*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| آشنایی با سم و انواع مسمومیت |
سم ماده ای است که اگر به مقدار کافی وارد بدن شود می تواند باعث آسیب دائم یا موقت بشود. اگر چه بعضی از مسمومیت ها عمومی و از اقدام به خودکشی ناشی می شود، اما بقیه بر اثر مصرف موادی است که ما روزانه از آنها استفاده می کنیم. صرف نظر از علت، مسمومیت همیشه به مراقبت های فوری پزشکی یا بیمارستانی نیاز دارند. هیچ وقت کوشش نکنید که شخص مسموم را وادار به استفراغ کنید؛ این کار نه مفید نیست بلکه ممکن است حال مسموم را بدتر کند.
سیستم گوارش غذا در دهان وروده ومعده بر اثر شیره هایی که از غده های مختلف ترشح می شود ؛ هضم می گردد. غذا وارد دهان می شود و پس ازعبور از مری به معده می رسد، بعد از یک هضم نسبی در معده غذا به مقدار کم وارد روده ی کوچک می شود . در اینجا مولکولهای غذا شکسته شده وتبدیل به مواد ساده ای می شود که خون می توادن آنها را جذب کند. باقیمانده که معمولاً شامل مقدار زیادی رشته های سبزیجات است وارد روده ی بزرگ می شود ، در آنجا آب ومواد معدنی غذا جذب می شود وآنچه که باقی می ماند فضولات نهایی است که از راه مقعد از بدن دفع می شود . کبد به عنوان یک کارخانه ی شیمیایی عمل می کند که به همراه سایر فعالیتها بعضی از سم ها را غیر فعال وخنثی می کند . کلیه ها خون را از وجود بسیاری از ناخالصی ها تصفیه می کنند. چگونه سم وارد بدن می شود سم ها چه تصادفی وچه عمدی ازراه های مختلفی وارد بدن می شود . از طریق دهان بوسیله خوردن یا نوشیدن مواد سمی از طریق ششها به وسیله ی استنشاق گازهای خانگی یا صنعتی ، بخارهای شیمیایی یا دود ناشی از آتش ، بخاری یا اگزوز موتور های بنزینی . از راه تزریق در نتیجه گاز گرفتن بعضی از حیوانات ، حشرات ، ماهی های سمی یا خزندگان یا بوسیه ی سرنگها ی تزریق زیر پوستی . از راه خذب بوسیله پوست ، در نتیجه تماس پوست با بعضی از اسپرهای سمی مانند حشره کش ها . چگونه سم عمل می کند سم از راه هاهی گوناگون در بدن عمل می کند ؛ بعضی وارد جریان خون می شوند ، بعضی از سم ها روی سلسله ی مرکزی اعصاب اثر می گذارند وباعث قطع تنفس ضربان قلب و سایر فرایند های حیاتی زندگی می شوند بعضی از سم ها جاگزین اکیسژن موجود در خون شده ومانع از رسیدن اکسیژن به بافتها می شوند بلعیدن سم مستقیماٌ روی مجراها ی غذا تأثیر می گذارد ودر نتیجه ایجاد استفراغ، درد و غالباً اسهال می کند. حلال های سمی ممکن است باعث سوختگی شدید لبها ، دهان ومری ومعده وایجاد درد شدید در این اندام ها هم بشوند . عوارض و نشانه های عمومی عوارض ونشانه های مسمومیت بسته به ماهیت سم وراه ورود به بدن فرق می کند با گرفتن اطلاعات از مصدوم با یکی از حاضرین کوشش کنید که به درستی نوع سم را مشخص کنید واگر بلعیده شده کی وچقدر. اطراف مصدوم را بگردید شاید یک ظرف شامل ماده سمی که خالی شده یا هنوز هم مقداری ماده سمی دارد پیدا کنید . - مصدوم ممکن است هذیان بگوید وحالت تشنج داشته باشد بدون اینکه سابقه ی این حالت در او موجود باشد . - عوارض و نشانه ها ی خفگی - بیهوشی ممکن است دست بدهد . - اگر سم بلعیده شده باشد مصدوم ممکن است شروع کند به اوغ زدن و استفراغ کند یا دچار اسهال شود . - سوختگی اطراف دهان در صورتیکه با حلال های شیمیایی تماس پیدا کرده باشد . هدف : باز نگهداشتن راه تنفس ورساندن مصدوم به بیمارستان . درمان عمومی 1:خیلی سریع از مصدوم بپرسید که چه اتفاقی افتاد به خاطر داشته باشید که مصدوم هر آن ممکن است بیهوش شود ، نباید سعی کنید که مصدوم را وادار به استفراغ کنید . اگر در اطراف لبها یا دهان نشانه هایی از سوختگی مشاهده کردی به مصدوم آب یا شیر بدهید تا این سوختگی خنک شود . 2:اگر مصدوم بیهوش بود ولی تنفس او حالت عادی داشت اورا در وضعیت بهبود قرار دهید :3اگر تنفس و ضربان قلب ایستاد بلافاصله روشهای نجات زندگی را شروع کنید *توجه دقت کنید که خودتان به سمی که ممکن است در اطراف دهان مصدوم وجود داشته باشد آلوده نشوید. 4:مصدوم را بلافاصله به بیمارستان برسانید وبه همراه او نمونه ای از جعبه محتوی قرص یا بطری یا هر چه که سم در آن بوده را به بیمارستان بفرستید. سم خانگی بسیاری از مواد که در خانه پیدا می شوند ممکن است سمی باشند مثلاً صابون مایع ، وسایل آرایش ، کبریت ، تربانتین ، سفید کننده ها ، چسب ها ، مرگ موش ؛ رنگ برها ، حشره کش ها وسمی که برای سمپاشی گیاهان بکارمی رود کودکان بیشتر در معرض چنین مواردی هستند چرا که آنها نمی توانند از پی آمدهای نوشین یا خوردن اینگوهن مواد آگاه باشند عوارض ونشانه های اینگونه مسمومیت ها بسته به نوع سم فرق می کند امّا در اکثر موارد در این گونه مسمومیتها استفراغ ودل درد وجود دارد . کودکان به خوردن داروها وقرص هایی که در قفسه های دارو وجود دارند علاقمند هستند اگر چه بیشتر داروها وقرص ها که در خانه وجود دارند در صدرتیکه مطابق دستوری مصرف شوند خطرناک نیستند امّا بسیاری از آنها اگر بیش از اندازه مصرف شوند ایجاد مسمومیت می کنند . بعضی از داروها ی خطرناک قرص ها وکپسول هایی هستند که شیرین به نظر می آیند برای مثال بعضی از قرص های آهن آسپیرین بزرگسالان (بخصوص رنگی ها) . توجـــه : همیشه بطری ها وظرف ها ی محتوی مواد سمی را برچسب بزنید واز دسترس کودکان دور نگه دارید . گیاهان سمی خوردن بعضی از گیاهان که در باغچه ی خانه یا در بیابان پیدا می شوند خطرناک هستند وتماس با بعضی از آنها باعث واکنش هایی حساسیتی (آلرژیک ) بدن می شوند . کودکان بخصوص ممکن است به طرف این گیاهان جلب شده وآنها را بخورند. آبنوس دروغین : تاجذیزی پیچ وقارچهای سمی مثالهایی از گیاهان هستند که معمولاً باعث مسمومیت می شوند . عوارض ونشانه های این مسمومیت ها شبیه به مسمومیت غذایی است . وخامت حال شخص بستگی دارد که چقدر از این گیاهان خورده باشد . اگر احتمال می دهید که مصدوم دانه یا برگ گیاهان سمی را خورده است مهمترین کار شما این است که را ه تنفس اورا باز نگه دارید واو را بلافاصله به بیمارستان برسانید . مسمومیت غذایی وقتی غذا به طرز غیر بهداشتی نگهداری یا پخته شود ممکن است آلوده به باکتری ها شود که این باکتری ها ایجاد مسمومیت غذایی می کنند ؛ معمولترین این نوع باکتریها عبارتند از : استافیلوکوک که در مواد خوراکی تکثیر شده وایجاد مواد سمی (توکسین) می کند . دیگری سال موّنلاّ که یک باکتری عفونی است واز طریق اشخاصی که بهداشت را رعایت نمی کنند یا آشپزخانه های غیر بهداشتی انتقال پیدا می کنند. عوارض ونشانه هامسمومیت ناشی از استافیلوکوک : این عوارض ونشانه ها بین 2تا 6 ساعت پس از خوردن غذای آلوده ظاهر می شود . *مصدوم دچار حالت تهوع شده وممکن است استفراغ کند. *مصدوم ممکن است از دل درد شکایت کند وممکن است سردرد هم داشته باشد . *در مراحل بعدی مصدوم احتمالاً دچار اسهال می شود . عوارض ونشانه های شوک : مسمومیت ناشی از سالمونلا: عوارض ونشانه های ناشی از سالمونلا ممکن است حدود 2ساعت پس از خوردن غذای آلوده - یا پس از یک یا دو روز ظاهر می شود. - مصدوم تب می کند . - مصدوم دچار اسهال خواهد شد . - مصدوم حالت تهوع پیدا کرده وشروع به استفراغ می کند . - مصدوم از درد شکم می نالد . - عوارض ونشانه ها ی شوک. هدف خبر کردن پزشک درمان : با توجه به درمان عمومی مسمومیت که قبلاً توضیح داده شده عمل می کنند. 1- مصدوم را وادار سازید استراحت کند . 2- به مصدوم مقدار زیادی مایعات بدهید . 3_ اگر در مورد وخامت حال مصدوم تردید دارید ا.و را به بیمارستان یفرستید . مسمومیت دارویی: این حالت معمولاً از استعمال دارو ویا مواد مخدر به شکل غلط یا به مقدار زیاد ناشی می شود. استعمال غلط دارو معمولاً اینطور توصیف می شود . مصرف سرانه ی دارو به طرز غیر بهداشتی دارو یا مواد مخدر ممکن است استنشاق خورد. یا نوشید یا به بدن تزریق شود . کسانی که به طرز غلط دائماً دارو یا مواد مخدر به خود تزریق می کنند . احتمالاً نشانه هایی از طریق زیر پوستی روی بدنشان مشاهده می شود . این نشانه معمولاً در قسمت جلوی ساعد نزدیک آرنج دیده می شود . اگر چه ممکن است در سایر نقاط بدن هم این نشانه ها مشاهده شود . رگهای این ناحیه برجسته تر وعفونی هستند. داروهایی که معمولاً خود سرانه مصرف می شوند عبارتند از آرام بخش ها (مثل آمفتامین ها )مواد مخدری که معمولاً منجر به مسمومیت می شوند . مخدر ها مثل هروئین ومواد توهم زا مثل ( ال اس دی عوارض ونشانه ها: عوارض ونشانه های مسمومیت ناشی از استعمال خود سرانه دارو ومواد مخدر بر حسب نوع دارو ومقدار مصرف فرق می کند . همیشه استفراغ بلافاصله پس از مصرف صورت نمی گیرد امّا باید مراقب آن باشید مردمک چشم ها به صورت غیر عادی گشاد یا تنگ می شود . مواد مخدر : این مواد ممکن است بصورت خوردن قرص یا استنشاق وارد بدن شود. تنفس ابتدا مشکل شده و سر انجام قطع می شود . مصدوم ممکن است نشانه های از تزریق روی یک یا دو بازو داشته باشد . آرام بخش ها : تنفس کم عمق می شود . پوست مصدوم سرد ومرطوب می شود . ضربان سریع وضعیف ، احتمالاً بیهوشی . محرک ها : - مصدوم هیجان زده می شود . وبه فراوانی عرق می کند . - مصدوم ممکن است دچار توهم ورعشه شود. مواد توهم زا : - مصدوم مضطرب شده وعرق می کند. - مصدوم ممکن است دست به رفتار عجیب غریب بزند . مصرف بیش از اندازه ی آسپیرین : - مصدوم ممکن است دچار دل درد شود . واستفراغ کند واستفراغ ممکن است خون آلود باشد. - مصدوم ممکن است بی حال وخواب آلوده شود. - مصدوم احساس می کند که گوشش زنگ می زند. - اشکال در تنفس. - مصدوم ممکن است به فراوانی عرق کند. و ضربان پر … درمان : آنچه را که تحت عنوان درمان عمومی مسمومیت گفته شده دنبال می کنیم . مصدوم را به صورت اورژانس به بیمارستان برسانید وبرای شروع روشهای نجات زندگی آماده باشید. مسمومیت ناشی از الکل : الکل ماده ای است که سلسله ی مرکزی اعصاب را کرخت می کند . تأثیر الکل بر افراد مختلف فرق می کند . نوشیدن الکل به مقدار کم تنها یک تغییر کوچک در حال عادی انسان ایجاد می کند ولی اگر نوشیدن ادامه یابد الکل روی ناحیه ی عالی استدلالی مغز قسمتی که مسئول کنترل شکیبایی وقضاوت انسان است اثر می گذارد . همچنانکه میزان الکل در خون افزایش پیدا می کند رفتار فرد مبالغه آمیز وهماهنگی در رفتار مختل می شود . سر انجام توانائی ذهنی وجسمی عمیقاً مختل شده وممکن است بیهوشی دست بدهد. عوارض ونشانه ها : - از تنفس مصدوم بوی الکل به مشام می رسد. - مصدوم ممکن است نسبتاً هشیار باشد یا بیهوش شده باشد . - اگر مصدوم بیهوش شده باشد ممکن است بتوانید او را بیدار کنید امّا دوباره خیلی سریع بیهوش می شود . در مراحل اولیه بیهوشی : - مصدوم تنفس عمیق می کشد . - صورت مرطوب وبرافروخته است. - نبض پر وکامل است . در مراحل بعدی بیهوشی : - ضربان سریع ولی ضعیف می شود. - نفس کم عمق می شود. - صورت مصدوم خشک وپف کرده به نظر می آید . - چشمها ومردمک چشم ها ممکن است گشاد شود. توجـه : اگر مصدوم زمین خورد و ضربه ای به سرش وارد شده عوارض ونشانه هایی که گفته شد احتمالاً تغییر پیدا می کند.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| تثبیت دیاکسیدکربن در دستگاه فتوسنتز |
اساس کشاورزى برعملکرد یا وزن فرآورده‌هاى زراعى استوار مى‌باشد. چون محصول برداشت شده به طور معمول براساس میزان معینى رطوبت محک زده مى‌شود، عملکرد با وزن ماده خشکى که توسط گیاه تولید مى شود مساوى فرض مى‌شود، در حقیقت وزن خشک گیاه ما به تفاوت CO2 جذب شده (فتوسنتز) و CO2 دفع شده (تنفس) گیاه مى‌باشد. میزان تنفس روزانه در خلال رشد براى اکثر گونه‌هاى گیاهى تحت شرایط مزرعه‌اى بین 25 تا 30 درصد کل فتوسنتز در روز مى‌باشد. زمانی که تنفس بیش از فتوسنتز باشد وزن خشک گیاه کاهش مى یابد، چنین عملى را مى توان با قرار دادن گیاه در تاریکى که عمل فتوسنتز انجام نخواهد گرفت، نشان داد.
|
واکنش نوری، انرژى نورى را به انرژى شیمیائى (ATP و NADPH)، تبدیل مى‌کند. این ترکیبات سپس به مصرف احیاء CO2 رسیده و در نتیجه ترکیبات آلى پایدار تولید مى‌شوند که وزن ماده خشک گیاه را تشکیل مى‌دهند. |
|
|
تثبیت کربن در گونه‌هاى سه‌کربنه دانش امروزى اما در مورد مسیر کربن در فتوسنتز براساس تحقیقاتى که توسط کالوین و همکاران او در سال 1975 انجام گرفته است استوار مى‌باشد. |
|
|
احیاء CO2 در چرخه کالوین توسط آنزیم ریبولوز-بى‌فسفات (RuBP)، کربوکسیلاز انجام مى‌گردد. توجه داشته باشید ATP که در نتیجه فسفریلاسیون نورى تولید شده است، براى تبدیل ریبولوز مونوفسفات به ریبولوز بى‌فسفات (RuBP)، مصرف مى‌شود. بعد از احیاء CO2، ATP توأم با نوکلئوتیدهاى احیاء شده (حاصل از واکنش‌هاى نوری)، ترى‌فسفوگلسیریک اسید (3-PGA)، را به ترى‌فسفوگلیسرآلدئید (3-PGald)، تبدیل مى‌نمایند. گونه‌هائى که داراى این مسیر کربن هستند به گونه‌ها سه کربنه (C3)، معروف هستند زیرا اولین محصول قابل اندازه‌گیرى در آنها بعد از افزودن CO2 رادیواکتیودار (Co2 14)، یک مولکول 3 کربنه یعنى ترى‌فسفوگلیسیریک اسید (3-PGA)، مى‌باشد. |
|
|
|
|
در سال‌هاى 1954 تا 1966 چرخه کالوین تنها مسیر شناخته شده احیاء کربن در گیاهان عالى بود، تا اینکه هاچ و سلک در سال 1966 ضمن تحقیق در استرالیا شواهد مشروحى را ارائه دادند که مسیر دیگرى را براى تثبیت CO2 در بعضى از گونه‌هاى گیاهى نشان مى‌داد. در این مسیر، کربن توسط آنزیم فسفوانول پیروات (PEP)، کربوکسیلاز تثبیت مى‌شود. |
|
|
ATP تولید شده در فسفریلاسیون نورى براى تبدیل پیروات به فسفوانول پیروات به‌کار مى‌رود. PEP که یک مولکول 3 کربنه است، به سه اسید 4 کربنه (اسید اگزالواستیک، اسید مالیک و اسید آسپاریک) تبدیل مى‌شود. این اسیدها به سلول‌هاى غلاف آوندى انتقال داده مى‌شوند و در آنجا به پیروات تبدیل مى‌شوند. در تبدیل این اسیدها به پیروات یک کربن آزاد مى‌شود که به RUBP یا یک مولکول 2 کربنه توسط آنزیم RuBP کربوکسیلاز چسبیده مى‌شود و به ترى‌فسفوگلیسریک اسید (3-PGA)، تبدیل مى‌شود. بعد از تولید 3-PGA در غلاف آوندى چرخه کالوین در این گیاهان به‌کار مى‌افتد. گونه‌هائى که مسیر هاچ و سلک را طى مى‌کنند چهارکربنه (C4)، نامیده مى‌شوند، زیرا اولین محصول فتوسنتز آنها که در سلول‌هاى مزوفیل برگ تولید مى‌شود یک مولکول چهارکربنه مى‌باشد. |
|
|
|
|
1. تفاوت‌هاى ساختمانى (ساختمان برگ گونه‌هاى C4 به نام ساختمان کرانز(Kranz)، مصطلح است). |
|
|
- در سلول‌هاى غلاف آوندى گونه‌هاى C4 کلروپلاست وجود دارد در صورتى‌که در گیاهان C3 چنین چیزى وجود ندارد. |
|
|
- کلروپلاست درون بافت مزوفیل گونه‌هاى C3 و C4 مشابه مى‌باشد (داراى غشاى خارجى دو لایه هستند و گراناى آنها به‌طور کامل تکامل یافته است) اما واکنش‌هاى بیوشیمیائى که در آنها صورت مى‌گیرد بسیار متفاوت است به‌طورى‌که در گونه‌هاى C3 احیاء CO2 توسط آنزیم RuBP کربوکسیلاز صورت مى‌گیرد و چرخه کالوین عمل مى‌کند و نشاسته در آنها ذخیره مى‌شود. در صورتى‌که در گونه‌هاى C4 احیاء CO2 توسط آنزیم PEP کربوکسیلاز صورت مى‌گیرد و اسیدهاى تولید شده به سلول‌هاى غلاف آوندى منتقل مى‌شوند. در سلول‌هاى مزوفیل گونه‌هاى C4 فقط اسیدهاى چهارکربنه تشکیل مى‌شود و نشاسته تولید نمى‌گردد. |
|
|
- کلروپلاست سلول‌هاى غلاف آوندى گونه‌هاى C4 نسبت به سلول‌هاى مزوفیل بزرگتر ولى گراناى آنها نسبت به کلروپلاست سلول‌هاى مزوفیل تکاملل کمترى یافته است، و از آنجا که چرخه کالوین در آنها عمل مى‌نماید بنابراین نشاسته ذخیره مى‌کنند. |
|
|
2. آنزیم PEP کربوکسیلاز نسبت به آنزیم RuBP کربوکسیلاز میل ترکیبى بیشترى با CO2 از خود نشان مى‌دهد؛ بنابراین قادر خواهد بود در غلظت‌هاى کم CO2 بازده بیشترى داشته باشد. |
|
|
3. گونه‌هاى C4 به‌خصوص در نور زیاد، از سرعت فتوسنتزى بیشترى نسبت به‌گونه‌هاى C3 برخوردار هستند. |
|
|
4. به لحاظ نیاز آنزیم PEP کربوکسیلاز به ATP، به‌ظاهر اینطور به‌نظر مى‌رسد که گونه‌هاى C4 جهت احیاء یک مولکول CO2 به انرژى بیشترى نسبت به گونه‌هاى C3 نیاز داشته باشند لیکن این مسئله هنوز ثابت نشده است. |
|
|
5. میزان آنزیم RuBP کربوکسیلاز گونه‌هاى C4 نسبت به گونه‌هاى C3 بسیار کمتر است (حدود 10%)، در گونه‌هاى C3 آنزیم PEP کربوکسیلاز وجود ندارد. |
|
|
6. گونه‌هاى داراى مکانیسم‌هاى متفاوت تثبیت CO2 از نظر سازگارى با شرایط محیطى نیز متفاوت هستند. گونه‌هاى C3 به شرایط سرد و مرطوب تا گرم مرطوب ولى گونه‌هاى C4 به شرایط گرم، خشک یا مرطوب سازگار مى‌باشند. |
|
|
7. مهمترین عاملى که در گونه‌هاى C4 باعث افزایش بازده فتوسنتز مى‌شود، عدم وجود تنفس نورى قابل محاسبه مى‌باشد، در صورتى‌که در گونه‌هاى C3 تنفس نوری، عامل اصلى دفع CO2 در نور مى‌باشد. |
|
|
تنفس نوری یک فرآورده جنبی چرخه کالوین می‌باشد. چون RuBP کربوکسیلاز و RuBP اکسیژناز شبیه به‌هم می‌باشند ، CO2 و O2 هر دو برای ترکیب با یک ماده که همان RuBP (ریبولوز بی‌فسفات) است رقابت میکنند. در گونه‌های C4 تنفس نوری قابل ملاحظه‌ای صورت نمی‌گیرد. همین عمل را (عدم تنفس نوری) عامل اصلی افزایش بازده فتوسنتزی گونه‌های C4 نسبت به C3 می‌دانند. چون انتقال اسیدهای 4 کربنه به سلول‌های غلاف آوندی غلظت CO2را در این سلول‌ها افزایش می‌دهد ، در نتیجه شرایط برای واکنش آنزیم RuBP کربوکسیلاز نسبت به RuBP اکسیژناز مساعدتر می‌گردد. |
|
|
به این دلیل تصور میشود که میزان تنفس نوری در گیاهان C4 بسیار کم و یا صفر باشد. به‌هر حال به‌دلیل میل ترکیبی شدید آنزیم PEP کربوکسیلاز با CO2 در سلول‌های مزوفیل ، احتمالاً خروج مولکول CO2 آزاد شده در سلول‌های غلاف آوندی از برگ مقدور نمی‌باشد. بنابراین تنفس نوری اگر هم صورت گیرد قابل اندازه‌گیری نیست. (گلدزورتی ، 1970). تنفس نوری منجر به آزاد سازی CO2 می‌گردد بدون آنکه انرژی حاصل از این کار به مصرف مفید برسد. به‌هر حال تنفس نوری زمینه را برای آمینه شدن و تشکیل اسیدهای آمینه فراهم میکند و باعث حفظ چرخه فسفات معدنی می‌گردد که ممکن است در شرایط نور کم و درجه حرارت پائین مفید واقع شود. برای محاسبه تنفس نوری از روشهای مخصوصی استفاده میشود: |
|
- هواى بدون CO2 از برگ شفاف و روشن عبور داده مى‌شود. اگر CO2 از برگ دفع شود نشانگر تنفس نورى مى‌باشد.
|
- اگر گیاه یا برگ‌هاى یک گیاه در محفظه‌اى روشن و بدون ارتباط با هوا قرار داده شود، غلظت CO2 هواى داخل محفظه کاهش مى‌یابد تا آنجا که تعادلى بین غلظت CO2 برگ و هوا ایجاد گردد (غلظت نقطه تعادل)، که این غلظت نشانگر میزان تنفس نورى مى‌باشد . |
||||||||||||||||
|
- اگر برگى را به سرعت در تاریکى مطلق قرار دهیم فتوسنتز آن قطع مى‌شود در حالى‌که تنفس نورى آن به‌دلیل مصرف اسیدگلیکولیک براى مدت کوتاهى ادامه خواهد داشت. این امر باعث افزایش ناگهانى غلظت CO2 (انفجار پس از روشنائی، post ilumination burst)، خواهد شد. در این حالت میزان CO2 دفع شده به مراتب بیش از میزان CO2 خارج شده از طریق تنفس معمولى مى‌باشد. |
||||||||||||||||
|
- جهت تبدیل اسیدگلیکولیک به اسید گلى اگزیلیک O2 مورد نیاز است. اگر مقدار اکسیژن هوا از 21% به 1% یا کمتر کاهش یابد تنفس نورى قطع خواهد شد. بنابراین اختلاف فتوسنتز در غلظت‌هاى 21% و 1% اکسیژن بیانگر مقدار تنفس نورى مى‌باشد . |
||||||||||||||||
|
هردونوع احیاء CO2 در گونه‌هاى زراعى صورت مى‌گیرد. |
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
|
نوع سوم احیاء CO2 که CAM یا متابولیسم کراسولائى (Crassulation acid metabolism)، نامیده مى‌شود به‌طور عمده در گیاهان آبدار که داراى برگ‌ها یا ساقه‌ها گوشتى هستند صورت مى‌گیرد. چنین گیاهانى به شرایط خشک که کمى تعرق لازمه بقا است سازگار شده‌اند. در شرایط رطوبت کم، روزنه‌ها در شب باز شده و CO2 جذب مى‌کنند و در روز بسته مى‌شوند. لذا شدت تعرق گیاه خیلى کم مى‌شود. از گیاهان زراعى فقط تعداد معدودى داراى چرخه CAM هستند که عبارتند از: آناناس، انواع آگاو از جمله: sisal گیاه صباره (Agave fourcrodes)، و از این قبیل و کاکتوس. |
||||||||||||||||
|
گونه‌هاى داراى چرخه CAM مانند گونه‌هاى C4، CO2 را به‌صورت اسیدهاى چهارکربنه با PEP کربوکسیلاز تثبیت مى‌کنند و تفاوت آنها با گیاهان C4 در این است که این عمل در شب هنگامى‌که روزنه‌ها باز هستند انجام مى‌گیرد. انرژى لازم براى این عمل را گلى‌کولیز تأمین مى‌نماید. در روز تشعشع خورشید سبب بسته شدن شکاف روزنه‌هاى برگ‌ها مى‌شود، لیکن این انرژى نورى جهت ادامه چرخه? کالوین به‌کار مى‌رود و CO2 از اسید چهارکربنه آزاد مى‌گردد، نظیر آنچه که در سلول‌هاى غلاف آوندى در گونه‌هاى C4 صورت مى‌پذیرد. کلروپلاست گونه‌هاى CAM شباهت زیادى کلروپلاست گونه‌هاى C3 دارد. فعالیت روزنه‌ها و عمل کربوکسیلاسیون گونه‌هاى CAM در شرایط مرطوب و مساعد ممکن است به‌صورت گونه‌هاى C3 تغییر پیدا مى‌کند. |
||||||||||||||||
|
بنابراین گیاهان CAM داراى خصوصیات فیزیولوژیکى پیشرفته‌اى مى‌باشند که آنها را قادر مى‌سازد. رطوبت کمترى از دست بدهند و در نتیجه از خشکى بگریزند. در جائى که رطوبت قابل استفاده جهت زنده‌ماندن گیاهان زراعى کم باشد، اینگونه گیاهان اهمیت خاصى دارند. |
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
آبزیان پرورشی کشور
در حال حاضر، ماهی ها، عمده ترین آبزیان پرورشی کشور را تشکیل می دهند؛ اگرچه در چند سال اخیر اقداماتی برای پرورش انواع میگوهای پرورشی، و نیز پرورش برخی از انواع صدف ها به عمل آمده است.
|
ردیف |
نام آبزی |
گروه |
وضعیت پرورش فعلی |
|
1 |
ماهی کپور معمولی |
گرم آبی |
در حال پرورش |
|
2 |
ماهی کپور علف خوار |
گرم آبی |
در حال پرورش |
|
3 |
ماهی کپور نقره ای |
گرم آبی |
در حال پرورش |
|
4 |
ماهی کپور سرگنده |
گرم آبی |
در حال پرورش |
|
5 |
ماهی کفال |
گرم آبی |
در حال بررسی و پرورش |
|
6 |
ماهی سفید 1 |
گرم آبی – سرد آبی |
در حال بررسی و پرورش |
|
7 |
ماهی های خاویاری 2 |
گرم آبی – سرد آبی |
در حال بررسی |
|
8 |
ماهی بنی |
گرم آبی |
در حال بررسی |
|
9 |
ماهی شیربت |
گرم آبی |
در حال بررسی |
|
10 |
ماهی قزل آلای رنگین کمان |
سرد آبی |
در حال پرورش |
|
11 |
میگوی بزرگ آب شیرین |
گرم آبی |
در حال بررسی |
|
12 |
میگوی بزرگ ببری |
گرم آبی |
در حال بررسی |
|
13 |
میگوی ببری سبز خلیج فارس |
گرم آبی |
در حال بررسی و پرورش |
|
14 |
صدف مروارید |
گرم آبی |
در حال پرورش |
گونه های پرورش کپورماهیان
- کپور معمولی COMMON CARP
نام لاتین: Cyprinus carpio
ماهی کپور پرورشی همه چیز خوار و به طور کلی کفزی خوارمی باشد.در سال اول پرورش (بهار و تابستان) از پلانکتونهای جانوری تغذیه می نمایند ولی به تدریج به تغذیه جانوران کفزی می پردازد غذای طبیعی این ماهی لارو حشرات ، نرم تنان کفزی و در اواخرسال دوم پرورش (پائیز) مقداری غذای گیاهی نیز مصرف مینمایند.
این ماهی از غذای دستی شامل سبوسها ، غلات و کنجاله ها نیز به آسانی استقبال میکند و به ماهی اهلی شده معروف است و در آبهای شیرین و نسبتا گرم زندگی می کند در مناطق معتدله در سن دو سالگی به بلوغ جنسی می رسد و در شرایط مناسب تغذیه ای در این سن به وزن 1 الی 5/1 کیلو گرم می رسد .
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازاء هر کیلو گرم وزن ماهی ماده) 100000 الی 200000 عدد است و هر کیلو گرم تخم این ماهی به 700000 الی 1000000 عدد بالغ می گردد.
زمان تخم ریزی در بهار و اوایل تابستان است ، تخم ریزی به صورت دسته جمعی و در سنین و اندازه های مختلف صورت می گیرد . جایکاه تخم ریزی طبیعی این ماهی ها در زمین های تازه به زیر آب رفته و پوشیده از بسترهای گیاهی است .
تخم ها چسبنده اند و ثابت در مناطق تخم ریزی قرار می گیرند . مدت خارج شدن لارو از تخمها 4-3 روز به طول می انجامد. در دمای 22-18 درجه سانتی گراد اندازه لاروها در بدو شروع تغذیه 7-6 میلی متر است .
بدلیل رشد سریع ، امکان تکثیر مصنوعی و تغذیه و نگهداری بصورت متراکم و دارا بودن مقاومت بالا در مقابل عوامل فیزیکی و شیمیائی آب از جمله مهمترین ماهیان پرورشی جهان است در سال 1990 میلادی از کل تولید ماهیان پرورشی جهان که بالغ بر000/338/8 تن بوده ماهی کپور معمولی 726/112/1 تن را به خود اختصاص داده است.
2- کپور نقره ای (ماهی فیتوفاگ - آزاد پرورشی) SILVER CARP
نام لاتین: Hipophthalmichthys molitrix
این ماهی ها بطور کلی از پلانگتونهای گیاهی (گیاهان میکروسکپی) تغذیه می نماید . در بدو امر از پلانکتونهای جانوری نیز تغذیه میکند .
جایگاه اصلی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) می باشد ولی بدلیل رشد سریع، زندگی گله پذیری، امکان تکثیر مصنوعی و کیفیت مطلوب گوشت بعنوان مطلوب ترین ماهی پرورشی جهان معرفی و در تمام جهان تکثیر و پرورش داده میشود.
در مناطق گرمسیر و معتدل ماهی نر در سن دو سالگی و ماهی ماده در سن سه سالگی بالغ می شود و در این سن و در شرایط تغذیه مطلوب وزن این ماهی 3-2 کیلوگرم خواهد شد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 60،000 الی 80،000 عدد است و تعدادتخم به ازای هر کیلوگرم وزن تخم 800،000 تا 900،000 می باشد .
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی و در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد تخمها غیر چسبنده و شناور هستند . تخمها پس از خارج شدن از بدن ماهی آب جذب کرده و به 5-4 برابر وزن خود می رسند (به قطر 7/3 الی 3/5 میلی متر) لارو ها بعذ از 5/1 الی 2 روز از تخم خارج می شوند و پس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند.
ماهی فیتوفاگ بدلیل مرغوبیت گوشت، زندگی گله پذیری امکان تکثیر طبیعی و ... از کل تولید ماهیان پرورشی جهان 000/338/8 تن است 262/515/1 تن را در سال 1990 میلادی به خود اختصاص داده است.
3- کپور سرگنده BIG HEAD
نام لاتین : Aristichthys nobilis
این ماهی در بدو امر از پلانکتونهای جانوری (جانوران میکروسکپی) تغذیه می نماید و به مرور همراه با پلانکتونهای جانوری درشت از پلانکتونهای گیاهی درشت نیز تغذیه می نماید.
جایگاه اصلی زندگی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) بوده ولی بدلیل کیفیت بسیار مرغوب گوشت ، رشد بسیار سریع، امکان تکثیر مصنوعی و قابلیت گله پذیری در کلیه استخرها و منابع آبی پرورشی جهان گسترده شده است، در مناطق گرمسیر و معتدل سن بلوغ جنسی این ماهی در نوع نر 4-3 ساله و در نوع ماده آن 5-4 ساله می باشد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 50،000 تا 60،000 عدد است و تعدادتخم در هر کیلوگرم از آن 600،000 تا 800،000 عدد می باشد .
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد و تخمها پس از خروج از بدن ماهی به سرعت آب جذب کرده و متورم و شناور می شوند .
لارو ها پس از 5/1تا 2 روز از تخم خارج می شوند وپس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند .
ماهی سرگنده بدلیل رشد زیاد ، مرغوبیت گوشت و امکان تکثیر مصنوعی از جمله ماهیان پرورشی مطلوب جهان به شمار میرود. در سال 1990 میلادی از کل تولید 000/400/31 تن ماهی سرگنده 1.611.000تن را به خود اختصاص داده است.
4- ماهی آمور یا سفید پرورشی GRASS CARP
نام لاتین : Ctenopharyngodon idella
این ماهی در بدو امر از پلانکتونهای جانوری و سپس گیاهی و جلبکهای ریسه ای تغذیه کرده و بصورت مرور از گیاهان آلی نیز استفاده می کند .
جایگاه اصلی زندگی این ماهی در سیبری و چین (رودخانه آمور) بوده ولی بدلیل کیفیت بسیار مرغوب گوشت ، رشد بسیار سریع و امکان علوفه زدایی کانالها و رودخانه ها بصورت بیو لوژیک در تمامی جهان پخش و انتشار یافته است .
در مناطق گرمسیر و معتدل ماهی نر در سن 3-2 سالگی و ماهی ماده در سن4-3 سالگی بالغ می شود و در این سن و در شرایط تغذیه مطلوب وزن این ماهی به 3 الی 4 کیلوگرم می رسد.
استعداد هماوری نسبی (تعدادتخم به ازا هر کیلوگرم وزن ماهی ماده) 60،000 الی 80،000 عدد است و تعداد تخم به ازای هر کیلوگرم وزن تخم 9/0 تا 1/1 میلیون عدد است.
تخم ریزی در شرایط طبیعی به صورت دسته جمعی و در آبهای دارای جریان (رودخانه) صورت می گیرد تخمها غیر چسبنده و پس از خروج از بدن ماهی 5-4 برابر به قطرشان افزوده می شود و در آب شناور خواهند بود.
خروج لارو از تخمها پس از 5/1 تا 2 روز صورت می گیرد و لارو ها پس از 4-3 روز شروع به تغذیه می نمایند.
ماهی آمور به دلیل مرغوبیت گوشت ، رشد سریع، امکان تکثیر مصنوعی و تغذیه با علوفه دستی از جمله ماهیان پرورشی صدرنشین محسوب می شود. در سال 1990 میلادی از کل تولید جهان 8.338.000 تن ماهی پرورشی 050/047/1 تن متعلق به ماهی آمور بوده است.
نیازهای زیستی کپور ماهیان
الف- آب
مهمترین نیاز زیستی کپور ماهیان آب است که ازمنابع مختلفی نظیر چاه،چشمه،رودخانه وقنات تامین می شود.آب مورد استفاده برای پرورش درطول دوره باید از کیفیت مناسبی برخوردار باشد،ضمن این که به ازای هر هکتار سه تا پنج لیتر در ثانیه آب لازم است.
ب- اکسیژن محلول
آب ورودی استخر باید از میزان اکسیژن مناسبی بر خوردار باشد.بهترین مقدار اکسیژن محلول در آب پنج تا شش میلی گرم در لیتر است ومقدار آن نباید از دو میلی گرم در لیتر کمتر شود.
ج- درجه حرارت
دمای مناسب آب برای پرورش کپور ماهیان18 تا25 درجه سانتی گراد است ونباید حداکثر از 30درجه سانتی گراد تجاوز کند. بیهی است هر چه درجه حرارت آب استخر در طول دوره پرورش به دمای 25 درجه سانتی گراد نزدیکتر باشد،طول دوره کوتاه تر خواهد بود وماهی ها زودتر به وزن مورد نظر خواهند رسید.
د- (اسیدیته)PH
اسیدیته آب دردامنه هفت تا هشت برای کپور ماهیان مطلوب است.
ح- سختی
بهتر است میزان سختی آب برای پرورش ماهی در حدود 100تا3000 میلی گرم در لیتر بر حسب کربنات کلسیم باشد.
و- خاک
زمین مورد استفاده برای استخرهای پرورش کپور ماهیان خاکی است وباید از بافت مناسبی به این منظور برخوردار باشد.این مهم در فصل آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.
مکان یابی
با توجه به این که سرمایه اصلی احداث کارگاه ماهیان گرم آبی،مکان مورد نظر است،بنا بر این باید برای انتخاب محل احداث کارگاه دقت زیادی به کار برد تا در آینده مشکلی متوجه سرمایه گذار نشود. برای این منظور مکان مورد نظر از ابعاد مختلفی مورد برسی قرار می گیرد که به شرح آن می پردازیم.
1-پستی وبلندی
محل مورد نظر باید از وضعیت توپوگرافی مناسبی برخوردار باشد تا از هزینه های خاکبرداری وتسطیح تا حد امکان کاسته شود،ضمن این که به گونه ای قرار گرفته باشد که آب بر روی آنها سوار باشد وپروخالی کردن استخرها به راحتی از طریق ثقل صورت گیرد.شکل هندسی زمین مورد نظر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا طراحی استخرها،کانال ها وتاسیسات در آنها به راحتی صورت پذیرد.
2- بافت خاک
بافت خاک محل مورد نظر باید به گونه ای باشد که قدرت نگهداری آب را در حد مناسبی داشته باشد،چرا که درغیر این صورت آب استخرها مدام کاهش پیدا می کند واحتیاج به آب ورودی زیادی خواهد داشت.البته زمینهایی راکه قدرت نگهدارندگی آب درآنها کمی پایین است،می توان با اضافه کردن مقداری خاک رس اصلاح کرد.خاک مناست برای این منظورباید دارای حداقل 25 درصد خاک رس باشد.
3- اقلیم منطقه
آب وهوا به عنوان یکی از عوامل اساسی در زمینه پرورش ماهیان گرم آبی است واین ذسته از ماهیان به آب وهوای معتدل تا گرم عادت دارند،بنا بر این منطقه مورد نظر باید درجه حرارتی درحدود 17تا25درجه سانتی گراد داشته باشد.هر چند این دسته از ماهیان (بخصوص کپور معمولی)از مقاومت بالایی ذز بابر کاهش یا افزایش دما برخوردارند،اماباید به این نکته توجه کرد که سوددهی در امر پرورش زمانی حاصل می شود که ماهیها از بالاترین سرعت رشد برخوردار باشند که این کار مستلزم وجود شرایط اقلیمی مناسب است.(رشددرمحدوده دمایی بالاتراز 25درجه وپایین تراز18 درجه نیز صورت می گیرد که کند است وشرایط اپتیمم برای پرورش نیست). همچنین باید توجه کرد که در منطقه مورد نظر تعداد روزهای آفتابی بالا باشد چرا که نور خورشید یکی از عوامل مهم در حاصلخیزی استخرهاست.
4- منبع آبی
از دیگر عاملهای اساسی در انتخاب محل مورد نظر است. منبع آبی می تواند رودخانه،چشمه،چاه وقنات وغیره باشد.در این زمینه باید توجه کرد که منبع آبی مورد نظر دائمی ونوساناتش چندان زیاد نباشد. معمولا ظرفیت کارگاه رابر اساس پایین ترین مقدار آب ورودی به کارگاه طراحی می کنند،همچنین باید توجه کرد که منبع آبی مورد نظر فاصله زیادی از محل احداث کارگاه نداشته باشد.
5- امکانات وارتباطات
مکان مورد نظر باید ازامکاناتی نظیر آب بهداشتی ،برق وتلفن برخوردار باشد،همچنین به راههای ارتباطی اصلی دسترسی داشته باشد تا بتوان به راحتی برای خرید بچه ماهی،غذاودر طول دوره پرورشی تردد کرد.
دوری از منابع آلوده کننده نظیر کارخانجات صنعتی وشیمیایی،دامپروری های بزرگ،باغها وزمین های کشاورزی که امکان آلودگی دارند نیز از عوامل مهم در مکان یابی است.
آبزیان پرورشی کشور ،
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| راهنمای پرورش ماهی گرمابی – بخش اول |
آبزی پروری یا آکو آکا لچر عبارت است از پرورش انواع مختلف آبزیان جانوری و گیاهی در محیط های آبی می باشد. همان گونه که کشاورزی عبارت است از تولید، عمل آوری و عرضه محصولات حاصله از کشت و زرع بر روی زمین، کشتاب ورزی نیز شامل تولید، عمل آوری و عرضه تولیدات غذایی حاصله در محیط های آبی است. به طور کلی می توان گفت که آبزی پروری شامل پرورش و تولید انواع آبزیان خوراکی، زینتی، دارویی و صنعتی در آبهای شور، نیمه شور و شیرین است. معمولا به پرورش آبزیان در آب دریا آبزی پروری دریایی ( Mari culture ) گفته می شود.
اهمیت آبزی پروری
آبزی پروری یکی از ساده ترین و اقتصادی ترین راه های تولید پروتئین حیوانی است، زیرا:
1. می دانیم که به رغم وجود آب کافی در برخی از مناطق کشور، کیفیت زمین و خاک به گونه ای است که برای کشاورزی مناسب نیست. بهره گیری از بسیاری از این زمین ها، برای آبزی پروری، عملی است.
2. میزان تبدیل غذا به گوشت در آبزیان به مراتب بیشتر از سایر جانوران پرورشی است. آبزیان پرورشی جزء جانوران خونسرد هستند که درجه حرارت بدن آنها تابع گرمای محیط است و بر خلاف پرندگان و پستانداران، نیازی به صرف انرژی برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت بدن خود ندارند. در واقع آبزیان در مقایسه با دام و طیور، مقدار بیشتری غذای مصرفی خود را می توانند تبدیل به گوشت کنند.
3. برخی از آبزیان پرورشی می توانند برای تامین نیازهای غذایی خود از مواد آلی پوسیده، مازاد غذایی انسان، و از همه مهمتر، تک سلولی های گیاهی و جانوران ریز آبی استفاده کنند. تولیدتک سلولیهای گیاهی (فیتوپلانکتونها)،وجانوران ریزآبی ( زئوپلانکتونها ) به راحتی از طریق دادن کود حیوانی یا کود آلی به آب انجام می گیرد.
4. بسیاری از منابع غذایی که در حال حاضر، به دلایلی نمی توانند مورد مصرف غذایی آبزیان یک منطقه قرار می گیرند، می توانند برای تولید برخی از آبزیان پرورشی مصرف شوند. برای مثال از پلانکتونهای گیاهی مناطق جزر و مدی دریاهای جنوب می توان برای پرورش انواع مناسب صدف های پرورشی استفاده کرد.
5. در بسیاری از موارد در پرورش آبزیان، می توان از آب به صورت عبوری استفاده کرد، بدون اینکه افت چشمگیری در میزان آن ایجاد شود. برای مثال برای پرورش انواع ماهی های سرد آبی مثل ماهی قزل آلا، از آب به صورت عبوری استفاده می شود و پس از گذشتن از کانال های پرورشی، می توان از آن برای کشاورزی استفاده کرد. بدیهی است که چنین آبی، با توجه به مواد غذایی که از طریق مواد دفعی ماهی ها به آن افزوده می شود، و یا مازاد مواد غذایی آن، برای کشاورزی مناسب تر است، اگر چه ممکن است برای مصارف انسانی و یا صنعتی نامناسب بوده و نیاز به پالایش داشته باشد.
6. میزان بهره برداری از آبزیان پرورشی در واحد سطح معمولا از تولیدات کشاورزی بیشتر است. در هر هکتار استخر آبزیان گرم آبی با توجه به مدیریت مناسب می توان سالانه 3 تا 8 تن برداشت نمود. برای ماهیان سرد آبی این مقدار ممکن است 10 تا 15 کیلوگرم در متر مربع باشد.
7. پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر پروتئین های حیوانی، پر ارزش تر ، مفید تر و قابل هضم تر ا ست.
8. بسیاری از منابع آبی وجود دارند که بلا استفاده مانده اند و از آنها می توان برای تولید ماهی یا سایر آبزیان استفاده کرد، بدون اینکه تغییر کمی یا کیفی چشمگیری در آنها به وجود آید. در سطح کشور به خصوص در استانهای شمالی تعداد آبگیرهایی که از آنها استفاده های غیر از برداشت آب برای کشاورزی صورت نمی گیرد فراوان اند.
هدفهای آبزی پروری
1- تولید و تامین قسمتی از نیازهای پروتئینی
2- باز سازی و افزایش ذخایر آبزیان ارزشمند دریایی و رودخانه ای
3- معرفی و جابجایی گونه های مناسب(آوردن گونه های مناسب پرورشی از سایر کشورها و یا نقل و انتقال گونه های موجود از محلی به محل دیگر برای پرورش )
4- تولید ماهی برای صید ورزشی (صید ماهی با قلاب)
5- تولید طعمه برای صیدهای تجارتی
6- تولید ماهی و سایر آبزیان برای نگهداری در آبزی گاهها (آکواریوم)
7- گرفتن مواد آلی موجود در آب فاضلاب ها پس از تصفیه آنها
8- تولید مواد دارویی
9- تولید مواد زینتی
10- تولید غذای زنده برای آبزیان پرورشی با ارزش
احتیاج به آبزی پروری
طبق برآورد سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی فائو (FAO) به طور میانگین، هر نفر در روز نیاز به 70 گرم پروتئین دارد که بایستی حدود 21 گرم آن از منابع حیوانی تامین شود. گوشت قرمز، گوشت سفید (شامل طیور و آبزیان)، و فرآورده های شیری تنها منابع تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان هستند.
غذای مورد نیاز انسان به طور طبیعی از 3 منبع تامین می شود. این منابع عبارتند از:
کشاورزی، دامپروری و صید. کشاورزی با توجه به محدود بودن زمین های مناسب و نبودن آب کافی به طور کلی محدود است و در نهایت توان افزایش آن همگام با افزایش جمعیت نیست. دامپروری هم به همین منوال است.
پس در آینده چگونه می توان شکم های گرسنه میلیاردها نفر جمعیت رو به ازدیاد زمین را سیر کرد ؟ بدیهی است که بشر می تواند با پیشرفت تکنولوژی، میزان تولید در واحد سطح را افزایش دهد، ولی به هر حال این افزایش ها، جوابگوی نیازها نخواهند بود.
در چند دهه اخیر انسان به این نتیجه رسیده است که کشتاب ورزی می تواند تا حدی چاره ساز باشد، زیرا با این روش می توان تولیدی فراتر از محصولات فعلی کشاورزی، دامپروری و صید را تامین کرد. همان گونه که قبلا اشاره شد، در کشتاب ورزی می توان از توانها و امکاناتی استفاده کرد که برای کشاورزی و دامپروری مناسب نیستند.
کشور ما با داشتن بیش از 2700 کیلومتر مرز آبی و منابع زیاد و قابل استفاده آبهای داخلی، که متاسفانه قسمت چشمگیری از آن بدون اینکه مورد بهره برداری قرار گیرد، از مرزها خارج می شود، می تواند جزء کشورهای مهم جهان در زمینه کشتاب ورزی باشد.جالب اینکه تولید آبزیان خوراکی در آبهای داخلی (آکو آکالچر)، و کشتاب ورزی دریایی می توانند در آینده ای نه چندان دور، با صید در دریاهای شمال و جنوب کشور، از نظر مقدار رقابت کنند.
کشتاب ورزی دریایی اگرچه تا کنون در ایران مورد توجه کافی قرار نگرفته است، آینده بسیار خوبی برای آن پیش بینی می شود. شرایط زیستی و امکانات مناسب موجود در سواحل شمالی و جنوبی کشور و همچنین امکان استفاده از روشهای پرورش ماهی در داخل آبهای ساحلی و حتی آبهای دور از ساحل به گونه ای است که بایستی بهترین برنامه ریزی ها برای بهره برداری هرچه بیشتر از این امکانات صورت گیرد. پرورش آبزیان دریایی علاوه بر اینکه باعث تامین قسمت چشمگیری از پروتئین حیوانی مورد نیاز می شود، به دلایل زیر دارای اهمیت و ارزش زیاد است:
1. ذخایر بسیاری از آبزیان دریایی، به ویژه ماهیان کف زی به مقدار زیادی کاهش یافته است و در برخی موارد هم در حال از بین رفتن است. برای جلوگیری از کاهش این ذخایر ارزشمند ملی و یا انقراض نسل آنها، بایستی از طریق تکثیر مصنوعی، تولید بچه ماهی، و رهاسازی آنها به آبهای طبیعی، اقدام های لازم صورت گیرد.
2. از طریق افزایش تولید و ایجاد مشاغل جدید،فشار صید کاسته می شود.
3. در سالهای اخیر هموطنان، آشنایی بیشتری با غذاهای دریایی پیدا کرده اند. با توجه به ارزش و اهمیت غذایی آن، مصرف سرانه ماهی هر سال افزایش می یابد (مصرف سرانه ماهی عبارت است از توزیع عادلانه صید سالانه بین جمعیت کشور و مقدار ماهی است که سالانه به هر نفر می رسد)
4. تقاضای خارجی برای خرید محصولات دریایی پرورشی زیاد است.
5. غذاهای دریایی، در مقایسه با گوشت قرمز و حتی آبزیان پرورشی آب شیرین دارای ارزش غذایی بالایی هستند.
اهمیت فرهنگی - اقتصادی کشتاب ورزی
انسان اولیه نیازهای غذایی خود را از طریق شکار و جمع آوری مواد غذایی اطراف خود تامین می کرد. بعدها صید ماهی نیز با وسایل اولیه آغاز شد. با گذشت زمان روش های بهتر و پیشرفته تری برای صید ابداع شد و انسان توانست حاصل صید خود را به گونه های مختلف فرآوری، و به مناطق مختلف ارسال کند. با افزایش جمعیت، نیازهای غذایی جوامع مختلف نیز افزایش می یافت. به همین دلیل انسان علاوه بر افزایش تولید کشاورزی و دامداری، همواره در تکاپوی یافتن منابع جدید ماهی و سایر آبزیان در دریاها بود.تا چند دهه قبل با توجه به اینکه هنوز روش های خیلی مدرن صید ماهی ابداع نشده بود، ذخایر دریاها را هیچ گونه خطری تهدید نمی کرد. کمی پس از کاربرد روش های پیشرفته صید، کارشناسان و دانشمندان متوجه شدند که اگر برنامه ریزی همه جانبه و محدودیت های منطقی در مورد صید جهانی به عمل نیاید، ذخایر دریاها ممکن است دستخوش تغییرات ناگواری شوند. بررسی های همه جانبه در این زمینه آغاز شد و قوانین جدید دریا، جایگزین قوانین قبلی برای صید در آبهای آزاد و آبهای زیر زمینی شد. اگرچه تکثیر و پرورش برخی از انواع آبزیان در این زمان در پاره ای از کشورها معمول بود، با وجود این تعداد گونه های پرورشی و مناطق تولید و مصرف آنها نسبتا محدود بود. با کاهش صید برخی از گونه های مهم تجارتی ، از جمله انواع ماهی آزاد، ماهی قزل آلا، مار ماهی، سیم دریایی و میگو، و عدم عرضه کافی آن به بازار مصرف ، توجه کارشناسان در بسیاری از مناطق جهان به امکان تکثیر و پرورش آنها معطوف شد.همین امر باعث پیشرفت کشتاب ورزی در مناطق مختلف جهان شد. بدیهی است با توجه به طبیعت کار و چگونگی اجرا، قوانین و مقررات مربوط به کشتاب ورزی در بیشتر موارد از نقطه نظر اقتصادی و به ویژه در کشورهای در حال توسعه، کشتاب ورزی با توجه به این هدفها انجام می گیرد:
1. خودکفایی هرچه بیشتر
2. تعادل تجارت ملی و بین المللی
3. کسب ارز بیشتر
4. ایجاد کار به ویژه در مناطق روستایی
5. بهبود تغذیه مردم
6. افزایش درآمد
گروه های عمده آبزیان پرورشی
به طور کلی آبزیان پرورشی در مرحله اول به دو گروه عمده گیاهان و جانوران آبزی تقسیم می شوند.
گیاهان آبزی پرورشی
گیاهان آبزی خود به دو زیر گروه گیاهان تک سلولی یا فیتوپلانکتون ها، و گیاهان پر سلولی یا جلبک ها تقسیم می شوند.همان گونه که قبلا نیز اشاره شد، پرورش گیاهان آبزی تنها از چند دهه قبل آغاز شده است.ظاهرا پرورش گیاهان پر سلولی زودتر از گیاهان تک سلولی شروع شده است.
از گیاهان تک سلولی پرورشی عمدتا برای تغذیه نوزاد سخت پوستان، نرم تنان، و ماهی ها استفاده می شود. نوزاد سخت پوستان و بیشتر گونه های ماهی های پرورشی، تغذیه از محیط خارج را با خوردن فیتوپلانکتون ها آغاز میکنند. برخی از این نوزادان به اندازه ای کوچک هستند که در مراحل اولیه تغذیه چیزی جز گیاهان تک سلولی را نمی توانند بخورند. حتی زئوپلانکتون ها یا جانوران ریز شناور در آب نیز برای آنها درشت هستند. در کارگاه های تکثیر و پرورش سخت پوستان و نرم تنان، پرورش فیتوپلانکتون ها در درجه اول اهمیت قرار دارد.
امروزه پرورش گیاهان تک سلولی به طور متراکم، در سطوح بزرگ، و برای تولید انبوه این گیاهان انجام می گیرد. تولیدات حاصله را پس از خشک کردن به مصرف تغذیه آبزیان می رسانند و یا برای تهیه مواد غذایی، دارویی و بهداشتی مورد نیاز انسان به کار می برند.
پرورش گیاهان پر سلولی یا جلبک ها ی آبی نیز در برخی از کشورها به صورت انبوه انجام می گیرد. در کشورهای آسیای جنوب شرقی و خاور دور از این گیاهان برای تهیه غذا، تولید مواد دارویی و زینتی و نیز خوراک دام استفاده می شود.آگار که برای تهیه محیط کشت میکروبی مورد استفاده قرار می گیرد، و نیز آلجینات که برای قالب گیری دندان در دندان پزشکی مصرف می شود، از گیاهان دریایی درست می شوند. در ساختن بسیاری از انواع شامپوها،صابونهاوسایرموادبهداشتی نیزازگیاهان آبزی استفاده میشود.
جانوران آبزی پرورشی
الف: تقسیم بندی تجارتی
ب: تقسیم بندی اکو لوژیک یا بوم شناسی
ج: تقسیم بندی از نظر شوری آب
د: تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب
ه: تقسیم بندی از نظر نوع مصرف
الف - تقسیم بندی تجارتی:
از نقطه نظر ساختار بدن، آبزیان پرورشی به دو گروه بزرگ آبزیان باله دار که شامل تمامی ماهی های پرورشی است، و آبزیان پوسته دار یا صدف دار شامل تمامی سخت پوستان و نرم تنان تقسیم می شوند. کفه نرم تنان، و پوست سخت و کیتینی سخت پوستان را به طور کلی پوشش سخت می گویند. بنابراین انواع ماهی های پرورشی جزء باله داران پرورشی، و انواع میگو، شاه میگو (لابستر)، خرچنگ، صدف های خوراکی، صدف های مروارید ساز و حلزون ها، از نقطه نظر تقسیم بندی تجارتی جزء آبزیان صدف دار هستند.
ب - تقسیم بندی اکولوژیک یا بوم شناسی:
از نقطه نظر شرایط زیست محیطی به ویژه درجه حرارت محیط که عامل بسیار مهم و موثری در پرورش و تولید انواع مختلف آبزیان است، آبزیان پرورشی را به دو گروه عمده سرد آبی و گرم آبی تقسیم می کنند.
1. آبزیان سرد آبی: آبزیان پرورشی سرد آبی آن گروه از آبزیان هستند که درجه حرارت مناسب برای پرورش آنها بین 10تا18 درجه سانتیگراد است. برای اینکه در این آبزیان تولید گامتهای جنسی (تخمک و اسپرماتوزوئید) به خوبی صورت می گیرد، در طول فصل سرد، بایستی درجه حرارت محیط زیست آنها، به حداقل 8 درجه سانتیگراد پایین رود. برای مثال در کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا که یکی از انواع آبزیان سرد آبی است، اگر درجه حرارت آب در زمستان به 8 درجه سانتیگراد یا کمتر نرسد، رشد و نمو تخم به خوبی انجام نمی گیرد. اگر گرمای آب در طول سال از 12 درجه سانتیگراد کمتر نباشد، اصولا تخم قابل تکثیر تولید نمی شود.
درجه حرارت مناسب، برای رشد اقتصادی ماهی قزل آلای رنگین کمان 17 درجه سانتیگراد است. در این گرما، ماهی قزل آلا حداکثر رشد و سود دهی را خواهد داشت. اگر درجه حرارت آب تا 20 درجه افزایش یابد، به شرطی که اکسیژن کافی در دسترس ماهی باشد، رشد و نمو آن در حد نسبتا مطلوب ادامه می یابد.
انواع سخت پوستان و صدف های پرورشی سرد آبی نیز وجود دارند، ولی عمدتا پرورش انواع گرم آبی آنها در سطح جهان رواج یافته است. بسیاری از گونه های صدف های پرورشی نیز وجود دارند که امکان پرورش آنها، هم در آبهای سرد وهم در آبهای گرم وجود دارد. بدیهی است رشد و نمو این صدف ها در آبهای گرمتر سریع تر، و ارائه به بازار آنها زودتر انجام می گیرد.
2. آبزیان گرم آبی: آبزیان گرم آبی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که بهترین رشد و نمو آنها در گرمای تقریبی آب 25 درجه سانتیگراد صورت می گیرد. بدیهی است این آبزیان می توانند درجه حرارت آب را تا 30 درجه سانتیگراد تحمل و به خوبی رشد و نمو کنند، مشروط بر این که اکسیژن محلول در آب از7 میلی گرم در لیتر کمترنباشد.
از نظر اقتصادی بهترین گرمای آب برای رشد و نمو هرچه بیشتر انواع کپور ماهیان پرورشی، حرارت 25 درجه سانتیگراد است، ولی از نظر فعل و انفعالات زیستی، بهترین درجه حرارت برای این دسته ماهیها 22 درجه سانتیگراد می باشد.
ماهی های گرم آبی عمدتا وقتی گرمای آب به حدود 20 درجه سانتیگراد می رسد، شروع به تخم ریزی می کنند. مناسب ترین گرما برای تخم ریزی، رشد و نمو جنین و نیز تولید لارو و بچه ماهی مناسب، حدود 22تا 24 درجه سانتی گراد است، هرچه درجه حرارت از این حد بالاتر رود، سرعت رشد و نمو جنین و نوزاد تندتر می شود. و در نتیجه احتمال ایجاد نوزاد های ناقص، و بالا رفتن درصد مرگ و میر آنها افزایش می یابد. در گرمای کمتر از 22تا 24 درجه سانتیگراد، سرعت رشد و نمو جنینی و نوزادی کندتر است. اگر آب خیلی سرد تر از حد مطلوب باشد، باز هم درصد مرگ و میر جنین و نوزاد ها زیادتر می شود.
کلیه میگوها، صدف ها و ماهی های قابل پرورش آبهای خلیج فارس و دریای عمان جزء آبزیان پرورشی گرم آبی تقسیم بندی می شوند.
ج - تقسیم بندی از نظر شوری آب:
آبزیان پرورشی بدون توجه به انواع تجارتی و درجه حرارت مناسب رشد و نمو آنها، از نظر شوری مناسب آب معمولا به 2 گروه تقسیم می شوند:
1. آبزیان آبهای شیرین: آبزیان آب شیرین به گروهی از آبزیان پرورشی گفته می شود که مراحل رشد و نمو و تولید مثل آنها منحصرا در آب شیرین آنجام می گیرد. انواع کپور ماهیان چینی (کپور معمولی، کپور نقره ای، کپور علف خوار و کپور سرگنده)، انواع ماهی های قزل آلای پرورشی، خرچنگ آب شیرین، خرچنگ مرداب انزلی، و انواع صدف ها و حلزون های پرورشی آب شیرین جزء این گروه به حساب می آیند.
برخی از این آبزیان منحصرا با زندگی در آب شیرین سازش یافته اند و تنها می توانند نوسانات بسیار کم شوری آب را تحمل کنند. برای مثال ماهی کپور علف خوار، کپور نقره ای و کپور سر گنده فقط می توانند آبهای شوری را تحمل کنند که نوشیدن آنها برای انسان غیر ممکن نباشد. در صورتی که ماهی های کپور معمولی و قزل آلا قادر هستند آبهای نسبتا شور را که نمک آنها 10 تا 17 در هزار باشد تحمل و رشد و نمو کنند. شوری آب دریای مازندران 13 قسمت در هزار و شوری آب اقیانوس ها 35 در هزار است. یعنی در هر کیلوگرم (لیتر) آب دریای مازندران 13 گرم انواع نمک، و در هر کیلوگرم آب اقیانوس ها، 35 گرم نمک وجود دارد. کپور معمولی به خوبی در آب دریای مازندران رشد و نمو می کند ولی تخم ریزی آن حتما بایستی در آب شیرین صورت گیرد. برخی از انواع آبزیان آب شیرین هم به مرور به زندگی در آب شور عادت کرده اند و می توانند کلیه مراحل زندگی را در آبهای دریای مازندران ایجاد کند.
2 آبزیان آبهای شور: آبزیان آبهای شور به آبزیانی گفته می شود که مراحل رشد و نمو آنها در آب شور دریاها انجام گیرد. این آبزیان به طور کلی به دو گروه اصلی تقسیم می شوند:
1- آبزیان دریایی: آبزیان دریایی به آن دسته از آبزیان گفته می شود که تمامی چرخه زیستی آنها در دریا انجام می گیرد. این ماهی ها برای تخم ریزی نیاز به مهاجرت به رود خانه های آب شیرین ندارند. ماهی کفال دریای مازندران، شوریده و هامور خلیج فارس و شاه میگوی دریای عمان جزء این گروه به حساب می آیند.
2- آبزیان مهاجر: این گروه از آبزیان قسمت عمده ای از دوره رشد و نمو خود را در آب شور دریا می گذرانند و هنگام تخم ریزی به رودخانه های آب شیرین مهاجرت می کنند. انواع تاس ماهیان یا ماهیان خاویاری، ماهی سفید و ماهی آزاد دریای مازندران جزء این گروه به حساب می آیند که به آنها ماهی های کوچ کننده یا مهاجر می گویند. به آبزیانی که از دریا برای تخم ریزی به رود خانه می آیند آبزیان رود کوچ یا آنادروم می گویند. برخی از آبزیان نیز در آب شیرین زندگی می کنند ولی برای تخم ریزی به دریا مهاجرت می کنند. مارماهی برای تخم ریزی به دریا، و میگوی درشت آب شیرین برای تخم ریزی به مصب رودخانه، جایی که آب شور و شیرین مخلوط می شود و می رود. به این دسته از آبزیان دریا کوچ یا کاتادروم می گویند.
د- تقسیم بندی از نظر تحمل شوری آب:
از نظر تحمل میزان شوری آب نیز آبزیان به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول ماهیها و دیگر آبزیانی هستند که تنها می توانند تغییرات محدود شوری آب را تحمل کنند. اگر میزان نوسانها و تغییرات شوری زیاد باشد، این آبزیان از بین می روند. بین آبزیان پرورشی، ماهی کپور معمولی، قزل آلا و ماهی کفال می توانند نوسان های زیاد شوری را تحمل کنند. به این دسته از آبزیان یوری های لین می گویند. ماهی کفال را می توان در آب شیرین، نیمه شور و شور پرورش داد. به آبزیانی که تنها می توانند نوسان های محدود شوری را تحمل کنند استنوهای لین گویند. از آبزیان پرورشی وابسته به این دسته می توان ماهی های علف خوار (آمور) و کیور نقره ای را نام برد.
ه – تقسیم بندی از نظر نوع مصرف:
از نظر مصرف انسانی نیز آبزیان پرورشی رامی توان به 6 دسته تقسیم بندی کرد:
1. آبزیان خوراکی: به کلیه ماهیها، نرم تنان، سخت پوستان و گیاهان آبزی که به منظور مصرف غذایی برای انسان پرورش داده می شوند، آبزیان خوراکی گفته می شود.
2. آبزیان زینتی: به آن دسته از آبزیان که به منظور استفاده زینتی پرورش داده می شوند، آبزیان زینتی گفته می شود. ماهی های آکواریومی، صدف های مروارید ساز و مرجان ها از این گروه هستند.
3. آبزیان دارویی و بهداشتی: به کلیه آبزیانی که به منظور استفاده های دارویی یا بهداشتی پرورش داده می شوند، آبزیان پرورشی دارویی گفته می شود. برخی از انواع گیاهان آبزی برای مصارف دارویی مانند تهیه آگار برای ایجاد محیطهای کشت میکروبی، تهیه مواد اولیه قالب گیری در دندانپزشکی و مصرف در تهیه شامپو، صابون و سایر مواد بهداشتی پرورش داده می شوند.
4. آبزیان غذایی: پرورش گروه عمده ای از آبزیان آبهای شیرین و شور، به منظور تولید غذا برای پرورش آبزیان خوراکی، انجام می گیرد. انواع غذاهای زنده مانند انواع تک سلولی های گیاهی، آغازیان، کک آبی یا دافنی (خاکشیر)، گوشوارک یا آرتمیا، انواع ماهی های ریز و...در این گروه قرار دارند.
5. تولید طعمه: پرورش انواع ماهی، خرچنگ و برخی از نرم تنان به منظور تهیه طعمه برای صید های تجارتی و یا صید های ورزشی متداول است.
6. تولید نوزاد و بچه انواع آبزیان تجارتی: این تولید به منظور افزایش ذخایر طبیعی کاهش یافته، و کمک به تولید مثل طبیعی، در مواردی که به دلیل عوامل طبیعی یا انسانی میزان تولیدمثل وافزایش ذخایرازطریق طبیعی محدوداست، صورت می گیرد. سالانه میلیون ها عدد بچه ماهی سفید، انواع ماهیان خاویاری، ماهی آزاد و ماهی های سوف، سیم، کلمه و کپور توسط شیلات ایران تولید و برای این منظور در دریای مازندران رها می شود.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| بوم شناسی و مدیریت علف هرز |
مدیریت علف هرز در بوم نظام‌های کشاورزی یکی از بزرگترین مشکلاتی است که کشاورزان با آن مواجه اند و خود گویای این نکته است که چرا بیش از نیمی از مواد شیمیایی مصرفی در کشاورزی را علف‌کش تشکیل می‌دهد. اما چرا علف‌های هرز چنین مشکل‌زا هستند؟ چه نکته‌ای در بوم شناسی آنها وجود دارد که آنها را در نظام‌های کشاورزی چنین مشکل‌زا و مخرب نموده است؟
مشکل اصلی که علف‌های هرز ایجاد میکنند رقابت آنها با گیاهان زراعی برای عناصر غذایی، نور و آب است. هر چه نیازهای علف هرز به نیازهای گیاه زراعی شبیه‌تر باشد، رقابت شدیدتری بین آنها وجود خواهد داشت.اگر علف‌های هرز در بهره‌برداری از آب یا عناصر غذایی کارآمدتر باشند یا اگر آنها رشد سریع‌تری داشته باشند و بتوانند بر گیاهان زراعی سایه‌اندازی کنند و در رقابت برای نور بهتر از گیاهان زراعی عمل کنند می‌توانند باعث کاهش جدی و شدید عملکرد نظام کشاورزی شوند.
اما علف‌های هرز می‌توانند مشکلات دیگری را نیز باعث شوند. بعضی از علف‌های هرز که در مزرعه گیاهان علوفه‌ای باقی می‌مانند می‌توانند باعث صدمه زدن به دام‌ها شده و کیفیت علوفه دامی را کاهش دهند. این امر می‌تواند باعث کاهش کیفیت یا کمیت تولیدات دامی همچون شیر شود. سایر علف‌های هرز می‌توانند به عنوان زیستگاه بیماری‌ها یا آفاتی عمل کنند که در گیاهان زراعی گسترش می‌یابند. همچنین سایر علف‌های هرز مواد دگر آسیب شیمیایی توید میکنند که تولیدات گیاهانی را که در مجاورت آنها رشد میکنند کاهش می‌دهند. اما احتمالاً مهمترین دلیلی که علف‌های هرز به عنوان یک آفت کشاورزی به حساب می‌آیند این است که رهایی از آنها بسیار دشوار است!
علف‌های هرز یکساله، دوساله و چند ساله
بوم شناسی و مدیریت علف‌های هرز یکساله، دوساله و چند ساله با یکدیگر تفاوت دارد. بیش از 80 درصد علف‌های هرز اکثر مزارع علف‌های هرز یکساله هستند که در یک فصل رشد کرده، تولید مثل نموده و از بین می‌روند. علف‌های هرز چند ساله، سه یا بیش از سه سال زندگی میکنند. علف‌های هرز دو ساله چرخه زیستی دو ساله دارند که در سال اول رشد رویشی و در سال دوم تولید مثل میکنند.
- · علف‌های هرز یکساله تنها توسط بذر تولید مثل و تکثیر می‌یابند، اما تعداد بسیار زیادی (چند هزار) بذر تولد میکنند که در خاک حفظ میشود و تضمین مناسبی برای رشد آنها در سالهای بعد است. به علاوه، بذر بسیاری از علف‌های هرز یکساله می‌توانند سال‌ها به صورت خواب در خاک باقی بمانند و به مجرد مساعد شدن شرایط محیطی، جوانه زده و رشد نمایند. روشهای مدیریتی مناسب برای علف‌های هرز یکساله در راستای حذف آنها از مزرعه قبل از تولید بذر می‌باشد. اگر این علف‌های هرز امکان تولید بذر نمایند، بسیاری از آنها خواهند توانست هم زمان با کشت گیاه زراعی رشد خود را شروع کنند و رقابتی جدی را با گیاه زراعی به وجود بیاورند.
- · بسیاری از علف‌های هرز چند ساله بسیار بیش از سه سال زندگی میکنند. تقریباً تمام این گونه‌ها از طریق بذر تولید مثل میکنند. اما بعضی از آنها نیز با تکثیر رویشی حاصل از گره‌های زیر زمینی که بر روی ریشه‌ها و ساقه‌ها قرار دارند تولید مثل غیر جنسی دارند. متأسفانه این نکته بدین معنی است که اگر شما اندام‌های هوایی چنین علف‌های هرزی از بین ببرید، آنها قادرند با خروج اندام‌های هوایی از بخش‌های زیر زمینی خود حتی گیاهانی بیش از قبل تولید کنند. در اکثر موارد مدیریت مناسب این علف‌های هرز به معنی حذف و از بین بردن فیزیکی اندام‌های هوایی و ریشه‌های این گیاهان که بعضی از موارد بیش از یک سال طول می‌کشد و یا کنترل شیمیایی آنها می‌باشد. اگر این علف‌های هرز چند ساله در بوم نظام‌های کشاورزی شایع باشند، تأثیر رقابتی شدیدی بر گیاهان زراعی سیستم خواهند داشت، زیرا سیستم ریشه‌ای آنها به خوبی توسعه یافته است و دارای مواد غذایی ذخیره‌ای هستند که می‌توانند از ان برای رشد ساقه‌ها و برگ‌ها استفاده کنند.
- · علف‌های هرز دو ساله در سال اول ارتفاع چندانی ندارند و در سطح زمین باقی می‌مانند، زیرا تنها ریشه، ساقه و برگ تولید میکنند. در سال دوم رشد عمودی آنها آغاز میشود و گل و بذر تولید میکنند. راهبرد‌های مدیریتی مناسب برای این دسته از علف‌های هرز، در سال اول مشابه با مدیریت علف‌های هرز چند ساله (حذف کامل آن از مزرعه) و در سال دوم مشابه علف‌های هرز یکساله (حذف و نابودی علف هرز قبل از تولید بذر) می‌باشد.
پراکنش بذر علف‌های هرز
چرا علف‌های هرز در ابتدای فصل زراعی در مزرعه ظاهر می‌شوند؟ شما مزرعه‌ای را شخم زده‌اید و آماده کاشت گیاه زراعی مورد نظر هستید که جوانه‌های کوچک سبزی را می‌بینید که از خاک بیرون آمده‌اند و می‌خواهند از همین آغاز فصل رشد بر گیاه زراعی در رقابت غلبه کنند. این علف‌های هرز از کجا آمده‌اند؟
تحت شرایط معمولی، بذور علف‌های هرز همیشه در مزارع کشاورزی حضور دارند. آنها بخشی از بانک بذر که مکانیسم ذخیره بذر در تمام بوم نظام‌هاست می‌باشند. بذر‌ها خواه به طور مستقیم از گیاهانی که در مزرعه حضور دارند و خواه به طور غیر مستقیم توسط باد، آب، تجهیزات آلوده کشاورزی و غیره در خاک ذخیره می‌شوند. هرگاه آنها در خاک حضور یابند می‌توانند سا‌ها قبل از جوانه‌زنی و رشد در آن باقی بمانند. وقتی شما یک مزرعه را شخم می‌زنید، ممکن است با این عمل بذور علف هرز به سطح خاک بیایند که در این منطقه شرایط محیطی برای جوانه‌زنی آنها مطلوب است. به علاوه علف‌های هرزی که به تازگی جوانه زده‌اند یک برتری بر گیاه زراعی دارند، زیرا آنها زودتر جوانه‌زنی کرده‌اند و فرصت زیادی برای گسترش ریشه‌ها و رشد اندام‌های هوایی و برگ‌ها قبل از استقرار گیاه زراعی دارند. بذر‌ها می‌تواننند توسط باد یا آب نیز وارد یک مزرعه شوند. رواناب آبیاری سایر مزارع یا مناطق طبیعی که در اطراف مزرعه قرار دارند می‌تواند تعداد زیادی بذر علف‌های هرز وارد مزرعه نماید. پراکنش با باد یکی از روشهای مرسوم انتشار بذر گیاهان در طبیعت می‌باشد و به همان شکل و شدت در مزارع کشاورزی هم در ورود بذر علف‌های هرز به مزرعه تأثیر گذارست. حرکت تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی از یک مزرعه به مزرعه دیگر نیز می‌تواند باعث انتشار و انتقال بذر علف‌های هرز بشود.
راهبرد مدیریت علف هرز : بهره‌گیری از قدرت رقابت
اکنون که می‌دانیم علف‌های هرز همیشه در مزرعه حضور خواهند داشت، چه باید کرد تا از رشد آنها جلوگیری شده و گیاه زراعی را در برابر آن حفاظت کنیم؟ مدیریت ما بر بوم نظام‌های کشاورزی تا چه حد می‌تواند بر رشد علف‌های هرز، خواه این رشد را افزایش و خواه کاهش دهد، تأثیر گذار باشد؟ هدف اصلی مدیریت، برتری رقابتی دادن به گیاه زراعی در برابر علف هرز است و این امر با ترکیب روشهای مختلف اصل میشود.
- · تراکم گیاه زراعی: افزایش تراکم گیاه زراعی می‌تواند باعث غلبه آن بر علف‌های هرز شود. هر چند این امر ممکن است نتیجه معکوس هم بدهد، زیرا شدت رقابت بین گونه‌ای با علف‌های هرز اغلب کمتر از شدت رقابت درون گونه‌ای است.
- · تنوع گیاه زراعی: نقش تنوع هنوز کاملاً شناخته نشده است، اما آشکار است که تا حدودی در کاهش رقابت گیاه زراعی با علف‌های هرز تأثیر گذار است. نقش تنوع ممکن است بدین ترتیب باشد که آشیانه‌های اکولوژیک کمتری را برای بهره‌برداری علف‌های هرز خالی باقی می‌گذارد. تنوع ممکن است تا حدودی با تراکم گیاه زراعی نیز مرتبط باشد. تناوب زراعی (تنوع در زمان) نیز می‌تواند در کنترل علف‌های هرز مهم باشد. زیرا باعث گسست و مختل شدن چرخه زیستی علف‌های هرز شده و از استقرار علف‌های هرزی که در یک منطقه سازگار می‌شوند جلوگیری نموده و حتی می‌تواند باعث ریشه کن شدن این علف‌های هرز شود.
- · آرایش فضایی گیاه زراعی: مطالعاتی که در مورد ارتباط آرایش گیاهان زراعی در یک مزرعه با رشد علف‌های هرز صورت گرفته‌اند نتایج متناقض و بحث‌انگیزی داشته‌اند. در بعضی مطالعات، پژوهشگران دریافته‌اند که مشکلات رقابت با علف‌های هرز در محصولاتی که به شکل خوشه‌ای و توده‌ای در مزرعه قرار دارند کمتر از گیاهانی است که ردیفی کشت شده‌اند اما در مطالعاتی دیگر عکس چنین نتایجی حاصل شده است.
- انتخاب رقم و گونه گیاه زراعی: بعضی گیاهان زراعی عادات رشد ویژه‌ای دارند که آنها را قادر می‌سازد بهتر با علف‌های هرز رقابت کنند. تشکیل زود هنگام کانوپی گیاهی و رشد سریع اندام‌های هوایی را می‌توان مثالهایی از چنین عادات رشدی شمرد. ویژگی‌های رشدی که بالقوه در توانایی رقابت نقش دارند هنوز به طور امل شناخته نشده‌اند و در حال مطالعه می‌باشند.
- · علف‌کش‌ها : علف‌کش‌ها نسبت به سایر روشهای کنترل علف‌های هرز دارای برتری‌هایی هستند. علف‌کش‌ها نه تنها بسیار موثر و قابل اطمینان هستند، بلکه می‌توانند باعث صرفه‌جویی در زمان و نیروی کار در مزرعه شوند. آنها همچنین امکان روش شخم کاهش یافته را که خود دارای مزایایی است فراهم می‌آورند. با این حال استفاده از علف‌کش‌ها به دلیل اثراتی که بر محیط بیرونی مزرعه دارند، باید به دقت و احتیاط صورت بگیرد. مطالعات نشان داده است که علف‌کش‌ها می‌توانند باعث آلودگی آبهای زیر زمینی و سطحی مناطقی که بسیار دورتر از محل استفاده آنها هستند بشود. به علاوه اتکای بیش از حد به علف‌کش‌ها در کنترل علف‌های هرز چندان معقول نیست، زیرا حذف ناگهانی علف‌کش‌هایی که همیشه مورد استفاده کشاورزان قرار می‌گیرند در بازار، ممکن است دست آنها را در مبارزه با علف‌های هرز خالی بگذارد. علف‌کش‌ها با در اختیار قرار دادن زمان و فضا برای رشد گیاهان زراعی، توان رقابت آنها را با علف‌های هرز افزایش می‌دهند.
- · کنترل مکانیکی علف‌های هرز : احتمالاً این روش به غیر از وجین دستی، قدیمی‌ترین روش مبارزه با علف‌های هرز در جهان می‌باشد. تغییر روشهای مکانیکی مبارزه با علف‌های هرز همسو و هم زمان با تغییر مکانیزاسیون کشاورزی صورت گرفته است، اما در کشورهای در حال توسعه روش وجین دستی هنوز هم معمولی‌ترین روش کنترل علف‌های هرز است. حذف علف‌های هرز از مزرعه قدرت رقابت آنها را با گیاه زراعی کاهش می‌دهد.
- · تنظیم زمان کاشت: تنظیم زمان کاشت می‌تواند نقشی مهم در کنترل علف‌های هرز و برتری رقابتی گیاه زراعی داشته باشند. شخم زدن یک مزرعه و سپس دو هفته فاصله تا کاشت می‌تواند مشکلات جدی را در زمینه رقایت علف‌هرز و گیاه زراعی به وجود بیاورد، زیرا طی این دو هفته علف هرز به خوبی در مزرعه استقرار خواهد یافت. کاشت یک گیاه زراعی در زمانی که هنوز گیاه زراعی به خوبی با شرایط درجه حرارت و رطوبت سازگار نیست توانایی رشد و تولید آن را کاهش خواهد داد. در چنین شرایطی، علف‌های هرزی که هم زمان و در کنار گیاه زراعی رشد میکنند توانسته‌اند به خوبی با محیط سازگار شده و به راحتی در رقابت بر گیاه زراعی غلبه پیدا میکنند.
- · کنترل زیستی (بیولوژیکی): کنترل کلاسیک زیستی برای کنترل علف‌های هرز چند ساله در شرایطی ویژه مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنترل زیستی مستلزم ورود یک عامل زیستی به یک منطقه به تعداد کم می‌باشد. این عامل زیستی در یک دوره چند ساله رشد علف‌های هرز را کنترل میکند. اگر عوامل کنترل زیستی عمدتاً از علف‌های هرز تغذیه کنند و از گیاه زراعی استفاده غذایی نبرند، این روش توانایی رقابتی گیاه زراعی را افزایش خواهد داد، زیرا گیاه زراعی علاوه بر رقابت دیگر با تهاجم چنین آفتی مواجه نمی‌شود.
- · استفاده از نظام‌های گیاهان پوششی (مالچ‌های زنده): گونه‌های کم رشدی که به عنوان گیاهان پوششی استفاده می‌شوند را می‌توان بین ردیف‌های گیاه زراعی کاشت تا با علف‌های هرز رقابت کنند و یا از طریق دگرآسیبی بر علف‌های هرز تأثیر منفی بگذارند. چنانچه این نظام‌ها به دقت مدیریت شوند می‌توانند بدون تأثیر سوء رقابتی بر گیاه زراعی، علف‌های هرز را در رقابت حذف کنند. در حالی که بزرگترین و مهمترین خطر بالقوه این نظام رقابت شدید گیاهان پوششی با گیاه زراعی می‌تواند باشد، می‌توان از این خطر با تنظیم و تغییر زمان کاشت گیاه زراعی و گیاه پوششی و یا انتخاب ارقامی از گیاه زراعی که توان رقابتی بالایی دارند، جلوگیری کرد.
مشخصات مدیر وبسایت
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی آرشیو ماهانه وبسایت
کلمات کلیدی وبسایت
