*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| دستورالعمل احداث، اصلاح و جایگزینی بادام، گردو و فندق | |
«عملیات مناسب در احداث و نگهداری باغ بادام»
1- شرایط کاشت
1-1 آب و هوا:
ایران در عرض جغرافیایی 40 – 25 درجه شمالی واقع شده است و اصولاً مناطق بادام کاری در دنیا در عرض 55-30 درجه شمالی واقع گردیده اند. به عبارتی بغیر از استان های جنوبی و شمالی کشور (حاشیه خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر) سایر مناطق کشور در صورت فراهم گردیدن سایر فاکتورهای آب و هوائی می توانند به کشت بادام اختصاص یابند.
بادام درختی است که در شرایط آب و هوای مدیترانه ای در نواحی که دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستان ملایم باشند به خوبی رشد میکند، ولی این درخت را در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشد پرورش می دهند تا نیاز سرمایی آن رفع شود. نیاز سرمایی بادام حدود500-100 ساعت دمای صفر تا 7 درجه سانتیگراد بسته به رقم می باشد.
درجه حرارت لازم برای رشد و تکامل حداقل 10 درجه سانتیگراد و حداکثر 45 درجه سانتیگراد و اپتیمم 23 درجه سانتیگراد می باشد. طول دوره رشد بادام 240-150 روز می باشد. دمای مناسب برای محصول دهی مناسب بطور میانگین 25-20 درجه سانتیگراد و حداکثر 35 درجه سانتیگراد می باشد.
درجه حرارت لازم برای آغاز فعالیت درخت و بیدار شدن از خواب زمستانی میانگین 6 + درجه سانتیگراد می باشد، حداقل دمائی که درخت بادام می تواند تحمل کند 22- درجه سانتیگراد می باشد.
بادام به سرمای دیروقت بهاره حساس است لذا مصون بودن نسبی منطقه از سرمای بهاره دیروقت الزامی است .
در دامنه های مشرف به جنوب گلدهی سریعتر اتفاق می افتد اما خطر سرمازدگی بهاره را افزایش میدهد.
درجه حرارت 1- تا 2- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی چغاله بادام می باشد. حرارت 2- تا 4- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی گل باز شده می گردد. حرارت 4- تا 6- درجه سانتیگراد باعث سرمازدگی در مرحله ظهور گلبرگها میشود.
درجه حرارت مناسب برای گرده افشانی 25-15 درجه سانتیگراد می باشد. وجود حرارت مناسب برای فعالیت زنبور عسل 21+ درجه سانتیگراد می باشد.
هوای ابری و بارانی در تابستان باعث تشکیل لکه های قهوه ای در روی پوست میوه در حال رسیدن خواهد شد.
درمناطق احداث باغ بادام بایستی امکان تهیه آب با در نظر گرفتن میران نزولات آسمانی وجود داشته باشد،ولی پرورش این درخت بصورت دیم نیز با رعایت اصول فنی امکان پذیر است.
از کشت و پرورش بادام در مناطقی با رطوبت نسبی بالای 70 درصد باید خودداری کرد ،اما رطوبت نسبی کمتر از 20 درصد توام با دمای بیش از 35 درجه سانتیگراد نیز عمل لقاح را دچار اختلال می کند.
باد ملایم برای گرده افشانی مفید است ولی بادهای با سرعت بیش از 15 متر در ثانیه بویژه در روزهای بارانی برای گرده افشانی مضر است.
2-1 خاک:
بادام در خاکهای رسی سنگین و مرطوب رشد مناسبی ندارد ، وجود خاکهای نیمه سنگین از نوع شنی رسی و سنگلاخی برای پرورش بادام مناسب است و عمق خاک باید حداقل 3 متر باشد. درختان بادام در خاکهائی با بافت لومی یکدست و با عمق زیاد بیشترین محصول را تولید می کنند.این خاکها ترکیبی بهینه از نفوذپذیری همراه با حفظ آب و تهویه اطراف دارند. خاکهای لومی نسبت به خاکهای شنی به دلیل ویژگی حاصلخیزی آنها و حفظ بهتر رطوبت ارجح بوده و امکان مدیریت بهتر آبیاری را دارند. همچنین نسبت به خاکهای رسی ـ لومی و خاکهای سیلتی رسی، لومی و خاکهای رسی برتری دارند. زیرا امکان زهکشی و تهویه در این گونه خاکها به رطوبت بیشتر از خاکهای ریز بافت است.
مقاومت بادام به خاکهای آهکی نسبتاً زیاد است پس می توان در مناطقی که به این دلیل محصول دیگری کاشته نمیشود نسبت به کاشت این محصول اقدام کرد. بادام 20 تا 30 درصد آهک در خاک را تحمل می کند، همچنین بادام شوری کمتر از 4 میلی موس بر سانتی متر با کاهش عملکرد کمتر از 10 درصد را تحمل می کند. اسیدیته مناسب ( pH ) برای پرورش بادام حداقل 5/5 و حداکثر 5/8 باشد. خاکهای ایران غالباً دارای pH بالا بوده که کاهش آن یکی از اساسی ترین راهکارها برای برطرف کردن نیازهای غذائی گیاهان به منظورتسهیل در جذب مواد غذائی می باشد.
2- عملیات احداث:
1-2 گزینش رقم و پیاده نمودن نقشه باغ:
انتخاب رقم، کلید احداث باغ است. به دلیل اینکه معدودی از ارقام بادام خود تلقیح هستند ترکیب هائی از ارقام به جای ارقام واحد باید انتخاب شوند ویژگیهای مهمی که در انتخاب رقم باید مدنظر قرار گیرد شامل زمان گلدهی ، سازگاری گرده، زمان رسیدن و سهولت جداشدن دانه از پوست، عملکرد، عاری بودن از آفات و بیماریها و سایر اختلالات و قابلیت عرضه به بازار می باشد.
چون اکثر ارقام بادام خود ناسازگار هستند پس باید بین هر 4-2 ردیف از یک ردیف ارقام گرده دهنده مناسب برای رقم اصلی استفاده کرد. در بادام های آبی فواصل کاشت 6×5 و بصورت سیستم مستطیلی می باشد و در مناطق کوهستانی فواصل کاشت 5×5 یا 6×6 و بصورت مربعی می باشد. در مناطق گرمسیری که مشکل سایه اندازی بعلت نور زیاد وجود ندارد میتوان از سیستم مربع ، مثلثی بفواصل 5×5 یا 6×6 استفاده کرد.
2-2 تهیه زمین:
خاک بیشتر باغها یکنواخت نیستند، خاک داخل یک باغ از ناحیه ای به ناحیه دیگر تفاوت دارد و ویژگی فیزیکی آن نیز همراه با عمق خاک تغییر می کند. ارزیابی موفقیت آمیز خاک یک باغ و اصلاح آن باعث ایجاد اطمینان میشود که:
الف- هیچگونه موانع فیزیکی و زهکشی وجود ندارد.
ب- قابلیت نفوذ و حفظ رطوبت هرچه بهتر و یکنواخت تراست.
ج- محدودیت هائی که اصلاح آنها بعد از احداث باغ بسیار دشوار یا غیر ممکن است وجود ندارد.
اصلاح گسترده خاک برای آماده سازی زمین جهت احداث باغ همواره ضروری نیست. برخی از خاکها به طور طبیعی دارای عمق کافی نبوده و از بافت خوب و یکنواختی برخوردار هستند بنابراین نیازی به خاک ورزی عمیق ندارند ولی بعضی خاکها لایه لایه بوده و نیاز به اصلاح دارد. خاکهای لایه لایه دارای تغییرات ناگهانی در بافت خاک لایه های زیر خاک سطحی هستند برای اصلاح این خاکها باید لایه های گوناگون باهم مخلوط شوند.
خاکهای دارای لایه رسی لایه فشرده ای از رس دارند که مانع حرکت رو به پایین آب شده و بنابراین در تهویه و رشد ریشه در خاک نیمه سطحی محدودیت دارند. اصلاح خاک، مخلوط کردن لایه رس با بقیه نیم رخ خاک منجر به رشد شدیدتر ریشه می گردد. اصلاح خاکها دارای لایه سخت نیازمند خردکردن و شکستن لایه است تا از رشد ریشه جلوگیری بعمل نیاید.
3- عملیات نگهداری باغ بادام:
1-3 آبیاری:
قبل از انتخاب و طراحی سیستم آبیاری نباید زمین را آماده ساخت زیرا این عوامل بر دامنه تسطیح خاک ورزی مورد نیاز اثر می گذارد. سیستم های تحت فشار بویژه سیستم قطره ای در حداقل کردن محدودیت های فیزیکی خاک بسیار موثر تر از سیستم های آبیاری سطحی هستند.
دستیابی به یکنواختی در سیستم های آبیاری تحت فشار بیشتر به طراحی سیستم های هیدرولیک، توزیع هوائی آب مصرفی و نگهداری سیستم بستگی دارد تا خاکهای مختلف. سیستم های قطره ای سطحی آب را به مقدار بسیار کم و با کنترل دقیق به کار می برند و بسیار بهتر با نفوذپذیری خاک انطباق می یابند. هنگامیکه مقدار کم آب آبیاری در دفعات زیاد به طوری به کار رود که با مصرف آب گیاه انطباق یابد نتایج بهتری در بر خواهد داشت.
نیاز آبی بادام بر حسب منطقه و رقم 8-6 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری قطره ای نیاز آبی حدود 6-4 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. بادام به علت داشتن ریشه های قوی بطور کلی به آبیاری کمی احتیاج دارد، در موقع گلدهی از آبیاری بادام بایستی خودداری گردد تا از ریزش گل و میوه کاسته شود.
2-3 تربیت:
هدف از تربیت درختان حفظ عادت رشد طبیعی درختان و بارآور کردن آنها و سهولت انجام کارها می باشد.
پس از اینکه درختان جدید کشت شدند سر نهال در 80 سانتی متری بالای محل پیوند قطع می شود. در طول اولین فصل رشد، جوانه برداری بهاره یا تابستانه که رشد درخت در فصل اول را هدایت می کند می تواند نخستین هرس دوره خواب را تسهیل نماید،اما این عمل ضروری نیست. گاهی قطع شاخه های متقاطع، پاجوش و نرکها می تواند موثر باشد. به عنوان یک قاعده تا آنجا که ممکن است باید سطح برگ را بیشتر کرد تا رشد درخت به حداکثر برسد. هرس درخت بادام پس از اولین فصل رشد در تعیین شکل نهائی و عملکرد درخت بادام سرنوشت ساز است، دراین زمان است که باغداران شاخه های اولیه و دائمی درخت را که قرار است چهارچوب درخت را پس از هرس سایر شاخه ها تشکیل دهند انتخاب می کنند. حذف شاخه های غیراصلی غالباً نخستین هرس دوره خواب نامیده میشود.
3-3 شاخه برداری ( تنک کردن):
شاخه برداری برای بازکردن ، تنک کردن تاج و کنترل بلندی درخت بکار میرود. شاخه برداری با کاستن از چوب ، رقابت برای مواد غذائی را کاهش داده و در مجموع سبب تقویت شاخه های باقیمانده میشود. شاخه ها به طور کامل با بریدن آن در محل اتصال به شاخه اصلی بایستی حذف شوند.
4-3 سربرداری:
حذف قسمتی از یک شاخه ، هرس سربرداری است. سربرداری بیشتر از شاخه برداری سبب تقویت رشد منطقه ای و درخت میشود، چون جوانه های باقیمانده را از غلبه جوانه انتهائی آزاد میکند و به دلیل اینکه جوانه ها در نزدیکی نوک شاخه تجمع دارند سربرداری تعداد نسبتاً زیادی از نقاط رشد بالقوه را حذف کرده و بنابراین جوانه های باقیمانده را تحریک می کند. حذف انتهای شاخه به این معنی است که کربوهیدراتهای ذخیره شده در قسمت پائین شاخه هنوز برای نقاط رشد قابل دسترسی است.
5-3 گرده افشانی:
اکثر ارقام تجاری و عمده خود نابارده بوده و با حشرات و عمدتاً زنبور عسل دگر گرده افشانی میشوند گرده افشانی بادام توسط باد قابل توجه نیست و استفاده از دسته گلهای بادام برای گرده افشانی دگر سازگار نیز موثر است اما این روشها گران می باشند.
6- 3 محافظت از سرما:
محافظت از سرما می تواند از از بین رفتن محصول بدلیل سرمازدگی جلوگیری نماید و فعالیت و شدت سرمایی یخبندان در خلال شکوفه دهی و مراحل اولیه تولید میوه تعیین می کند که آیا بادام در ناحیه به خصوصی امکان تولید دارد یا خیر روشهای غیرفعال حمایتی شامل انتخاب محل، مدیریت مقدار آب موجود در خاک، پوشش زمین و کنترل تشکیل هسته یخ است. حفاظت فعال و مستقیم شامل استفاده از بخاری، ماشین های مولد باد ، فواره های زیر درختان، ریزفواره ها و آبیاری سطحی است.
7-3 تغذیه باغ بادام:
برای بیشتر گونه های گیاهی 14 عنصر همراه با کربن ، اکسیژن و هیدروژن برای رشد و تولید مناسب ضروری هستند. مقدار این عناصر ضروری در یک گیاه بسته به گونه رقم زراعی و محیط تفاوت دارد. عناصر پرمصرف ( نیتروژن ، پتاسیم، فسفر، کلسیم ، منیزیم و گوگرد) برای ساخت و انجام وظیفه ترکیبهای آلی مثل پروتئین ها و اسیدنوکلئیک ها لازم هستند و یا به تنظیم pH و وضعیت آب سلول کمک می کند . ریزمغذی ها بیشترین نقش را در ساخت آنزیمها دارند اما آنها می توانند در فتوسنتز و ساختن غشاء سلولی نیز دخیل باشند. مواد غذائی بویژه کلسیم ، بر ، روی و مقدار زیاد نیتروژن ممکن است همچنین در ایجاد مقاومت به بیماریها و کیفیت محصول تاثیر گذار باشند. اگر مقدار آنها هم از حد معینی در خاک و یا در آب بیشتر باشد بعضی عناصر مانند کلر، بر و سدیم می توانند برای گیاه مسموم کننده باشند.
تغذیه در باغات بادام بایستی با توجه به آزمایشات خاک منطقه صورت پذیرفته باشد ولی توصیه های زیر در مورد تغذیه بادام بصورت عمومی صورت می پذیرد.
1-7-3 کوددامی:
کود دامی به میزان 30-15تن در هکتار در هر سال یکبار بصورت چالکود در خلال پائیز و زمستان در اختیار باغ قرار میگیرد.
2-7-3کود شیمیائی:
انجام هر گونه توصیه کودی می بایست پس از انجام آزمایشات خاک وبرگ صورت پذیرد ، مع الوصف میزان توصیه کودی برای باغات جوان K,P,N به ترتیب 45، 45، 15 کیلوگرم در هکتار و برای باغات بارور 90= N ، 90= 5O 2P و 30= O2K کیلوگرم در هکتار در سال می باشد.
ضمناً بصورت زیر نیز کاربرد کود شیمیائی برای هر درخت توصیه میشود. یک کیلوگرم سولفات آمونیوم با نیترات آمونیوم یا اوره ، 2-1 کیلوگرم سولفات پتاسیم ، 150-100 گرم اسیدبوریک ، 100 گرم سولفات مس ، 100 گرم سولفات منگنز ، 250 گرم سولفات روی ، 150-100 گرم سکوسترین آهن
5-3 بار محلول پاشی با کلروکلسیم پنج در هزار در زمان رشد میوه تا یک هفته قبل از برداشت و دو نوبت محلول پاشی جهت افزایش Fruit set با ترکیبی از اوره 5 در هزار، سولفات روی 5 در هزار، اسیدبوریک 5 در هزار یکبار در آخر تابستان پس از برداشت میوه و قبل از ریزش برگها و دیگری درآخر اسفند تا اوائل فروردین قبل از بازشدن جوانه های گل.
8-3 آفات و بیماریهای گیاهی بادام
1-8-3 بیماری غربالی ( Shot hole ):
در زمانی که هوای بهاری بارانی و آب یا آبیاری بارانی به صورت متوالی شاخ و برگها را مرطوب می کند بیشترین خطر بالقوه را نشان داده و گسترش می یابد.
یک همه گیری اوائل فصل بیماری غربالی ممکن است منجر به ریزش شدید برگها و سقوط میوه ها شود.
2-8-3 زنبور مغزخوار بادام Eurytoma amygalali :
این آفت مستقیماً به میوه حمله می کند و در اثر تخم ریزی این آفت میوه های جوان ریزش می کند میوه هائی که روی درخت باقی می مانند مومیائی شده و محل زمستان گذرانی لارو میشوند. برای مبارزه با آن حذف مکانیکی میوه های باقیمانده و جمع کردن و سوزاندن میوه های ریزش کرده روی زمین بهترین راه حل است. سمپاشی با سموم فسفره جذبی مثل فوزالن در مرحله اوج پرواز حشرات نیز مفید است.
3-8-3 سرشاخه خوار هلو Anarsia lineatella:
یک آفت عمده بادام و هلو است. این آفت به سایر میوه های هسته دار هم حمله می کند. سرشاخه خوار هلو به صورت اولین و دومین مرحله لاروی در سلولها و عمدتاً در زیر پوست ضخیم تنه در محل اتصال چوبهای یک تا سه ساله زمستانه گذرانی می کند. در خلال گلدهی و ریزش گلبرگها دوره های زمستان گذرانی کرده سرشاخه خوارها مهاجرت می کنند تا از برگهای جوان و جوانه ها تغذیه کند.
علاوه بر خسارت مستقیم ناشی از فعالیت تغذیه سرشاخه خوار هلو به مغزها به نظر میرسد که کرم پرتقال ناول ماده را جذب کرده و سبب تخم گذاری بر همان میوه میشود به این ترتیب خسارت سرشاخه خوار هلو ممکن است مسئول گسترش آلودگی کرم پرتقال ناول به درصدهای بالاتری از آنچه که در غیاب آن اتفاق می افتد باشد.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| کشاورزان پس از قانون هدفمندی یارانه ها چه وضعیتی دارند ؟! |
به نقل از دهقان نیوز : کشاورزی در حال حاضر به حمایتی مناسب برای رشد هر چه بیشتر نیاز دارد و با این حال تورم ناشی از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در بخش کشاورزی بسیار مخرب است و تلاش در جهت رشد توان صادراتی محصولات کشاورزی باید در الویت کار دولتمردان باشد.
کی از سیاستهای دولت در حمایت از تولیدکنندگان اعطای یارانه است. بخش کشاورزی نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به ماهیت و وقوع ریسک در این بخش نحوه اعطای یارانه نیز توجه خاصی را می طلبد. با شروع طرح هدفمندی یارانه ها در کشور تحلیل ها و نظرات مختلف و با حاشیه های فراوان منتشر شد.
برخی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که دولت این طرح را به طور کامل و طبق قانون مجلس اجرا نکرده است و اما همین منتقدان برخی اثرات مثبت این طرح را انکار نمی کنند و در زاویه مقابل دولتی ها هم به شدت از اجرای این طرح حمایت و اثرات آنرا بر اقتصاد سازنده می دانند .
به عنوان نمونه در گزارش زیر اثرات طرح هدفمندی یارانه ها بر کشاورزی بررسی شده که از نظرتان می گذرد :
آمار دقیق در بخش کشاورزی وجود ندارد
فقدان ارائه آمار در بخش کشاورزی در ارتباط با اثرات قانون هدفمندی یارانه‌ها در طول یک سال گذشته از جمله مشکلات در این عرصه است و همین امر سبب نبود اظهار نظرهای لازم در زمینه این طرح شده است.
کارشناسان اقتصادی معتقدند: کشاورزی در حال حاضر به حمایتی مناسب برای رشد هر چه بیشتر نیاز دارد و با این حال تورم ناشی از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها در بخش کشاورزی بسیار مخرب است و تلاش در جهت رشد توان صادراتی محصولات کشاورزی باید در الویت کار دولتمردان باشد.
ریسک زیاد در تولید محصولات کشاورزی
یکی از سیاستهای دولت در حمایت از تولیدکنندگان اعطای یارانه است. بخش کشاورزی نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به ماهیت و وقوع ریسک در این بخش نحوه اعطای یارانه نیز توجه خاصی را می طلبد. بررسیها نشان می دهد که اعطای یارانه به تولید بخش کشاورزی سهم اندکی از کل یارانه های بخش دارد و بهتر است دولت با هوشمندی وتدبیر و رعایت اولویتها با افزایش سهم تولید از یارانه های اختصاص یافته حمایت خودرا از تولید کشاورزی افزایش دهد.
نگاهی به اقتصاد کشاورزی ایران
بخش کشاورزی از کل ارزش افزوده بخشهای اقتصادی در محصول ناخالص داخلی طبق آمار ارایه شده توسط مرکز آمار ایران در سال 1386 سهم 11.2 درصد و از میان شاغلان 10 ساله و بیشتر بدون در نظر گرفتن کارگران فصلی 22.8 درصد را به خود اختصاص داده است.
از مجموع 3.47 میلیون واحد بهره برداری در کشور حدود 56.7 درصد آنها را واحدهای زیر 10 هکتار تشکیل داده و متوسط اندازه واحدهای زیر 10 هکتار طی سالهای مورد بررسی کاهش یافته است و میانگین کل کشور نیز طی این دوره از 6.05 به 5.07 هکتار رسیده است.
بنا به گزارش مرکز پژوهشهای مجلس بیش از 90 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد که اگر تنها راندمان کاربردی آب در این بخش به میزان پنج درصد افزایش یابد، مقدار آب صرفه جویی شده معادل با کل نیاز بخشهای دیگر خواهد بود.
آمارها همچنین ما را مجبور به پذیرش دو واقعیت می کند، یکی این که سرانه دستیابی به زمین در بخش کشاورزی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران اندک است (0.7هکتار) و این در حالی است که این میزان در کشورهای توسعه یافته 59.6 هکتار است.
حال با افزایش رو به انفجار جمعیت و نیاز این جمعیت به تامین غذا، کاهش سرانه زمین برای هر شاغل کشاورزی و گسترش خرده مالکی در کشور، وضعیت رو به گزار از اقتصاد معیشتی، سهم بالای مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش نرخ بیکاری در میان شاغلان بخش و بالطبع افزایش مهاجرت ازروستاها به شهرها شکاف وسیع مطالعه در افزایش بهره وری عوامل این بخش را واضح می سازد.
وضعیت تخصیص یارانه ها در بخش کشاورزی:
به طور کلی یارانه (subsidy) بهایی است که دولتها برای رساندن کالا و خدمات به دست مصرف کننده به قیمت ارزان تر و حمایت از توان رقابت تولیدکنندگان پرداخت می کند.
بررسی نظام یارانه کالاها و خدمات کشورمان نشان می دهد که برخلاف بسیاری از کشورها، سهم عمده یارانه ها را "یارانه مصرفی" تشکیل می دهد. در حالی که در بخش کشاورزی پرداخت مستقیم دولت بابت یارانه کود شیمیایی در سال 1383 معادل 650 میلیارد ریال بوده، پرداخت یارانه خرید گندم 8/049‚14 میلیارد ریال بوده است. در دهه های اخیر نیز به برکت افزایش درآمدهای نفتی، یارانه غذا از رشد قابل ملاحظهای برخوردار بوده و از 5.4 میلیارد ریال در سال 1352 به 7/901‚31 میلیارد ریال در سال 1384 افزایش یافته که رشد سالانهای معادل 32 درصد را نشان می دهد.
اعطای یارانه بدون هیچ قید و بندی موجب بروز مشکلاتی نظیر افزایش هزینه های دولت، ناکارایی و فساد نظام توزیع و افزایش ضایعات می شود. بیشتر کشورهایی که پرداخت یارانه را به صورت فراگیر انجام می دادند از دهه 1980 به دلایل مختلفی چون پرهزینه بودن یارانه فراگیر در اثر رشد جمعیت و افزایش قیمت مواد غذایی، ناکارآیی نظام توزیع دولتی و اثرات منفی کنترل قیمت محصولات بر تولیدکنندگان محصولات یارانه ای اقدام به هدفمند کردن یارانه ها کرده است.
یارانه تخصیص داده شده به بخش کشاورزی طبق قانون بودجه سال 1388 مبلغ 8550 میلیارد ریال به نهاده های کود شیمیایی، بذر، نهال، تراکتور، کمباین، بهینه سازی در مصرف سموم ودفع آفات نباتی و کود شیمیایی، تامین وجوه اداره شده جهت توسعه فعالیتهای کشاورزی، توسعه خدمات بهداشتی درمانی دامهای عشایری و روستایی، خوراک دام و اصلاح نژاد دام روستایی، واکسن دام، سموم و مواد ضدعفونی کننده، مواد بیولوژیک و خدمات هواپیمایی ویژه است.
مشاهده می شود که یارانه های تولیدی بخش طی سالهای 1381-1384روند افزایشی داشته ولی برای سال 1385 دچار کاهش شده است. مشاهده می شود روند تغییرات یارانه تولیدی بخش کشاورزی در مقایسه با یارانه پرداختی برای مصرف کنندگان از سال 1381 تا 1383 در حال کاهش بوده است ولی از سال 1383 تا سال 1385 فاصله به تدریج کاهش می یابد، به عبارت دیگر طی سالهای اخیر یارانه پرداختی برای مصرف کنندگان دچار افزایش چشمگیری شده است و این در حالی است که یارانه تولیدی برای بخش کشاورزی (علی رغم اهمیت بخش کشاورزی به عنوان زیربنای توسعه کشور) با افزایش بسیار کندی همراه بوده است.
بخشهای حمل و نقل و خانگی و صنعت که به ترتیب با 44.7 و 25.7 و 16 درصد سهم از ارزش مصرف حاملهای انرژی را به خود اختصاص داده اند و به عنوان پرمصرفترین بخشهای کشور شناخته می شوند و بخش کشاورزی که تنها با مصرف 7.3 درصد کل یارانه های حاملهای انرژی در مقایسه با سایر مصرف کنندگان به طور محسوسی کمترین هزینه یارانه های حاملهای انرژی را به خود اختصاص داده است.
نتیجه گیری :
1-بخش کشاورزی از حاملهای انرژی به بهترین صورت استفاده می کند به طوری که طبق آمارهای ارایه شده میزان مصرف انرژی در بخش کشاورزی در طی سالهای 1377 الی 1385 رشدی معادل 1.3 درصد داشته در حالیکه در طی همین مدت زمانی رشد سالیانه کل مصرف انرژی کشور 5.5 درصد رشد داشته است. لذا ما شاهد رشد بهره وری و استفاده بهینه از انرژی به صورت چشمگیری در بخش کشاورزی نسبت به سایر صنایع کشور هستیم.
2- بخش کشاورزی تنها با استفاده از 7.3 درصد از کل یارانه های حاملهای انرژی کشور توانسته است به خوبی زمینه ساز خودکفایی در بسیاری از محصولات استراتژیک و غذایی کشور را فراهم کند و در صورت حذف این یارانه ها در بخش ما شاهد رشد شدید قیمتهای مواد غذایی و کشاورزی در سطح جامعه خواهیم بود. به صورتی که در کل هزینه تولید محصولات زراعی و باغی از دو تا 75 درصد افزایش و در محصولات دامی بین 46 تا 76 درصد افزایش را در هزینه های تولیدی خواهیم داشت که این ارقام با توجه به هزینه های به بازاررسانی و فرآوری محصولات کشاورزی ارقامی به مراتب بسیار بیشتر از ارقام فوق خواهد بود.
3- با حذف 7.3 درصد از کل یارانه های حاملهای انرژی در بخش کشاورزی محصولات تولیدی خاصیت رقابت پذیری با محصولات خارجی را از دست داده و انگیزه های تولیدی و خودکفایی در بخش کشاورزی از بین می رود این در حالیست که تعرفه های فعلی امکان حفاظت از تولیدات کشاورزی کشور را فراهم نمی آورد و لازم است برای اجرای طرح تحول اقتصادی شگرفی از جمله شناور شدن نرخ ارز اجرا شود.
پیشنهادات:
1- بنا بر اهمیت بخش کشاورزی و آسیب پذیری روستاییان یارانه ها باید به تدریج در این بخش کاهش یافته و نقدی کردن آن باید به صورت مرحله ای آغاز شده و در مراحل بعد به کالاهای اساسی برسد زیرا بخش کشاورزی به دلایل مختلف از جمله امنیت غذایی به زمان بیشتری برای تطابق با شرایط جدید نیاز دارد و نباید با دیگر بخشها به صورت یکسان نگریسته شود با توجه به تحقیقات انجام شده درباره وضعیت کشاورزی (با توجه به شرایط اقلیمی و خشکسالی) اگر در سه سال آینده بارندگی مناسبی در کشور باشد هدفمند کردن یارانه ها باید با دو سال تاخیر نسبت به سایر بخشها انجام شود و پس از آن اجرایی کردن آن به تدریج در دوره ای پنج ساله صورت پذیرد.
لذا در صورت حذف یارانه های انرژی در بخش کشاورزی باید مابه التفاوت نرخهای جدید با گذشت حاملهای انرژی از محل 30 درصد یارانه های در اختیار دولت به صورت نقدی و یا کمکهای بلاعوض دراختیار بخش قرار گیرد تا شرایط ادامه فعالیت برای بخش کشاورزی فراهم باشد در این صورت پیشنهاد می شود با شناسایی واحدهای فعال کشاورزی نسبت به صدور کارتهای اعتباری برای کشاورزان و واحدهای تولیدی کشاورزی آغاز شود.
2- حمایت از تولیدکنندگان و تولید که منجر به افزایش حجم تولید و کاهش هزینه تولید و قیمت تمام شده و افزایش بهره وری خواهد شد و در نهایت افزایش رفاه مصرف کنندگان را در پی خواهد داشت.
این عمل با اجرای سیاستهای اصولی حمایت از کشاورزان همانند توجه به حجم اعتبارات بانکی مورد نیاز بخش کشاورزی (یعنی تنها 7.3 درصد یارانه های حاملهای انرژی) و استقرار نظام چرخه بهره برداری بر اساس سن ویژه ارتقای بهره وری در بخش صورت می گیرد. باید توجه کرد که بانک تخصصی بخش کشاورزی که بانک کشاورزی است در صورت افزایش هزینه های تولید در بخش کشاورزی توان تامین نقدینگی واحدهای کشاورزی که گاهی تا 70 درصد رشد هزینه های تولیدی را در آینده خواهند داشت را نداشته و احتیاج به افزایش سرمایه و قرار گرفتن بودجه های بیشتر در آینده را دارد که از اکنون باید به تامین آن اندیشید.
3- ایجاد اعتباری در ردیف بودجه سالیانه کشور جهت تخصیص کمکهای بلاعوض در بخش کشاورزی برای بالا بردن سطح بهره وری در بخش و نوسازی ماشین آلات نو و کم مصرف.
4- حمایت از صنعت وابسته به کشاورزی همانند تولید وسایل و ادوات مدرن کشاورزی که به کمترین میزان انرژی کار کرده و تولید انبوه آن به جهت جایگزینی با وسایل و ادوات قدیمی کشاورزی که غالبا پرمصرف بوده و یکی از دلایل افزایش قیمت تمام شده محصولات کشاورزی است.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| مروری کلی بر ادوات داشت کشاورزی |
عملیات داشت یا تیمار گیاه به مجموع عملیاتی اتلاق می گردد که پس از کاشت بذر تا فرارسیدن زمان برداشت محصول باید معمول داشت. این عملیات عبارتند از :
سم پاش ها :
سم پاشی یکی از عملیات مهم داشت است. علاوه بر علف های هرز آفات و امراض مختلفی به محصول حمله می کنند که باید آنها را دفع نمود. کرم ها در خاک پشته و شپشک روی ساقه، زنگ ها، سیاهک، سفیدک ها، قارچ ها و بسیاری دیگر که باید به نوع رفع مزاحمت شوند. اهمیت سم پاشی و ماشین های آن زمانی بهتر درک می شود که اجباراً باید در زمان معین و محدود صورت گیرند.
سم پاشی قبل از موقع یا پس از موقع بی اثر است. سم پاشی یکی از مواردی است که اهمیت مکانیزاسیون را به خوبی نشان می دهد. یکی از خصوصیات مکانیزه نمودن عملیات، انجام به موقع آن است و به همین سبب در محاسبات اقتصادی مکانیزاسیون رقمی را به عنوان هزینه های به موقع نبودن منظور می دارند. سم پاش.
هر دسته نیز در انواع مختلف دستی، موتوری پشت، زنبه ای ، فرغانی، تراکتوری و باغی و غیرظاهری می شوند. شعله افکن ها یکی دیگر از وسایل دفع غیر شیمیایی و غیر مکانیکی علف های هرز و آفاتی چون سس می باشند. سس نوعی گیاه مزاحم است که در طول ساقه به دور محصول پیچیده و از شیره گیاه تغذیه می نماید تا زمانی که محصول خشک شود.
ظاهراً هیچ راهی جز سوزاندن برای این آفات وجود ندارد. چون اگر آن را قطعه قطعه کنیم هر قطعه مجدداً به یک آفت طویل تبدیل می شود. ریزی قطعات یا ذرات سم و نیز پاشش یکنواخت آن از اهمیت بسیاری برخوردار است. سمپاشی نایکنواخت ممکن است نتواند همه آفات را دفع نماید و سمپاشی بیش از حد علاوه بر هزینه محل محیط زیست خواهد بود. در کشورهای آمریکایی و اروپایی به خاطر محیط زیست سعی می شود کمتر از سم پاشی استفاده شود.
به این سبب به روش های مکانیکی جمع آوری آفات و نیز مبارزه بیولوژیکی روی آورده اند. منظور از مبارزه بیولوژیکی پرورش آفات دیگری است که برای گیاه مضرنبوده ولی دشمن آفات مضر هستند. این آفات یا حشرات که آنها را مفید می خوایم دشمن طبیعی آفات یا حشرات مضر بوده و در طبیعت وجود دارند. فقط تعداد آنها ناکافی است که باید به ترتیبی آنها را زیاد کرد. روش جدید سم پاشی باردار کردن یا الکتروستاتیک می باشد. این روش که بیشتر برای پخش سم های گردی مورد استفاده قرار می گیرد، ذرات را در یک میدان الکتریکی دارای بارهای مثبت نموده که چون روی محصول پاشیده شوند به طور یکنواخت و به صورت لایه ای بسیار نازک روی آن می نشینند. این روش کمترین میزان هم مصرف گشته و پخش آن روی گیاه تقریباً به طور یکنواخت است. مزارع بزرگ را به سبب پر پشتی محصول که ماشین نمی تواند در آن وارد گردد و نیز برای سرعت عمل با هواپیما سمپاشی می کنند.
تنک کن ها :
وسایلی هستند که ضمن عبور از روی ردیف کشت، تعدادی از جوانه ها را قطع یا ریشه کن می نمایند. بذر چغندر معمولی، مجتمعی از چند بذر به هم چسبیده اند. پس از کاشت از هر بذر ممکن است چندین جوانه سبز شود که مطلوب نیست چون رقابتی بین آنها پدید می آید که به کاهش عملکرد منجر می گردد. معمول ترین تنک کن ها نوع چرخی است. یک چرخدندانه ای برای هر ردیف کاشت در نظر گرفته می شود که در راستای عمود بر خط کشت نصب می شود. با پیشروری تراکتور دندانه های این چرخ در هرچند سانتی متر یک بار به خاک برخورد کرد، یک یا چند جوانه را می کند.
ماشین های آبیاری :
ایران قدیم که در منطقه گرم و خشک فارس بنیان نهاده شد و جمعیت آن بعداً به حوالی کویرها همچون کرمان، یزد، سمنان و جنوب خراسان گسترش یافتند. از نظر آب کاملاً در مضیقه بود. بدین سبب هنر قنات سازی در آن ظهور نموده و تا امروز تنها کشوری است که این روش آبیاری در آن وجود دارد. با اختراع موتورهای بخار در سال های 1800 و موتورهای احتراق داخلی در آن پس از حفر چاه معمول گشت که تا امروز به رواج کامل خود رسیده است.
سله شکن :
این اشین نیز شبیه کولتیواتور دندانه میخی است . گاهی در اثر بارندگی بهاری، سطح خاک سفت شده و ممکن است مانع سردرآوردن جوانه از خاک گردد. این خاک سطحی سفت شده را سله نامند و سله شکن وسیله ای است که آن را خرد می نمایند.
کودپاش :
بذرفشان یا کودپاش ادوات تأمین مواد غذایی برای گیاه ( کود پاشی همانند ادوات بذرکار می باشند: ) ( کود را در سطح مزرعه بر اثر نیروی گریز از مرکز بصورت پران پاشیده می شود. کودکارها( کود توسط موزع و لوله سقوط در دل خاک قرار می گیرد)
کود ریز ( همانند کودکارها بوده و فاقد لوله سقوط وموزع می باشد و کود مستقیماً از سوراخ مخزن در روی سطح خاک می ریزد
نکتة مهم: در کودپاشی الگوی پخش مهم است که اگر رعایت نشود ،عمل همپوشانی برای هر رفت و برگشت در مزرعه کامل نبوده و یا اینکه ، همپوشانی تکرار می گردد ( مصرف بیش از حد) و به عبارتی در سطح زمین ناهمواری هائی مشاهده می شود که دو تنظیم باید انجام شود:
1- تنظیمات طبق دستورالعملهای دستگاه
2- با انجام روش آزمایشی مزرعه ای ضمناً در یکنواختی توزیع کود، ارتفاع دستگاه از سطح زمین و سرعت شعاع پرتاب را نیز مراعات کرد.
وجین کن :
منظور از وجین کردن از بین بردن علف های هرز بین خطوط کشت و بین گیاهان روی خطوط می باشد. این دومی را معمولاً انجام نداده یا با پاشیدن مواد شیمیایی انجام می دهند. علف هرز بین گیاهان روی ردیف معمولاً پس از رشد کافی گیاه از بین می روند. چون فاصله بین گیاه کم بوده و لذا در رقابت، علف هرز را از بین می برند. عمل وجین معمولاً برای محصولاتی لازم می شود که ردیفی کشت می شوند. به سبب فاصله زیاد خطوط کاشت این محصولات ، علف های هرز فرصت رشد و رقابت با محصول را می یابند. به همین سبب همانطور که گفته شد، فاصله ردیف های کشت این نوع محصولات باید 40 سانتی متر و بیشتر باشد تا ماشین های وجین بتوانند کار کنند. وجین کن ها ممکن است در عقب ، میان و یا جلو تراکتور بسته شوند. دو نوع وجین کن معمول، پنجه غازی و چرخ دندانه ای هستند. وجین کن پنجه غازی تیغه ای مختلف الشکلی دارند که کاملاً شبیه تیغه های گاو آهن قلمی (چیزل) هستند. تیغه ها ممکن است کامل یا نیمه باشند. نیم تیغه ها را در دو سوی چپ و راست وجین کن ها تعبیه می نمایند که احتمال صدمه رساندن به گیاه کاهش یابد.
وجین کن ها دارای دو صفحه حفاظ یا سپر حفاظ یا سپر حفاظ هم هستند که در دو طرف گیاه حرکت کرده و از ریختن خاک روی آنها جلوگیری می نمایند. تیغه ها را به صورت زیگزاگی ترتیب می دهند تا تمام سطح بین دو ردیف کشت را پوشش دهند. وجین کن ها چرخدندانه ای از گروه های کوچک چرخدندانه ترکیب یافته اند که به تناسب فاصله ردیف های کشت از یکدیگر فاصله دارند.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| نگاهی به مشکلات کشاورزی ایران |
به گزارش دهقان نیوز، کشاورزی فعالیتی است که در عین علمی بودن شدیداً به شرایط محیطی وابسته و بر پایه تجربه بنا شده و نیازمند مدیریت و برنامه ریزی دقیق و همه جانبه است. افزایش آمار دانش آموختگان، ساخت و واردات ادوات کشاورزی و سخن از توسعه گفتن بدون وارد شدن در حوزه عمل، در دستیابی به کشاورزی پیشرفته و صنعتی کمک نمی کند.
علاوه بر این در تهیه و تدوین برنامه های کشاورزی باید به شرایط منطقه ای بسیار توجه نمود و بدون گذراندن آن، نباید به سراغ طرح برنامه جامع ملی رفت. با توجه به موارد یادشده، مشکلات کشاورزی ایران به طور عام و باغداری به صورت خاص را می توان در دسته های زیر برشمرد:
- زیرساخت ها
تاریخچه کشاورزی ایران تجارب و ایده های کارآوری برای کشاورزی سنتی دارد، اما متاسفانه با گذشت زمان این تجارب ارتقاء نیافته و حتی در استفاده از برخی اصول و تکنولوژی های مدرن، نگرش سنتی وجود دارد که باعث کاهش بهره وری در به کارگیری آن موارد و عدم پذیرش شیوه ها و تفکرات نوین شده است. به این ترتیب بهره گیری از ترویج و آموزش کشاورزی، مهم ترین امر در تغییر نگرش بهره برداران و اصلاح زیربنایی سیستم کشاورزی است. البته فعالان بخش با درک نیازهای واقعی خود درصدد برآوردن آنها بوده و منتظر اقدام دولت نمی مانند، به طور مثال اجرای سیستم های آبیاری قطره ای، روش های کشت علمی، متراکم و پربازده، استفاده از پایه ها و بذور به نژادی شده و به کارگیری اصول علمی پس از مشخص شدن مزایای درخشانشان توسط ترویج از سوی کشاورزان پذیرفته خواهد شد و آنها خود به تکمیل کار می پردازند.
- زمین و آب، مولفه های اساسی
مکانیزاسیون و متدهای نوین کشاورزی زمانی قابل اجراست که زمین و آب در اختیار باشد. متاسفانه در سال های اخیر شاهد تغییر کاربردی اراضی زراعی به مسکونی و تجاری با سرعت فزاینده هستیم. در حالیکه کشور ما در منطقه کم آب قرار گرفته، در خوش آب و هواترین مناطق که زمین های مرغوب و آب کافی دارد، به جای باغ های مکانیزه و زمین های زراعی پررونق، ویلاهای رنگارنگ رشد کرده است. در کشورهایی مانند شیلی که شرایطی مشابه نوار ساحلی شمال ایران دارد، تا 500 متر از کنار دریا حق هیچ گونه ساخت و سازی وجود ندارد. زمین ها مختص کشاورزی هستند و علاوه بر تامین مایحتاج غذایی به جلوه های بصری و توریستی نیز افزوده اند.
- هدفمندسازی یارانه ها
همه کشورها از توسعه بخش کشاورزی و کشاورزان خرده کار، حمایت های مادی و معنوی می نمایند. در این کشورها، دولت مرکزی و مجلس بخشی از هزینه های ترویج و آبونمان و مشاوره و تحقیقات کشاورزی را می پردازند و با اعطای وام به تولیدکنندگان ادوات، سم و کود؛ به تولید بهتر نهاده ها کمک می کنند. توجه داشته باشیم در کشورهای اروپایی (اتحادیه اروپا) سالانه بیش از 50 میلیارد یورو به عنوان یارانه به کشاورزی اختصاص می یابد.
با اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها و حذف یارانه ی کود و سم می توان این صرفه جویی را در جهت مکانیزاسیون خرج کرد؛ به طور مثال دولت از محل یارانه ها، خود اقدام به نوسازی باغ ها و صنعتی کردن مزارع کرده و هزینه های اضافی را در قالب وام های کم بهره یا بی بهره درازمدت از بهره برداران دریافت نماید یا با سهیم شدن در هزینه های آزمایشگاه های آب و خاک، مصرف کود و سم را از راه منطقی کنترل کند.
- کاربردی کردن علم کشاورزی
با وارد کردن مراکز آموزشی در بطن روستا و بخش کشاورزی و تغییر برخی سرفصل های درسی تئوری به واحدهای عملی، مهارت دانش آموختگان افزایش یافته و علاقه آنان به کشاورزی گسترش می یابد؛ همچنین اجرای راهکارهای ساده ای در مزارع آموزشی مانند انواع هرس که به افزایش کمی و کیفی محصول می انجامد، اعتماد کشاورزان را به شیوه های علمی و مهندسی جلب کرده و سبب می شود از توصیه های آنان بهره گرفته شود. این کار با جلوگیری از سال آوری برخی میوه ها، بهبود طعم و در نهایت با مرغوب شدن محصول، سود اقتصادی مطلوب تری را نصیب بهره برداران می سازد. همچنین برای دانش آموختگان کارآفرینی می نماید.
- واردات آزاد، اسارت تولید
واردات بی رویه و همزمان در فصل زراعی داخل، با توجه به تولید سنتی و نیروی کارگران، تعادل بازار را بر هم زده و معادلات را به نفع واردکنندگان تغییر می دهد. این امر، به سرعت مهاجرت و تغییر کاربری اراضی افزوده و روز به روز ما را بیشتر نیازمند واردات می سازد. از دیگر رو، ذائقه مصرف کننده تغییر یافته و تولیدکنندگان با مشکلات بیشتری مواجه می شوند. در نهایت با اجماع دولتمردان و نخبگان کشاورزی و تولیدکنندگان عمده و اساتید نمونه بخش کشاورزی می توان به راهکارهایی مناسب با شرایط فرهنگی و جغرافیایی دست یافت.
اگر امروز به فکر بهبود سیستم کشاورزی کهنه و فرسوده خود نباشیم، فردا جز حسرت فرصت ها و منابع از دست رفته، دیگر کاری از دستمان برنمی آید.
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
| کنترل اکولوژیکی علف های هرز در کشاورزی ارگانیک |
علف های هرز از دیر باز به عنوان رقیب و دشمن گیاهان زراعی در جهت کاهش تولید آنها مطرح بوده اند. یکی از راه های اصلی مبارزه با علف های هرز استفاده از علف کش هاست که امروزه گسترش زیادی یافته است. با توجه به هزینه زیاد مصرف سموم و همچنین اثر مخرب زیست محیطی آن امروزه محققین سعی می کنند با استفاده از روش های زراعی مانند تناوب و روشهای خاص شخم و یا روش های بیولوژیکی مانند استفاده از حشرات و عوامل بیماری زا گامی در جهت کاهش سهم سموم در کنترل علف هرز بردارند. هیچ یک از روش هایی که در کشاورزی ارگانیک استفاده می شود به تنهایی نمی تواند جایگزین علف کش ها باشند و باید همواره ترکیبی از این روش ها را در جهت کنترل علف های هرز به کار برد. باید این نکته را متذکر شد که اگر انتخاب و کاربرد این روش ها بر اساس مطالعه و واقعیت های منطقه باشد تا حد زیادی مصرف علف کش ها و به تبع آن اثرات مخرب زیست محیطی آنها را کاهش می دهد.
کنترل علف های هرز یکی از جنبه های مهم تولید در هر نظام کشاورزی است . علف های هرز به دلیل رقابت برای عوامل محیطی و نهاده ها با گیاهان زراعی، کاهش کیفیت و کمیت محصول و ایجاد پناهگاهی مناسب برای حشرات و عوامل بیماریزا می تواند مشکل ساز باشند . مبالغ هنگفتی که هر ساله کشاورزان صرف کاهش اثر سوء علف های هرز در محصولات خود می نمایند و همچنین خسارت هایی که آنها به علت عدم کنترل کافی علف های هرز متحمل می شوند نشانگر اهمیت این موضوع است . در حال حاضر کشاورزان آمریکایی سالانه حدود 2/6 میلیارد دلار صرف کنترل علف های هرز مزارع خود می کنند که از این میان 6/3 میلیارد دلار صرف خرید حدود 200 میلیون کیلو گرم سموم مختلف علف کش می شود. در آمریکا حدود 50% از کل عملیات شخم زنی در ارتباط با کنترل علف های هرز است و لازمه اجرای این عملیات شخم به کارگیری چهار ونیم میلیون دستگاه تراکتور و مصرف سالانه 75 میلیارد لیتر نفت خام است .
با وجود نقش زیاد علف کش ها در کشاورزی امروزی بعضی عوامل موجب شده که مسئله لزوم ارزیابی مجدد استفاده از این مواد مطرح شود .
1- منابع آب آشامیدنی مانند رود خانه ها و سفره های آب زیر زمینی به سموم علف کش آلوده شده اند و این موضوع سبب بروز بیماریهایی چون سرطان خون در میان انسانها شده است .
2- هزینه سنگین تهیه و مصرف این سموم سبب شده که کشاورزان کمتر از این مواد استفاده کرده و با استفاده از روشهای مناسب و کم هزینه دیگری بتوانند سود عایدی خود را افزایش دهند .
بر اساس تجربیات کشاورزان و نتایجی که از پژوهش های انجام شده توسط محققان به دست آمده مشخص شده که در کشاورزی یک سری روش های فیزیکی و بیولوژیکی برای کنترل علف های هرز وجود دارد که می توانند ضمن کاهش وابستگی کشاورزی به علف کش ها ، زمینه بهبود شرایط زیست محیطی و حصول عایدی مناسب در تولید را نیز فراهم کند .
از مهمترین این جایگزین ها می توان به اجرای تناوب زراعی استفاده از سیستم کشت مخلوط، کاشت محصولات پوششی با خواص آللوپاتیک ، استفاده از عوامل بیماریزا و حشرات آفت علف هرز و اجرای روشهای خاص در شخم اشاره کرد . در این مقاله سعی شده هر کدام از این روشها و تاثیر آنها بر کنترل علف های هرز و کاهش جمعیت آنها بحث شود .
اجرای تناوب زراعی :
استفاده از تناوب زراعی چارچوب اصلی کنترل پایدار علف های هرز را تشکیل می دهد . هر چند با اجرای تناوب زراعی مشکل تداخل ناشی از علف های هرز برطرف نخواهد شد اما بدین وسیله می توان گسترش جمعیت آنها را محدود کرده و از ایجاد تغییرات عمده در ترکیب گونه ها جلوگیری کرد از آنجا که گیاهان زراعی توسط گونه های خاصی از علف هرز که دارای تشابه در عادت های رشد با آنها باشند تحت تاثیر قرار می گیرند . لذا با کاشت متناوب محصولات مختلفی که در زمان رسیدگی و تاریخ کاشت ، توان رقابتی و نیازهای غذایی با هم متفاوت باشند ، می توان در رشد و تولید مثل گونه های معینی از علف های هرز خلل ایجاد نمود .
آلدریج ( 1984 ) گزارش می کرد که در تناوب ذرت ، گندم و سویا در مقایسه با کشت متوالی هر یک از این محصولات ، جمع علف های هرز کاهش یافت . در این آزمایش کشت متوالی ذرت سبب افزایش بذر علف هرز دم روباهی ، کشت متوالی گندم باعث گسترش بذوز دم روباهی و علف خرچنگی و کشت متوالی سویا موجب گسترش بذور دم روباهی و گاو پنبه شد . در مقابل ، در کشت متناوب این سه محصول تعداد بذور علف های هرز دم روباهی و علف خرچنگی با افزایش نسبتا کم همراه بود و تعداد بذور علف هرز گاو پنبه طی مدت یاد شده کاهش یافت . آلدریج با انجام این آزمایش نتیجه گرفت که کاشت متوالی یک محصول بیشترین فرصت ها را برای گونه هایی از علف های هرز که به خوبی با محیط سازگار شده اند فراهم می نماید . در حالی که اجرای تناوب استفاده از چنین فرصت هایی را برای گونه ها ی مذکور با محدودیت روبه رو می کند . نتایج حاصل از مطالعه طولانی مدت بر روی روش های مختلف کشت در مرکز تحقیقات رودال نشان داد که در کاشت ذرت پس از یک تناوب چند ساله غلات دانه ریز به اضافه شبدر قرمز در مقایسه با کشت ذرت پس از کشت متوالی ذرت با سویا رشد علف های هرز به میزان 30 تا 67 درصد کاهش داشت. در این مطالعه از هیچ علف کشی استفاده نشد و گونه هایی چون دم روباهی ، تاج خروس قرمز و سلمه تره علف های هرز غالب مزرعه بودند .
از دیدگاه اکولوژیکی تناوب هایی مطلوبند که شامل محصولات یک ساله وجینی مانند ذرت و سویا ، محصولات دانه ای تراکم پذیر با توان رقابتی بالا مانند جو و یولاف و محصولات چند ساله قابل درو مانند یونجه و شبدر باشند . زیرا چنین تناوب هایی شرایط محیطی ناپایدار و غالبا نامناسبی را برای تولید مثل و بقای علف هرز های یک ساله و چند ساله فراهم می نمایند . همچنین استفاده از محصولات زراعی خفه کننده مانند سودانگراس و ارزن ژاپنی در تناوب به علت آنکه این محصولات دارای رشد سریع ، تراکم پذیری بالا و دوره رشد و نموی کوتاهی می باشند در کنترل علف های هرز مفید است .
نظام کشت مخلوط( باتکیه بر استفاده از گیاهان پوششی خفه کننده یا دارای خواص آللوپاتیک :
با وجود مزایای اکولوژیکی استفاده از تناوب های زراعی متنوع و طولانی مدت ، توجه به بازدهی اقتصادی کوتاه مدت ممکن است کشاورز را به استفاده از نظام های کشت تک محصولی گیاهان نقدینه ، ترغیب نماید . کشت مخلوط یکی از راههایی است که امکان بهره گیری کشاورزان از برخی فواید اکولوژیکی را بدون آنکه نیازی به تعدیل کاشت محصولات نقدینه باشد فراهم می نماید .
کشت مخلوط عبارت است از کشت بیش از یک گیاه در یک قطعه زمین و در یک سال زراعی ، به ترتیبی که یگ گیاه در اکثر دوره رویش خویش در مجاور گیاه دیگر باشد . البته لزومی ندارد این گیاهان همزمان کشت و برداشت شوند .
سیستم کشت مخلوط در مناطق گرمسیری که در آنها نیروی کارگری و دامی به مراتب بهتر از ماشین آلات کشاورزی در اختیار هستند ، روش متداولی در تولید محصول است . نکات مثبت زیادی برای کشت مخلوط عنوان شده که یکی از آنها ، کنترل علف های هرز از طریق سایه اندازی با خواص آللوپاتیک گیاهان زراعی موجود در کشت مخلوط می باشد .
فاسیل و همکاران در 1997 تاثیر کشت مخلوط سورگوم و لوبیا را بر کنترل علف هرز استریگا بررسی کردند و مشاهده نمودند که جمعیت علف هرز به طور معنی داری کاهش یافت همچنین کشت مخلوط لوبیا و ذرت سبب کاهش جمعیت حلفه شد .
مجنون حسینی و کولار (1367) اثر سیستم کشت مخلوط لپه هندی و ماش را بر کنترل علف های هرز بررسی کردند. ایشان مشاهده نمودند که کاشت یک ردیف ماش در بین خطوط کشت لپه هندی نسبت به سیستم تک کشتی لپه هندی و کاهش جمعیت علف های هرز شد ، زیرا ماش با رشد سریع در اوایل دوره رشد و نمو لپه هندی ، می تواند سطح مزرعه را بپوشاند و از رشد و گسترش علف های هرز جلوگیری کند .
استینرنی در 1984 گزارشی پیرامون کاهش جمعیت علف های هرز مزرعه ذرت در کشت مخلوط ذرت با ماش یا ذرت با سیب زمینی شیرین ادامه داد . به طوری که در مقایسه با کشت متوالی ذرت که 2 تا 3 بار وجین لازم است تنها یکبار وجین برای غلبه بر علف های هرز مزرعه کافی است .
در مثال های فوق دلیل اصلی کاهش علف های هرز در مزارع کشت مخلوط سایه اندازی گیاه سریع الرشدی مانند ماش و لوبیا بر سطح مزرعه است که سبب خفگی علف های هرز می شوند .
از دیگر دلایل تاثیر کشت مخلوط بر کاهش جمعیت علف های هرز ترشحات آللوپاتیک بعضی گیاهان زراعی نظیر چاو دار و سورگوم است . مواد آللوپاتیک ترشحات شیمیایی هستند که از اندام های هوایی یا زمینی گیاه ترشح می شوند و بر فعالیت و رشد و نمو گیاهان دیگر اثرات مثبت یا منفی دارند . با کشت مخلوط چاودار و گندم میتوان از رشد گیاهان جوان قاصدک و تاج ریزی سیاه جلوگیری کرد که دلیل آن اثر بازدارندگی ترشحات ریشه چاودار بر جوانه زنی و رشد بذور این علف های هرز می باشد . از دیگر مثالهای تاثیر آللوپاتیکی می توان به تاثیر منفی ترشحات ریشه سورگوم و فلفل قرمز بر جوانه زنی گیاه گل جالیز اشاره کرد که از این اثر برای غلبه بر علف هرز گل جالیز در مزارع حبوبات استفاده می شود و حبوبات را همراه با سورگوم یا فلفل قرمز به صورت مخلوط کشت می کنند .
به طور کلی در کشت مخلوط با سایه اندازی و خفه کردن علف های هرز توسط گیاهان زراعی سریع الرشد می توان علف های هرز مزرعه را بدون کوچکترین آسیب زیست محیطی و صرف هزینه زیاد کنترل کرد . همچنین از خواص آللوپاتیکی گیاهان زراعی نیز می توان به عنوان حربه ای برای غلبه بر علف های هرز استفاده نمود .
گیاه پزشکی :
در بخش گذشته از اهمیت علف های هرز به عنوان رقیب و دشمن گیاهان زراعی نام برده شد و به لزوم کنترل آنها تاکید گردید . همچنین تناوب زراعی به عنوان یکی از روشهای غیر شیمیایی کنترل علف های هرز تشریح گردید . سایر روشهای جایگزین شامل استفاده از کشت مخلوط ، کاشت محصولات پوششی ، استفاده از عوامل بیماری زا و اجرای روشهای خاص را در این شماره می خوانیم .
استفاده از گیاهان پوششی :
در این روش گیاهان زراعی را در زمینی که از مالچ گیاهی پوشیده شده و عملیات شخم روی آن انجام نشده است ، می کارند . گیاه زراعی در مالچ حاصل از گیاه قبلی که معمولا توسط علف کش های عمومی مانند پاراکوات یا گلایفوست خشک شده اند یا بقایای بعد از برداشت محصول قبلی هستند یا در مرحله خاصی درو و در سطح مزرعه پخش می شوند ، کشت می شود . به عنوان مثال شیلینگ و همکاران ( 1985 ) گزارش نمودند که با کاشت آفتابگردان و سویا در بقایای خشک شده چاودار ، بر اثر حذف شخم و حضور مالچ گیاه چاودار وزن زنده علف های هرز سلمه تره و تاج خروس قرمز به میزان 99 و 96 درصد کاهش یافت .
کاشت ذرت به روش بدون شخم در بقایای خشک شده گندم نیز در مقایسه با تیمار شخم و بدون مالچ موجب کاهش رشد مخلوطی از گونه های علف هرز نیلوفر وحشی به میزان 79 درصد شد .
در آزمایش دیگری که توسط براسکو در سال 1987 انجام شد ، سویا در زمینی که تحت پوشش بقایای چاودار بود ، کشت شد . در این آزمایش وقتی گیاه چاودار به مرحله گلدهی رسیده بود توسط دروگر قطع و در سطح مزرعه پخش شد و سویا در خاکی که توسط بقایای چاودار پوشیده شده بود ، کشت شد . با اجرای چنین روشی رشد علف های هرز پهن برگ به میزان بسیار زیاد کاهش یافت و تنها برای کنترل بوته ها ی خود روی چاودار و بعضی گراسها مقدار علف کش مورد استفاده قرار گرفت . در این روش مدیریتی عملکرد سویا نسبت به روش متداول شخم مزرعه ، بیشتر بود و هزینه کنترل علف ها ی هرز نیز کمتر شد ، زیرا به میزان زیادی در هزینه های مربوط به خرید علف کش صرفه جویی شد . پانتام در 1983 گزارش کرد که در کرت هایی که انواع لوبیا سبز بدون انجام شخم در زیر مالچ حاصل از بقایای چاودار کشت شده بود ، در مقایسه با کرت های بدون مالچ که به روش متداول شخم زده شده بودند ، رشد علف های هرز حدود 80 درصد کاهش داشد .
از دلایل این کاهش جوانه زنی و رشد علف های هرز در زمین های تحت پوشش مالچ بروز اثرات آللوپاتی می باشد . مواد آللوپاتیک حاصل از تجزیه این بقایای گیاهی از جوانه زنی و رشد بسیاری از علف های هرز به ویژه گونه های پهن برگ جلوگیری می کند . علاوه بر این بسیاری از گونه های علف هرز با شرایطی سازگار یافته اند که در آن خاک همواره زیر و رو می شود . لذا عدم انجام شخم در این گونه نظام ها که خود عاملی در جهت تغییر شرایط محیطی لازم برای جوانه زنی بذور این قبیل علف های هرز است ، می تواند جمعیت آنها را کاهش دهد . بروز رقابت زود هنگام بین محصول پوششی مستقر و علف های هرز تازه سبز شده و سایه اندازی اندام های خشک شده این محصول بر روی علف های هرز نیز از جمله عوامل مهم دیگر در کنترل علف های هرز در این گونه نظام ها می باشند . البته باید به این نکته توجه کرد که این روش مناسب کاشت محصولات زراعی یا بذور درشت مانند سویا ، ذرت و نخود است که می توانند از زیر پوشش رشد کنند و خود را بالا بکشند . در حالی که گیاهانی مانند کلم ، کاهو و گوجه فرنگی که بذر ریزتر دارند در زیر مالچ های ایجاد شده در اثر سایه اندازی مالچ توانایی اینکه خود را بالا بکشند ندارند و تحت اثر سایه اندازی مالچ در زیر بقایا و پوشش گیاهی از بین می روند یا گیاهچه های ضعیفی تولید می کنند .
استفاده از عوامل بیماریزا و حشرات آفت علف های هرز :
حشرات و عوامل بیماریزای گیاهی ، به عنوان عوامل کنترل بیولوژیکی علف های هرز ، تا به حال نقش محدودی در نظام های کشاورزی ایفا نموده اند . استفاده از حشرات به عنوان عامل کنترل کننده علف های هرز در کشت های چند ساله در مقایسه با کشت ها ی یک ساله با موفقیت بیشتری همراه است ، زیرا پایداری محیطی بیشتر در کشت های چند ساله این امکان را فراهم می سازد که نوعی حشره بتواند با تعداد نسبتا کم در مزرعه رها شده سپس جمعیت آن از طریق زاد و ولد افزایش یابد و آنقدر در مزرعه باقی بماند تا فراوانی گیاه میزبان ( علف هرز ) به حد پایینی برسد . این روش کنترل کم هزینه و طولانی مدت می باشد .
کنترل گل راعی که از علف های هرز مراتع می باشد توسط سوسک گونه Igemina مثالی از این موارد است .
استفاده از حشرات در کشت های یک ساله با مشکل مواجه است زیرا فرصت کافی برای تکثیر حشرات وجود ندارد . برای حل این مشکل باید حشرات را به میزان زیاد در آزمایشگاه تکثیر کرد . تا بتواند مزرعه را تحت پوشش قرار دهد و خود این موارد به دلیل هزینه تکثیر حشرات و محدودیت تکثیر آنها در مزرعه سبب ایجاد محدودیت هایی برای استفاده از حشرات در کشت های یک ساله می شود . برای حل این مشکل می توان در تغییر در شرایط محیطی مزرعه ، میزان تاثیر حشرات بومی بر روی علف های هرز مورد نظر را افزایش داد . به عنوان مثال براست و هوس ( 1988) نشان داده اند که بعضی از گونه های بومی سوسک ها در نظام های بدون شخم زراعت سویا شایع تر از نظام های شخم متداول بوده و در این گونه نظام ها علف های هرز بیشتری توسط جانوران یاد شده مورد حمله قرار می گیرد .
از عوامل بیماری زا به خصوص قارچها نیز می توان در کنترل علف های هرز استفاده نمود . قارچها در کشت های یک ساله و چند ساله توانایی زیادی در کنترل علف های هرز دارند . هزینه تولید قارچها نسبت به حشرات کمتر است و نسبت به حشرات در انتخاب میزبان تخصصی تر عمل می کنند . لذا عوامل مفیدی در کنترل علف های هرز به حساب می آیند . به عنوان مثال می توان به کنترل اویارسلام توسط قارچ که عامل بیماری زنگ است اشاره کرد . که استفاده از این قارچ در اویل بهار در مزرعه میزان رشد اویارسلام و تشکیل غده را به ترتیب 46 و 66 درصد کاهش داد و از گلدهی آن نیز به طور کامل جلوگیری کرد . البته تاکنون فرمولاسیونی برای این قارچ تهیه نشده است .
قارچ Alternaria cassiae نیز به عنوان یک علف کش میکروبی ، در کنترل گونه های cassia obtusifolia ، cassia occidentalis که از علف های هرز مزارع سویا در جنوب شرقی آمریکا هستند مورد استفاده قرار می گیرد . گزارشاتی نیز پیرامون کنترل علف های هرز مزارع ذرت ، پنبه و مراتع توسط عوامل بیماریزا داده شده است . در استفاده از این روش باید به این نکته مهم توجه کرد که حشره یا عامل بیماریزایی که استفاده می شود از گیاه زراعی به عنوان میزبان استفاده نکند . کاربرد این روش برای کنترل علف های هرز هم خانواده گیاه زراعی می تواند خطر حمله پاتوژن به گیاه زراعی را به همراه داشته باشد و برای جلوگیری از این خطر و یک انتخاب آگاهانه و مفید باید از بیولوژی و دوره زندگی ، تغذیه ، تولید مثل ، نحوه خسارت دهی و میزبانهای آفت یا عامل بیماریزا اطلاع کافی داشت .
استفاده از روشهای خاص شخم و اشعه افکن :
استفاده به موقع از ادواتی مانند پنجه غازی ، هرس و دندانه که سبب قطع و ریشه کن کردن علف های هرز می شود می تواند در کنترل علف هرز موثر باشد و تا حدود زیادی جایگزین استفاده از علف کش شود ، به خصوص آنکه هزینه تهیه و مصرف علف کش برای یک هکتار مزرعه حدود 4 تا 8 برابر استفاده از ادوات شخم است .
برای کنترل علف های هرز در محصولات ردیفی مانند ذرت و چغندرقند از ابزارهای مختلفی مانند کولتیواتر و وجین کن های برس دار استفاده می شود . از مزایای این وجین کن ها انعطاف پذیری برس ها و امکان استفاده از آنها در نزدیک محصول زراعی بدون آسیب رسیدن به آن است . باید به این نکته توجه کرد که ادوات مکانیکی تنها قادرند علف های بین ردیف ها را کنترل کنند و کنترل علف های هرز روی ردیف ها توسط این ادوات مقدور نیست . معمولا نابودی علف های هرز روی ردیف ها توسط علف کش صورت میگیرد .
استفاده از علف کش روی ردیف ها و کولتیواتر زدن بین ردیف ها می تواند تا حد زیادی علف ها ی هرز را کنترل کند ، ضمن انکه مصرف علف کش نیز در مقایسه با هنگامی که تنها از سموم برای کنترل علف های هرز استفاده می شود . کاهش می یابد در مورد محصولاتی مانند غلات دانه ریز که به صورت درهم کشت می شوند. می توان از ابزارهایی مانند دندانه استفاده کرد، مشروط بر آنکه استفاده ار آنها قبل از جوانه زنی و ظهور گیاه اصلی باشد. با این روش می توان علف های هرز جوان و استقرار نیافته را کنترل کرد.می توان بعد از تهیه بستر بذر اگر فرصت کافی داشته باشیم،کاشت گیاه زراعی را به تعویق بیاندازیم تا علف های هرز در اثر باران یا آبیاری سبز شوند و با ادواتی مانند پنجه غازی ، هرس یا دیسک سبک آنها را نابود کرد.باید به این نکته توجه کرد که استفاده از ادوات مکانیکی تنها مناسب کنترل علف های هرز یک ساله بوده علف های هرز چند ساله با اندام های تکثیری زیرزمینی را نمی توان با این روش کنترل کرد. سوزاندن علف های توسط آتش یکی دیگر از روشهای کنترل علف های هرز است . اساس کار این روش قرار گیری بافت های گیاهی در معرض حرارتی حدود 90 تا 100 در جه سانتی گراد به مدت کوتاهی است که سبب سوختن گیاه نمی شود بلکه باعث آبگیری سلولی ، انعقاد پروتئین ها و تخریب دیواره سلولی می شود . استفاده از اشعه افکن برای کنترل علف های هرز روی ردیف ها هنگامی صورت می گیرد که محصول زراعی هنوز از خاک خارج نشده است و علف های هرز سبز شده و در مرحله 2 تا 3 سانتی متری هستند . اگر مجبور به استفاده از اشعه افکن در محصولات سبز شده باشیم ، باید توسط صفحات محافظی که در محل خروجی آتش و شعله افکن نصب می شود و جریان آتش را هدایت می کند ، استفاده نمود تا محصول زراعی حداقل خسارت را ببیند . این روش در محصولاتی مانند پیاز ، سورگوم و پنبه استفاده می شود . باید به این نکته توجه داشت که به علت مصرف سوخت و هزینه زیاد و همچنین امکان آسیب رسیدن به گیاه زراعی ، تنها در محصولاتی که از نظر اقتصادی ارزش دارند و همچنین سایر روشهای مدیریتی علف هرز مقدور نیست ، از این روش استفاده شود .
نتیجه گیری :
علف های هرز همواره از مشکلات اصلی بخش کشاورزی بوده اند . مصرف علف کش ها که زمانی اصلی ترین را ه مبارزه با علف های هرز تلقی می شد ، امروزه کم کم جایگاه خود را از دست می دهد زیرا تجمع سموم در محیط زیست منجر به آلودگی منابع آب و خاک و رواج انواع سرطان ها میان انسانها شده است . روش های کنترل قدیمی مانند اجرای تناوب و شخم و همچنین روشهای جدید مانند استفاده از اشعه افکن و آفات و عوامل بیماریزا علیه علف های هرز مزرعه ، می تواند جایگزین مناسب برای علف کش ها باشد ، به شرط آنکه تحقیق کافی روی آنها انجام شود و تمام جوانب امر در نظر گرفته شود . در بسیاری از مواقع باید ترکیبی از این روشها را به کار برد تا به جواب مطلوب برسیم و کاربرد تنها یک روش در اکثر مواقع نتیجه مناسبی نمی دهد . باید به این نکته توجه نمود که انتخاب هر کدام از روشهای علف های هرز اعم از شیمیایی و غیر شیمیایی به عوامل گوناگونی نظیر اطلاعات موجود در باره مزرعه ، اطلاع از علف های هرز منطقه ، امکانات کارگری و ادوات موجود ، نوع محصول و هزینه های تولید دارد .
می توان با کاربرد روشهای زراعی و بیولوژیکی ذکر شده تا حد زیادی علف های هرز را کنترل نمود و از علف کش ها تنها به عنوان ابزاری برای بهبود تاثیر روشهای غیر شیمیایی استفاده نمود . طبیعی است که در این حالت مصرف علف کش ها نسبت به هنگامی که روش شیمیایی تنها ابزار کنترلی علف های هرز می باشد ، بسیار کمتر می شود و به تبع آن از اثرات مضر زیست محیطی آن به میزان زیادی کاسته شده و گامی به سوی کشاورزی ارگانیک برداشته می شود .
مشخصات مدیر وبسایت
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی آرشیو ماهانه وبسایت
کلمات کلیدی وبسایت
