید بره آنها اغلب 150 % میباشد.
ح - سات داون( Soutdown )
این نژاد از جنوب انگلستان منشا شده است و یکی از قدیمی ترین نژادهای گوسفند در دنیا محسوب میشود. جثه این گوسفند کوچک و نوع بدن بلوکی است . صورت ف گوشها وپاها خاکستری یا قهوه ای است . این نژاد دارای بلوغ زودرس و بدون شاخ میباشد . بیده آن 3/2 تا 2/3 کیلوگرم است. سات داون در سنین اولیه تمایل به چاق شدن و ذخیره چربی دارد.
ط - سافولک ( Suffolk )
منشا این نژاد جنوب انگلستان است. جثه ای بزرگ وبدن بلوکی وعضلانی داشته ، صورت ، گوشها و پاها سیاه میباشد .این نژاد بدون شاخ میباشد و بر روی صورت و پاهای آن پشم وجود ندارد.
بیده سافولک 6/3 تا 5/4 کیلوگرم وزن دارد . درصد بره زایی ان 150 % یا بیشتر است . رشد بره در این نژاد سریع بوده و سرعت ذخیره چربی در این نژاد نسبت به سایر نژادها کمتر است . تولید گوشت لخم ولاشه عضلانی از دیگر خصوصیات این نژاد میباشد.
ی - تونس ( Tunis )
نژادتونس از شمال افریقا منشا شده است . رنگ صورت آن قرمز متمایل به قهوه ای تا خرمایی روشن میباشد . این نژاد بدون شاخ بوده و اندازه جثه آن متوسط و زاویه دار است و بدنی بلوکی دارد . دارای پشم زبر بوده و بر روی صورت پشم وجود ندارد.
3- نژادهای پشم دراز
الف -کاتسولد ( Cotswold )
از نژادهای قدیمی گوسفند در انگلستان است و منشا آن نیز انگلستان میباشد این نژاد بزرگ جثه بوده و نوع بدن آن بلوکی میباشد .
پاها و صورتی سفید رنگ داشته ، هر چند که دربین آنها سفید متمایل به خاکستری نیز دیده میشود. لکه های تیره بر روی صورت و پاها ممکن است وجود داشته باشد پشم این نژاد رشد زیادی داشته و وزوزی (فر دار) میباشد . این گوسفند بدون شاخ بوده و در برنامه های تلاقی از آن استفاده میشود.
ب - لایسستر ( Leicester )
منشا این نژاد کشور انگلستان است . این گوسفند دارای جثه ای بزرگ و بدن بلوکی میباشد .رنگ این نژاد سفید بوده ، بدون شاخ میباشد و بر روی صورت پشم وجود ندارد .پشم گوسفند لایسستر محافظ خوبی در برابر گرما نمیباشد .
ج - لینکلن ( Lincoln )
منشا لینکلن انگلستان است . این نژاد دارای جثه ای بزرگ بوده و نوع بدن آن بلوکی میباشد . رنگ آن سفید است و بدون شاخ بوده ، پشم دراز و زبری تولید میکند . این نژاد دارای بلوغ دیررس است . پشم تولیدی آن 4/5 تا 2/7 کیلوگرم میباشد . از این نژاد برای تلاقی ها استفاده میشود.
د - رامنی ( Romney )
این نژاد یکی از قدیمی ترین نژادهای منشا شده در جنوب انگلستان است . جثه این نژاد بزرگ با با نوع بدن بلوکی است . بیده ای متراکم وبهتر از دیگر نژادهای پشم دراز تولید میکند و و بهمین دلیل سازگاری بهتری نسبت به رطوبت و مناطق مرطوب در مقایسه با سایر نژادهای پشم دراز دارد . این نژاد در برناکمه های تلاقی نژادی مورد استفاده قرار میگیرد.
4 - نژادهای پشم تلاقی یافته
الف - کلمبیا ( Columbia )
منشا این نژاد امریکا میباشد و از تلاقی بین قوچ لینکلن و میش رامبویه بوجود آمده است . هدف از این تلاقی بوجود آوردن نژادی است که سازگاری بهتری با مناطق کوهستانی داشته باشد .
کلمبیا جثه ای بزرگ و بدنی بلوکی دارد . این نژاد بزرگترین نژاد تلاقی یافته است . صورت ، گوشها و پاهای سفید داشته و بدون شاخ میباشد .در روی صورت گوسفند کلمبیا پشم وجود ندارد و دارای پاهایی است که از کمی از سایر نژادها بلندتر است
وزن پشم های چیده شده در حدود 5/4 تا 9/5 کیلوگرم است و تولید گوشت لخم مناسبی دارد . کلمبیا غالبا در تلاقی با نژاد صورت سیاه که دارای پشم متوسط میباشد استفاده شده و هدف از این تلاقی تولید بره های بازاری است .
ب- کوریدال ( Corriedale )
منشا آن نیوزلند است .این نژاد حاصل از تلاقی بین قوچهای لینکلن و لایسستر با میشهای مرینوس است .
کوریدال دارای جثه متوسط وکمی بزرگ است صورت ، گوشها و پاهایی سفید رنگ داشته و فاقد شاخ میباشد . این نژاد تولید پشم و گوشت باکیفیت خوب را دارا بوده و وزن بیده آن 5/4 تا 8/6 کیلوگرم در سال است .
ج - پاناما ( Panama )
این نژاد از امریکا منشا یافته . نژاد پاناما حاصل تلاقی قوچ رامبویه و میش لینکلن میباشد . رنگ صورت ،گوشها و پاها سفید بوده وجثه بزرگ ،تیپ بدن بلوکی و بدون شاخ بودن از خصوصیات نژاد پاناما میباشد.
گوسفند پاناما اندکی گوچکتر از نژاد کلمبیا بوده ولاشه کمی گوشتی داشته و در سنین اولیه چربی در بدن آن ذخیره میشود.
د - راملدال ( Romeldale )
منشا راملدال ایالات متحده امریکا است و از تلاقی بین قوچ رامنی و میش رامبویه بوجود آمده است .
این نژادجثه ای متوسط وبدنی بلوکی داشته ، رنگ صورت ،گوشها و پاها سفید بوده
و بدون شاخ میباشد . وزن بیده آن 5/4 تا 9/5 کیلوگرم است. راملدال در تلاقی با میشهای پشم ظریف مورد استفاده قرار گرفته و بره های سازگار با شرایط پرورش در مرتع را بوجود می آورد.
ه - تارگی ( Tar ghee )
منشا تارگی امریکا است . این نژاد حاصل تلاقی بین قوچ رامبویه با میشهای کاریدال - لینکلن-رامبویه میباشد.
این نژاد جثه ای متوسط ،بدنی بلوکی با صورتی سفید رنگ داشته و بدون شاخ است . فاقد پشم در صورت بوده و وزن پشم چیده شده آن 5/4 تا 4/5 کیلوگرم در سال میباشد.
و - بدون دم ( Tailless )
منشا این نژاد امریکا میباشد و از تلاقی گوسفند بدون دم سیبری با تعدادی از نژادهای اصلاح شده بوجود آمده است . هدف از این تلاقی اصلاح یک نژاد است که نیاز به قطع دم نداشته باشد . رنگ صورت ، گوشها وپاها سفید میباشد . این نژاد بدون شاخ بوده و صورتشان بدون پشم است.
ز - سوت دال ( Southdaie )
منشا این نژاد ایالات متحده امریکا میباشد و از تلاقی بین نژادهای سات داون و کوریدال به وجود آمدهاست . هدف ازاین تلاقی تولید نژادهایی است که از نظر کیفیت پشم و گوشت مناسب باشند.
5 -نژادهای پشم قالی
صورت سیاه ها یلند ( Black-Faced Highland )
این نژاد از قدیمی ترین نژادهای منشا شده در اسکاتلند است . اندازه این نژاد کوچک بوده و دارای پشم زبر و ضخیم در پوشش خارجی وظریف تر در پوشش داخلی میباشد . صورت و پاها سیاه بوده ، قوچهای این نژاد بزرگ و میشهای آن کوچک جثه و کوتاه قد با شاخهای پیچیده میباشند . این نژاد توانایی زندگی در مناطق خشک با پوشش گیاهی اندک را دارا میباشد.
6- نژاد پوستی
قره گل ( Karakul )
این نژاد از آسیا منشا شده و یکی از قدیمی ترین نژادهای گوسفند در جهان است . قره گل جثه ای بزرگ و بدنی زاویه دار داشته ،رنگ صورت ،گوشها و پاها سیاه یا قهوه ای میباشد .
قوچهای این نژاد شاخدار و میشها بدون شاخ میباشند و بره هایی با لاشعه ضعیف و فقیر تولید میکنند . پوست بره ها پس از به دنیا آمدن و چند روز بعد از آن مورد استفاده قرار میگیرد . پشم در حیوان بالغ زبر و خشن است وبین 2/15 تا 4/25 سانتی متر طول دارد.
گوسفندان ایران
گوسفندان ایرانی از نظر پشم در گروه گوسفندان با پشم ضخیم ویا قالی میباشند . همگی این گوسفندان دنبه دار میباشند به استثنای زل که دارای نیم دنبه یا بدون دنبه بوده و قره گل که دارای نیم دنبه است .
گوسفندان ایرانی رنگهای مختلفی دارند از جمله میتوان به سفید ، سیاه ، خرمایی ، قهوه ای ،نخودی و خاکستری اشاره کرد .
گوسفندان ایران را بر حسب اصولی تقسیم مینمایند که این تقسیم بندی میتواند بر اساس سفید یا رنگی بودن بدن و یا وزن بلوغ (سنگین ، متوسط ، سبک ) باشد .
گوسفندان ایران
1- دنبه دار
بدن رنگین
سنگین
شال
قزل
افشاری
مهربانی
متوسط
فراهانی
مغانی
سبک
سنگسری
زندی
کردی
بدن سفید
سنگین
لری
سنجابی
متوسط
ماکویی
کرمانی
سبک
کلکوهی
بلوچی
2- نیم دنبه(زل و قره گل )
3- بدون دنبه(زل)
منبع : وبلاگ کشاورز تنها
مشخصات مدیر وبسایت
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی آرشیو ماهانه وبسایت
کلمات کلیدی وبسایت
