*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
اثرات شوری روی رشد گندم
....................................................
شوری خاک به سه طریق روی گیاهان زراعی تاثیر می گذارد. (1) تنش اسمزی
، کاهش قابلیت استفاده آب ، (2) تنش یونی ، و (3) تغییرات در تعادل یونی
سلول ، بسیاری از فرایندهای فیزیولوژیکی تحت تاثیر شوری قرار می گیرند و
بارزترین اثر شوری کاهش رشد سلول و کمتر شدن سطح برگ ، توده زیستی و
عملکرد می باشد. گندم نسبت به شوری تحمل متوسطی دارد.
شوری خاک با هدایت الکتریکی بیش از 5/4 دسی زیمنس برمتر عصاره اشباع، درصد بوته های سبز شده گندم در واحد سطح را کاهش می دهد. در شوری 8/8 دسی زیمنس برمتر سطح سبز بوته های گندم به 50 درصد تنزل می یابد.
شوری خاک نمو جوانه راسی را سرعت می بخشد و فیلوکرون ( دوره بین ظهور دو برگ متوالی ) را تاثیر زیاد تنش شوری روی عملکرد گندم کاهش تعداد ساقه های دارای خوشه می باشد.
سمیت شوری مخصوصا" بعد از گلدهی مشهود است. اثر شوری به صورت پیری زود رس و وزن دانه پائین و هم چنین عقیم شدن سنبلچه های تحتانی مشخص می شود.
در عصاره اشباع 13 دسی زیمنس بر متر خاک عملکرد گندم 50 درصد کاهش می یابد.
گندم دوروم به شوری بسیار حساس تر از گندم نان است. آستانه شروع کاهش عملکرد دانه با افزایش شوری خاک 9/5 دسی زیمنس برمتر در گندم دوروم و 6/8 دسی زیمنس برمتر در گندم نان می باشد. بعلاوه ، عملکرد گندم دوروم در مقادیر شوری بالاتر نسبت به گندم نان بیشتر کاهش می یابد. هم چنین گندم دو روم تغییر پذیری ژنتیکی پائین تر نسبت به گندم نان از نظر توده زیستی و عملکرد دارد وقتی تحت تنش شوری کاشته شود.
مشاهده تحمل بیشتر به شوری در گندم نان به نظر می رسد مربوط به غلظت کمتر یون سدیم و هم چنین نسبت کمتر سدیم به پتاسیم در برگها می باشدافزایش می دهد و تعداد برگهای ساقه اصلی را کم می کند. هم چنین تعداد سنبلچه اصلی را کاهش می دهد و رسیدن محصول را تسریع می کند.
شوری خاک بر نمو طبیعی و قدرت زنده ماندن پنجه ها تاثیر می گذارد. هم چنین باعث کاهش تعداد پنجه های اولیه و ثانوی می شود. میزان شوری 5/7 دسی زیمنس بر متر پنجه های ثانوی را حذف می کند و تعداد پنجه اولیه را کاهش می دهد. رشد ریشه عموما" کمتر تحت تاثیر آن قرار می گیرد و حتی ممکن است در میزان شوری پائین تا متوسط تحریک شود.
همه مراحل فنولوژیکی گندم تحت تنش شوری سریع تر انجام می گیرد. نمو سنبله به طور سریع انجام می گیرد و زمان لازم برای سنبلچه انتهایی و چرخه گیاه زراعی کاهش می یابد.
منبع : پایگاه تخصصی دانش کشاورزی
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
آفات و علف های هرز گندم
........................................................
سن گندم خطرناکترین آفت گندم در ایران
انجام سم پاشی های بی رویه بر علیه سن گندم و نابودی دشمنان طبیعی ان از جمله عوا ملی است که سبب گردیده است سن گندم بعنوان یکی از مهمترین آ فا ت گندم و جو مطرح شود و گفتنی است که سن گندم در ایران در اکثر منا طق خصوصا مناطق معتدل کشور انتشار دارد.
همانطور که گفته شد سن گندم مهمترین افت گندم و جو در ایران می باشد و سن های غلات یا سن های حقیقی وابسته به زیر راسته Heteroptera می باشند که عمده ترین گو نه های آن متعلق 2 جنس Eurygaster و Aelia می باشد .
حشره شناسی Eurygaster integriceps
طول حشره کامل 8/12-8 و عرض آن 8 -5 میلیمتر است و علت اصلی دامنه نسبتا وسیع تغییرات در اندازه حشره کامل شیوه زندگی آ فت است که بر اساس بررسیها و مشا هدات در سراسر مناطق سن خیز کشور این حشره 2 شیوه زندگی دارد که این خود منجر به تغییراتی دراندازه آ فت شده است .
جمعیتی از این حشره که در زیستگاههای طبیعی واقع در ارتفا عات زندگی می کنند و ضمن تغذیه از گیاهان غیره زراعی به خصوص گندمیا ن و بدون آ نکه پروازهای قا بل توجهی انجام دهند , به زاد و ولد می پردازند , افراد این گروه کوچک و طول و عرض آ نها به ترتیب 5/10-8 و 8/6- 5 میلیمتر است در حالی که گروه دوم از این حشره که از گندم و جو تغذیه می کنند به خصوص آ نهایی که به مزارع آ بی حمله ور می شوند جثه ای بزرگتر دارند و طول و عرض آ نها به ترتیب 8/12-8/9 و 6/8 2/6 میلیمترمی باشد .
رنگ حشره کامل بسیار متغیر بوده و رنگ عمومی آ نها قهوه ای و زرد خاکی است که این نیزاز روشن تا تیره تغییر می کند .به علاوه نمونه هایی به رنگ سیاه , قرمز ,مسی و زرد کهربایی نیز دیده می شود .
سطح پشتی حشره کامل ممکن است عاری از هر گونه لکه مشخص و یا دارای لکه های تیره با ابعاد و شکلهای مختلف به خصوص روی سپر دیده می شود .در روی سپر و در حد فاصل آن با پیش گرده 2 لکه روشن کوچک به چشم می خورد. سر حشره مثلثی است و نوک آن به جلو امتداد دارد. نزدیک خط فاصل بین سر و سینه دو چشم ساده و در دو گوشه جانبی سر دو چشم مرکب دیده می شود .
شاخک 5 بندی است که بند پنجم آن بلندترین بند می باشد و پس از آن بند دوم بلند تر از بقیه است و بند سوم کوچکترین و بند اول و چهارم مساوی می باشد .پیش گرده شش ضلعی است و پا ها رنگ کلی بدن را دارند .و هر پنجه 3 بند دارد. سپر بسیار بزرگ و رشد کرده است و به استثنای قسمت کوچکی از کوریوم , بالهای رویی و دو حا شیه جانبی شکم , همه پشت حشره را می پوشاند . در حاشیه جانبی شکم که از زیر سپر بیرون می ماند 5 لکه تیره رنگ دیده می شود که مشخص کننده مو قعیت 5 بند شکمی است .
تنها اختلاف در شکل ظاهری حشرات کامل نر و ماده مربوط به قطعات بیرونی دستگاه تناسل آنهاست که در انتهای قسمت زیرین شکم واقع است . این قطعه در حشرات نر ساده است و هیچ گونه تقسیم بندی در آن دیده نمی شود در حالی که در حشرات ماده به 6 قسمت بزرگ و دو (2) قسمت کوچک تقسیم می شود .
تخم حشره کروی و قطر آن یک میلیمتر است . رنگ تخم تازه سبز روشن است و روی تخم سوراخهای تنفسی (MICROPYLE) واقع است . رنگ پوره های سن اول بلافاصله بعد از خروج از تخم سبز بسیار روشن است که پس از چند ساعت متمایل به سیاه می شود .
از سن دوم به بعد رنگ اصلی پوره ها نمایان می شود . وجه تمایز پوره ها به خصوص پوره های سنین 4 و 5 بسیار بارز است و بدین معنی که بال از سن چهارم پورگی جوانه می زند و در سن پنجم مشخصتر می شود.
مناطق انتشار سن گندم در حال حاضر از طرف باختر به مرز های ایران با عراق و ترکیه و از طرف خاور به مرز های کشور با افغانستان و پاکستان می رسد , به عبارت دیگر از مرز های غربی تا شرقی بجز کویرهای مرکزی فلات ایران زیر پوشش این حشره قرار دارد . در شمال کشور این حشره به جز در نوار ساحلی دریای خزر در بقیه مناطق فعالیت خود را گسترش داده است و تا مرزهای ترکمنستان , آذربایجان و ارمنستان پیش رفته است در جنوب کشور نیز فقط نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و قسمتی از جلگه خوزستان از حملات این آفت مصون مانده است .
انتشار سن گندم در ایران به 3 عامل اصلی زیر بستگی دارد:
1- وجود منابع غذایی
2 - وجود اماکن مناسب جهت دوره طولانی دیاپوز
3 وجود شرایط اقلیمی مناسب جهت فعالیت آفت
گیاهان میزبان سن گندم
سن گندم عمدتا از گرامینه ها تغذیه می کنند , بخصوص از گندم و جو و چاودار و ذرت و نازک برگان و گیاهان وحشی دیگر مثل شاهدانه و علف های پهن برگ به عنوان میزبان دوم که عمدتا شامل خار شتر می باشد و نیز بعضی درختان خزان کننده مثل درخت بلوط .
در طول دوره زیستی سن گندم فقط 1 تا 5/2 ماه را به عنوان یک حشره کامل بر روی گیاه سبز به سر می برد و بقیه سال را به حالت استراحت در زیر پوشش گیاهی دامنه تپه ها می گذرانند . این دوره استراحت شامل 2 فاز است
1- تابستان گذرانی در طول ماههای گرم و خشک آخر تابستان و پا ئیز
2- زمستان گذرانی در طول ماههای خیلی سرد و زمستان
جمعیت آفت در محلهای استراحت یا زمستانگذرانی اغلب خیلی کپه ای و مجتمع هستند , با تراکم 10 تا 60 سن در هر متر مربع .کوهستانهای مخصوص زمستا نگذرانی آفت معمولا در حدود 10 تا 20 کیلو متر از مزارع گندم فاصله دارند .اگر چه حشره می تواند تا مسافت 150 کیلومتری دورتر نیز پرواز کند و در بهار سن های بالغ زمستانگذران به پایین به سمت مزارع مهاجرت می کنند . مهاجرت می تواند متناوب صورت گیرد و حد اکثر در طول یک ماه کامل شود. بعد از تغذیه جفت گیری صورت می گیرد و سپس تخمریزی انجام می شود , با تکمیل سن پورگی و در نهایت ظهور حشره کامل نسل جدید یک نسل کامل تشکیل می شود .
*قابل ذکر است که اولین پیشتازها در اولین فرودها معمولا حشرات نر هستند
سیکل زندگی :
تخم ها در دسته های کوچک , معمولا 14 تایی روی برگهای گیاه در مناطق آلوده گذاشته می شود . دوره رشد و نمو تخم ها که در eurygaster spp سبز رنگ هستند در شرایط مزارع ودر دمای 20 درجه سانتی گراد حدودا 9 تا 10 روز طول می کشد .بعد از تفرخ تخمها پوره ها قبل از آنکه به سمت خوشه ها پراکنده شوند به صورت دسته جمعی در اطراف پوسته های تخمشان باقی می مانند . قبل از تبدیل شدن به حشره کامل پوره ها 5 بار پوست اندازی می کنند و 4 سن پورگی هر کدام حدود 4 روز طول می کشد و در حالیکه آخرین مرحله رشد طولانی تر بوده و در حدود 10 تا 11 روز به طول می انجامد . مراحل رشد و نمو از تخم تا حشره کامل حداقل 35 تا 37 روز و حداکثر 50 تا 60 روز بوده که بستگی به 2 فاکتور دارد:
1- دسترسی به غذا
2- شرایط آب و هوایی
تغذیه حشره:
پوره ها بیشتر عمرشان را روی ساقه و خوشه غلات سپری می کنند و در صو رت گر می هوا قادرند تغذیه خود را در طول شب انجام دهند . با این وجود در طول گرمای روز بیشتر پوره ها در جستجوی پناهگاهی در برگهای پایین و یا در خاک هستند . 5 مرحله پورگی وجود دارد و سن های بالغ نسل جدید به بیشترین وزن نیاز دارند چرا که بقای انها در آینده بستگی به ذخایر چربی دارد که انباشته اند .
در سنین آخر پوره ها تحرک کمتری دارند و اغلب به مدت چند ساعت بی حر کت باقی می مانند در این مرحله اگر گندم ها زود برداشت شده باشند , این حشرات قادر نخواهند بود که به میزان کافی ذخیره چربی در بدنشان بسازند و این مسئله در بقاء آنها در آینده تاثیرزیادی دارد.
تغییرات جمعیت :
جمعیت سن گندم بوسیله :
- عوامل زنده: شامل شکارچی ها و پارازیتها
- عوامل غیر زنده: شامل عوامل اقلیمی , عملیات کشاورزی , و کاربرد آفتکش ها تنظیم می شود.
عوامل زنده:
سن های غلات اگر چه مورد حمله تعداد کثیری قرار می گیرند ولی در این میان شکارچیان بند پا مانند عنکبوتها , سوسکها از خانواده carabidae و مگس های tachinid کلیدی تر هستند .اگر چه حشرات شکارچی دیگری مثل زنبورها, سن های nabidae و بالتوری ها نیز می توانند تحت شرایط خاصی مهم باشند . سن های گندم همچنین مورد حمله پارازیتهای اختصاصی تر قرار می گیرند گه مهمترین انها از ( Hymenoptera ) بوده و تخم سن را پارازیته می کند و عوامل زنده دیگر شامل نماتد ها و میکروارگانیسم ها هستند که درمورده آنها مطالعات و شواهد کمتری وجود دارد .
عوامل غیر زنده در کنترل جمعیت سن گندم:
1) اقلیم و هوا ( محیط ) به عوامل مختلفی مثل در دست بودن یا نبودن غذا , شرایط اقلیمی , کاربر د حشره کش ها و غیره به عنوان عوامل غیر زنده موثر بر دینامیسم جمعیت افت اشاره کرده اند.
الف- غذا
نا کافی بودن غذا اغلب می تواند عامل اصلی مرگ ومیر باشد .این رخداد در طول طغیانهای بزرگ و یا بعد از آن روی می دهد . یعنی وقتی که سن های مادر مزارع گندم ر ا قبل از آن که گندم به خوشه بنشیند از بین می برند . بنابراین پوره ها قبل از بلوغ به دلیل عدم وجود غذا و یا عدم توانایی در ذخیره کردن چربی کامل در مراحل زمستانگذرانی می میرند .
ب- شرایط اقلیمی :
در بهار شرایط اقلیمی بسیار مهم است چرا که اگر هوا سرد و مرطوب باشد مانعی جدی برای تولید مثل و بقای پوره ها ی جوان محسوب می شود .
اگر غذای فراوان وجود داشته باشد و هوا مطلوب باشد این حشرات می توانند ذخایر چربی مورد نیاز خود را در طول 10 روز و یا کمی بیشتر انباشته نمایند , با این وجود بارانهای سنگین می تواند تغذیه را کم کند یا مانع آن شود. این ذخایر چربی است که تعیین می کند چه مسافتی را حشره می تواند به نواحی زمستانگزرانی مناسبتری مهاجرت کند و یا چه مدت می تواند در اماکن تابستان گذران یا زمستان گذران زنده بماند . گفتنی است که سن گندم یک حشره گرما وآفتاب دوست است و تمام مراحل زیستی از قبیل مهاجرت بهاره , بلوغ جنسی , تغذیه , تخمریزی , تفرخ تخمها و رشد و نمو پورگی و... اگر هوای گرم و مرطوب و بادهای شدید وجود نداشته باشد با موفقیت بیشتری روی می دهد . هوای نمناک و بادهای شدید اثر نا مطلوب بر رشد و نمو جمعیت و در نتیجه بقای آنها دارد .
ج- دما:
مطالعات در مورد واکنش سن گندم به درجه حرارت نشان داده است که بسته به حالت فیزیولوپیکی حشره از درجه حرارت 6 تا 25 درجه سیلیسیوس بصورت افزایشی فعال می شوند و بین 25 تا 37 درجه فعالیتشان کاهش می یابد و این در حالی است که در فاصله 37 تا 48 درجه افزایش فعالیت مجدد وجود دارد که به این مقطع فعالیت بیماریزایی یا Pathologic activity ) ) گویند . بعد از این مرحله و در درجه حرارت حدود 5/49 درجه سیلیسیوس حشره می میرد . در نواحی ایران سن گندم حداکثر دمای 30 درجه و حداقل دمای5/2- تا 3 - درجه سانتی گراد را می تواند تحمل کند .
د- آب , باران و رطوبت نسبی :
حشره کامل نسل جدید می تواند بر روی گندم خشک تغذیه کرده و آب مورد نیاز خود را به صورت آب آزاد یا از طریق شیره گیاهی تا مین کند . در صورت وجود غذا و عدم وجود آب
حشره 9 تا 10 روز بعد می میرد . گفتنی است که بارانهای سنگین مرگ و میر تخم ها و پوره ها را افزایش می دهد .
ه- باد:
وقتی سن های با لغ برای پرواز آماده شدند و در عین حال شرایط د ر مزارع مناسب باشد آنها شروع به پرواز مهاجرتی می کنند , باید توجه کرد که اکثریت سن ها شروع به پرواز در جهت باد می کنند و اگر این جهت انها را به نواحی مساعد ببر ( کوهستانها در مهاجرت تابستانی و دشتهای زیر کشت در بهار ) پرواز موفقیت امیز خواهد بود . در غیر این صورت مرگ ومیر زیادی در نتیجه این پروازها حادث می شود که دلیلی است بر ضرورت مهاجرت آفت .
پیشگیری و کنترل :
به منظور پیشگیری و کنترل سن گندم از کاربرد مداوم آفت کش ها در بلند مدت می بایست خوداری کرد . در اغلب آفات مثل حشرات کنه ها- نماتدها و بیماری ها و علفهای هرز ثابت شده است که یک مدریت تلفیقی , شامل بکارگیری عملیات زراعی و کنترل بیولوزیکی
می باشد . آفت کش ها فقط زمانی به کار گرفته می شوند که سایر روشهای کنترل نتواند جمعیت آفت را به زیر سطح زیان اقتصادی پایین بیاورد . بهترین روش برای کنترل آفت روشی است که بتواند بر مبنای محاسبات اقتصادی قابل دوام و بی خطر برای محیط زیست
باشد .
1- کنترل زراعی:
این روش ها شامل مجموعه اقداماتی است که می تواند از طغیانهای جدی سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفت کش جلوگیری کند و غالبا نقش پیشگیری دارند ,متنند:
- برداشت زود هنگام
- زود کاشتن ویا کاشت واریاته های مقاوم تر
- وجین کردن کامل علفهای هرز در تمام طول فصل
- تناوب کشت با محصولاتی غیر از غلات
- به زراعی در کشت غلات که باعث می شود گیاه بهترین رشد ونمو را داشته و در نتیجه زودتر برداشت شود .
2- کنترل بیولوزیکی :
به دلیل اثرات فوری و آشکار بسیاری از آفت کش ها ی در دسترس , استراتزی مبارزه بیولوزیک در مقایسه با مزایای روش های شیمیایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته است .
3 کنترل شیمیایی :
به صورت کلی همه آفت کش ها اثر مرگ ومیر لازم روی سن گندم را دارند ولی کاربرد آفت کشها همیشه با عث کاهش جمعیت سن گندم نمی شود . از سم هایی که برای کنترل این آفت استفاده می شود می توان پیرتروئیدهای مصنوعی ما نند دلتامترین ( دسیس- دلتا مترین و دلتارین ) به دلیل سمیت کم برای پستانداران به کار گرفته می شود و نیز از آفت کش های متداول دیگر می توان هیدروکربنهای کلره, و ارگانوفسفاتها مرگ ومیر بالا برای سن گندم دارند .
باید دقت شود که اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد اثرات لازم را نخواهد داشت و سم پاشی باید تکرار شود .
به طور کلی حشرات کوچکتر خیلی راحتر توسط یک حشره کش کشته می شوند , بهترین زمان سم پاشی در سن های غلات به خصوص سن گندم وقتی است که پوره های جوان شروع به تفرخ می کنند . باید توجه کرد که سن های بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالا باید قبل از جفتگیری کنترل شوند .
تغییر روش شخم باعث کنترل علفهای هرز گندم میشود
بررسیها نشان داده است که اگر روش شخم از مرکز به محیط مزرعهانجام شود ضمن جلوگیری از انتشار و انتقال بذرهای علفهای هرز حاشیه به داخل مزرعه،باعث کنترل آنها میشود.
علفهای هرز دارای ویژگیهای خاصی هتسند که آنها را از گیاهانزراعی جدا میکند. این ویژگی‌ها عبارتند از:
1) قدرت رقابت:
علفهای هرز در جذب آب، نور و مواد غذایی با گندم رقابت می‌کنندو معمولا این رقابت به نفع علفهای هرز است، زیرا زودتر جوانه زده، سبز میشود. درمزارعی که شدت آلودگی به علفهای هرز زیاد است، معمولا علایم ضعف، کمبود و تشنگیمشهود است. علفهای هرز علاوه بر رقابت مستقیم، با ترشح مواد سمی در خاک باعث مختلشدن رشد گندم میشود.
2) تولید مثل:
علفهای هرز از میزان تولید بذر بالایی برخوردارند و به راحتیبه سایر نقاط انتشار پیدا می‌کنند. برای مثال یک بوته یولاف وحشی 250 بذر و خردلوحشی تا سه هزار بذر تولید میکند. به علاوه علفهای هرز چندساله توان تکثیرغیرجنسی را نیز دارند.
3) تحمل شرایط نامساد:
بذرهای علفهای هرز شرایط نامساعد محیطی را به راحتی مختلمی‌کنند و با داشتن پوسته سخت و مقاوم قادرند خود را در مقابل یخبندان، گرما،آتش‌سوزی و رطوبت بالا حفظ کنند. در صورت خورده شدن توسط حیوانات در دستگاه گوارشآن‌ها نیز قوه نامیه خود را حفظ و پس از مساعد شدن شرایط، قادر به جوانه‌زنی است.
4) دوره خواب:
بذرهای علفهای هرز دارای دوره خواب (رکود) است و پس از شکستهشدن این دوره جوانه‌زنی صورت میگیرد. این جوانه‌زنی، همه بذرها را دربرنمی‌گیرد،بلکه با مساعد شدن شرایط محیطی تعدادی از بذرهای موجود در خاک سبز میشود و بقیهآن‌ها در خاک باقی می‌ماند و ذخیره بذر خاک را طی سالیان آِنده تشکیل میدهد، بنابر این مبارزه مطلوب به طور مستمر و پی‌در‌پی در زمانهای مناسب ضروری است به صورتیکه مانع بلوغ علفهای هرز و ریزش بذرهای دید در مزرعه شد.
علاوه بر صفات ذکرشده، بذرهای علفهای هرز در محصول، موجبناخالصی و کاهش کیفیت گندم نیز میشود. برای مثال وجود بذر چچم در گندم سبب می‌شودکه پس از مصرف آرد و نان، مصرف‌کنندگان دچار مسمومیت شوند. بعضی علفهای هرز مانندگلرنگ وحشی و پیچک باعث مزاحمت در برداشت گندم و آلودگی محصول در انبار میشود.
? انواع علفهای هرز گندم :
علفهای هرز مزارع گندم به دو دسته پهن برگ و باریک برگ تقسیممی‌شود.
الف) علفهای هرز پهن برگ:
علفهای پهن برگ به دو دسته علفهای هرز یکساله و دایمی تقسیممی‌شود. علفهای هرز یکساله مانند: کیسه کشیش، خردل وحشی، گندمک، میاگرام، شلمی،ازمک، شقایق، خاک شیر و ماشک. علفهای هرز دایمی مانند: شیرین‌بیان، خار شتر، تلخهو پیچک صحرایی.
? علفهای هرز باریک برگ:
بیشتر علفهای هرز بریک برگ مزارع گندم متعلق به تیره گندمیان (گرامینه) بوده و در مراحل ادامه رشد شباهت زیادی به گندم دارند. عمده‌ترین آن‌هاشامل یولاف وحشی، علف خونی، چچم، دم‌روباهی کشیده، جوموشی، علف پشمکی و چاودار است.
? روشهای کنترل علفهای هرز مزارع گندم
کنترل علفهای هرز به دو طریق زراعی و شیمیایی امکانپذیر است.
ب) کنترل زراعی:
مناسب‌ترین روش کنترل علفهای هرز انجام عملیات زراعی است که باروش‌های زیر امکانپذیر است:
? رعایت تناوب زراعی مانند کشت گندم پس از گیاهان وجینی (آفتابگردان، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه‌ای)
? شخم به موقع در سال آیش قبل از به‌گل‌رفتن علفهای هرز یکسالهدر اوایل بهار
? رعایت تراکم مناسب مزرعه گندم
? استفاده از بذر خالص و عاری از بذرهای علفهای هرز (بذر مادری - بذر گواهی‌شده)
? هیرم زمین قبل از کاشت با یک یا دو بار آبیاری و شخم زمین
? کنترل مکانیکی (در مزارعی که آلوده به علفهای هرز کله‌ای استمی‌توان به صورت مکایکی آنها را معدوم کرد)
? عدم استفاده از کود دامی تازه (به دلیل فراوانی بذر علف‌هایهرز زنده در آن) و استفاده از کود دامی کهنه و پوسیده.
ج) کنترل شیمیایی:
کنترل شیمیایی در صورتی انجام میشود که مزرعه دارای آلودگی بیشاز اندازه معین باشد. نکات مورد توجه در این روش عبارتند از:
? نوع علف‌کش باید با توجه به شناخت دقیق علفهای هرز استفادهشود.
? میزان و زمان مناسب سمپاشی مدنظر قرار گیرد.
? نوع سمپاشی و نازل با توجه به امکانات و وسعت مزرعه تعیینشود.
سمپاش پشتی با عرض کار 5/1 متر به میزان 300 لیتر محلول در هرهکتار با وسعت کم قابل استفاده است. سمپاش پشتی تراکتور بوم‌دار با عرض هشت تا 12متر و نازل‌های تی‌جت با سرعت سه تا شش کیلومتر در ساعت د رمزارع بزرگتر کاربرددارد. باید دقت شود که ارتفاع سمپاش از سطح زمین 50 سانتی‌متر برای کنترل شیمیاییعلف‌های هرز باریک‌برگ می‌توان از علف‌کش‌های ایلوکسان (5/2 لیتر در هکتار) پوماسوپر (2/1 - 8/0 لیتر در هکتار)، تاپیک (9/0 - 6/0 لیتر در هکتار) و آونج (چهارلیتر در هکتار) استفاده کرد.
برای کنترل شیمیایی علفهای هرز پهن‌برگ از علف‌کش‌های گرانستار (20 - 15گرم در هکتار) و پاردنر (5/2 - 2 لیتر در هکتار) استفاده میشود.
همزمان با آغاز رشد و نمو گندم کنترل علف های هرز مزارع گندم الزامی است
علف های هرز به گیاهان خودرویی اطلاق می گردد که در شرایط محیطی مناسب جوانه زده، سبز می شود و در برابر وضعیت دشوار محیطی مقاومت بیشتری را نسبت به گیاه اصلی از خود نشان می دهد. علف های هرز ممکن است در داخل مزرعه، اطراف و خارج آن سبز شود.
گفتنی است علف های هرز در مزرعه زودتر از گیاه اصلی سبز می گردد و دارای رشد سریع و فوق العاده است و مرتبا در حال رقابت با گیاه اصلی که در این مقاله مقصود گیاه گندم است، می باشد، به طوری که آب را تا 2 برابر و مواد غذایی را تا 4 برابر بیشتر از گندم مصرف می کند.
علف هرز به لحاظ دارا بودن رشد و نمو سریع تر نسبت به گندم ضمن اینکه فضای مناسب را از گندم سلب می نماید، بر روی این گیاه سایه انداخته و مانع از رسیدن نور کافی به گندم می شود و عمل فتوسنتز گیاه را دچار اختلال می سازد.
ـ چنانچه با علف های هرز مبارزه نشود چه اتفاقی می افتد؟
الف) عدم مبارزه با علف هرز در مزرعه:
1- رشد و نمو گیاه گندم دچار کندی می شود و اگر میزان علف های هرز در مزرعه زیاد باشد، موجب خفگی و از بین رفتن گندم می گردد.
2- اختلاط بذور علف های هرز با محصول گندم سبب کاهش کیفیت گندم می شود، به طور مثال اختلاط بذر علف هرز چچم با دانه های گندم و تبدیل آن به آرد و سپس نان باعث اختلال در سیستم گوارشی انسان می گردد.
3- وجود علف هرز در مزرعه گندم به علت رقابت شدید علف با محصول اصلی عملکرد در واحد سطح کاهش یافته، همچنین موجب افت قیمت هنگام تحویل گندم به سیلو و گاها خودداری مراکز خرید از تحویل گندم تولیدی می شود.
4- قیمت تمام شده محصول گندم تولیدی به دلیل افت کمی و کیفی، افزایش می یابد.
5- بذور علف هرز که معمولا زودتر از محصول گندم می رسد، خشک شده به زمین می ریزد و در سال بعد باعث افزایش میزان علف های هرز در همان مزرعه می گردد.
6- تغذیه دام از پس چر مزرعه موجب انتقال بذور علف های هرز در سایر اراضی از طریق دفع فضولات دام ها می شود.
ب) عدم مبارزه با علف ها در خارج و اطراف مزرعه:
1- انتقال بعضی از بیماری ها نظیر زنگ های زرد و سیاه گندم که مراحلی از زندگی خود را بر روی گرامینه های وحشی می گذرانند و سپس به مزارع گندم حمله ور می شوند.
2 ـ افزایش تراکم علف های هرز به دلیل ریزش بذور آنها و سبز شدن مجدد در سال بعد.
شناسایی علف های هرز مزارع گندم:
عده ای را عقیده بر آن است که هر نباتی به غیر از گیاه اصلی در مزرعه سبز شود، علف هرز محسوب شده و بایستی آن را حذف کرد. ولی به طور کلی علف های هرز مزارع گندم بر دو نوع و به شرح زیر است:
1- علف هرز باریک برگ که عموما از خانواده گرامینه وحشی است و اختلاف ظاهری آن با گندم برای کشاورزان گندم کار به خوبی ملموس است. یولاف وحشی- چچم- جو وحشی و... جزو باریک برگ ها است.
2- علف هرز پهن برگ همان گونه که از نامش پیدا است دارای برگ های پهن بوده و به خوبی در مزارع گندم قابل شناسایی است. اسفناج وحشی، پنیرک، کنگر وحشی و... از این قبیلند.
چگونگی مبارزه و کنترل انواع علف های هرز در مزارع گندم:
توصیه می شود کلیه علف ها اعم از باریک برگ و پهن برگ در مراحل اولیه رشد مورد کنترل قرار گرفته و از بین برود، چه در غیر این صورت یا مبارزه با آن غیرمقدور می گردد (خصوصا باریک برگ ها) و یا کنترل آنها با مشکلات و هزینه زیاد روبه رو می شود. به عنوان مثال بهتر است باریک برگ ها در مرحله 2 تا 6 برگی مورد مبارزه قرار گیرد.
کنترل علف های هرز به شیوه های متفاوتی صورت می گیرد که پرداختن به جزییات هر یک از آنها در این نوشتار نمی گنجد. معمول ترین روش، کنترل شیمیایی است که در مزارع سبز گندم صورت می گیرد. در این شیوه مبارزه از انواع سموم علف کش؛ با توجه به نوع علف (باریک برگ- پهن برگ) استفاده می شود. نوع سم، مقدار مصرف آن، زمان سمپاشی و نوع سمپاش توسط کارشناسان ذی ربط پس از بازدید مزرعه تعیین می گردد.
سایر راهکارها
برای کاهش جمعیت علف های هرز در مزارع گندم لازم است تمهیدات زیر از سوی کشاورزان صورت پذیرد:
1- استفاده از بذور گندم بوجاری شده برای کاشت
2- مبارزه زراعی علیه علف های هرز با برقراری آیش و تناوب
3- هراکشت نمودن گندم
4- برقراری تراکم مناسب بوته گندم در واحد سطح
5- مراقبت های لازم و به موقع هنگام مرحله داشت مزرعه گندم به منظور شناسایی و کنترل علف های هرز
زنگ گندم
زنگ گندم را ، قارچ ایجاد میکند. مهم ترین بیماری گندم به شمار می‌رود که شامل زنگ ساقه ، زنگ برگ ، زنگ خطی و زنگ نواری میشود. شرایط محیطی مساعد برای ایجاد این نوع آفت ، آب و هوای گرم تا گرم مرطوب می‌باشد. تشکیل حفره‌های قرمز یا سیاه که حاوی اسپورهای تولید مثل در سطح ساقه ، برگ ، غلاف و ... از علائم این بیماری می‌باشند. این قارچها از کارآیی گیاه در مصرف آب می‌کاهند، بافتهای گیاه را تخریب می‌کنند و تعداد دانه‌های موجود در سنبله را مانند زمانی که گیاه به کمبود آب دچار شده، کاهش می‌دهند.
سیاهک گندم
سیاهک گندم یکی از بیماریهای قارچی گندم است که می‌تواند به صورت سیاهک آشکار ، سیاهک برگ ، سیاهک پنهان معمولی و ... ظاهر گردد. سیاهک پنهان ، مهمترین و رایج‌ترین و در عین حال ، مخرب‌ترین نوع سیاهک است که خسارت زیادی مخصوصا به گندم پاییزه وارد می‌آورد.
پوسیدگی جوانه و ریشه
بیماریهایی هستند که قارچها آنها را بوجود می‌آورند. این بیماریها هم خسارات زیادی را به محصول گندم وارد می کنند. در گذشته ، ضدعفونی نمودن بذر با ترکیبات جیوه‌ای تا حدی از این بیماریها جلوگیری می‌نمود. اما امروزه اغلب از کاربامات و هگزا کلرو بنزن برای نابودی این بیماریها استفاده می‌کنند
منبع : سایت جی تاک
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
برنج
................................................
مقدمه:
برنج تنها غله ای است که منحصرا برای انسان کاشته میشود. برنج,امروزه
حدودا نصف جیره غذایی 6/1میلیارد جمعیت جهان را تشکیل می دهد در
بخش عظیم از قاره اسیا,برنج تامین کننده بیش از80درصد کالری و75
درصد پروتئین مصرفی مردم می باشد .
برنج به لحاظ حاوی بودن نشاسته,قند,ویتامین ها,موادکانی واسیدهای چرب از ارزش غذایی بالایی برخوردار است به منظور تشخیص وضعیت نیتروژن برگ برنج (L. Oryza sativa) رقم خزر و تعیین زمان مناسب مصرف کود نیتروژن به صورت سرک با استفاده از دستگاه کلروفیل‌متر دستی (SPAD) آزمایشی در سال 1382 در خاکهای سبک و ساحلی استان گیلان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با شش تیمار اجرا گردید.
.امارهای ارائه شده در خصوص مصرف برنج موید این واقعیت است که این محصول بیش از پیش همپای گندم ,اهمیت خود را حفظ نموده است با نگاهی به میزان مصرف سرانه برنج در جهان وگروه های اقتصادی ,ملاحظه می شود که این مصرف در مقایسه با گندم قابل توجه می باشددرسال 1985,متوسط میزان مصرف سرانه برنج درجهان بالغ بر8/66کیلوگرم بوده است.این رقم در خصوص گندم 1/106کیلوگرم گزارش شده است.از دهه1350به این طرف,مصرف برنج در ایران رفته رفته عمومیت یافت و بعنوان کالائی ضروری,بعدازگندم دومین عنصر مهم غذائی ودرردیف کالاهای اساسی جای گرفت.طی سالهای68-1365,بطورمتوسط سالانه حدود600هزارتن برنج وارد کشورشده است وشاخص مقدارواردات از892درسال1364به823درسال1365کاهش وسپس به1354درسال1366افزایش یافته است
اهمیت اقتصادی کاشت برنج
قدمت کشت برنج به 2800سال قبل ازمیلادمسیح میرسداولین باربرنج به وسیله الکساندرکبیردرلشکرکشی هایش به اروپابرده بوددرامریکابرنج کاریاز1650درویرجینیاشروع گردیدبرنج به عنوان یک ماده غذایی بسیارارزشمندنقش بسیارحساسی درجهان کنونی به عهده دارداین ماده غذایی نه تنهاماده اصلی مردم اسیابلکه ماده غذایی حدود3/2درصدجمعیت جهان راتشکیل می دهدبرنج بعدازگندم ازمهمترین محصول ازخانواده ی غلات است که دربین اغلب ملل جهان به مصرف می رسدموطن اصلی برنج اسیای جنوب شرقی است )هند,چین ,اندونزی موطن اصلی)دراسیای مرکزی کشت برنج درحدودقرن هفتم پیش از میلاد رواج داشته است بدون شک پیوند با هنر در زراعت برنج ابی در اسیای مرکزی کمک کرد کشت برنج در خاورمیانه,بابل,سوریه در قرن3-2پیش ازمیلادودرمصرواسپانیادرقرن هشتم میلادی صورت گرفت برنج درمقیاسهای محدوددرپایان دوره ساسانیان انجام شده است کاشت برنج درایران پس ازتسلط اعراب برایران رونق گرفت برنج دراصل گیاه مفیدابی بوده ودرمناطق مرطوب وحاره کشت می شدودرشرایط اب وهوایی متنوعی ازبیابانهای گرم پاکستان- ایران ومصرگرفته تاکوهستانهای مرتفع هندونپال کشت میشوددرمقایسه باگندم ارزش صنعتی ان به مراتب کمتراست برای نمونه درکشورژاپن ازحدود 12میلیون تن محصول برنج این کشورفقط %10ان صرف مصارف صنعتی شده وبقیه برای مصارف خوراکی به کارمی روددرعوض مصارف خوراکی برنج دارای اهمیت زیادی است برنج غذای اصلی حدود%50ازسکنه روی زمین است هرچه مقدارپروتئین ان کمتراست ولی ارزش غذایی پروتئین ان ازگندم بیشتراست گیاه برنج نیازبه اب فراوان وانرژی خورشیدداردوبعدازنان مهمترین ماده ی غذایی مصرفی مردم راتشکیل می دهدکه بخشی ازان ازراه واردات تامین می شود در مناطق جمعیت خیز کره زمین واژی برنج مترادف با واژه زندگی است برنج غله ای است که فقط به مصرف انسان می رسد فرمهای وحشی زیادی از برنج در اسیا ,افریقا,امریکامشاهده می شود و به درستی معلوم نیست کدام یک از انان از اجداد برنج های کنونی باشد گرچه به نظر میرسد نزدیکترین خویشاوند برنج های کنونی oryzafatuaاست از بین گونه موجمد برنج تنها دو گونه در سطح تجاری کشت میشود هیبرید حاصل از تلاقی این دو گونه برنج به طور معمول عقیم است گونه sativaدارای دو زیر گونه indica ,japonicaاست محصول این ارغام به طور متوسط %15 بیشتر از بهترین ارقام اصلاح شده غیر هیبریدی بوده است برنج مانند برخی از گیاهان زراعی از قدیمیترین نباتاتی است که در دنیا برای تهیه خوراک انسان زراعت شده است همچنین این گیاه توسط اعراب اسیایی به مصر و سپس به مراکش واسپانیا برده شده است در قرن 15 میلادی زراعت ان در شمال ایتالیا شروع گردید و در حال حاضر ایتالیا یکی از کشورهای مهم تولید کننده برنج در اروپا است
جدول شماره 1:مواد تشکیل دهنده برنج (بدون پوسته ) صیقلی شده (درصد ماده خشک)
مواد
چربی
الیاف
خاکستر
قند
برنج بدون پوسته
45/2
88/0
22/1
67/86
صیقلی شده
37/0
16/0
36/0
79/90
کاهش مواددراثرپوست کردن
9/84
8/81
5/70
7/4
جدول شماره 2:اثرعملیاتی مکانیکی برروی میزان ویتامین های برنج
نوع برنج
تیاسین
ریبوفلاوین
نیاسین
برنج سفیدصیقل شده
60/0
25/0
1/18
برنج قهوه ای بدون صیقل
69/3
50/0
8/53
برنج پاریلوصیقل شده
57/2
36/0
8/39
تولید و میزان عملکردمصرف و صادرات برنج درجهان
سطح زیر کشت برنج در جهان در سال 1992برابر 147168هزار هکتار بوده است نسبت به سال 1982 افزایشی برابر 6/3 درصد را نشان می دهد از کل برنج تولیدی جهان در سال 1991حدود3/95 درصد ان کشورهای در حال توسعه وبقیه در کشورهای یوسعه یافته تولید شده است تولید جهانی برنج را بر مبنای شلتوک شالی که همان برنج تمیز نشده است بیان می کند تولید جهانی شلتوک در سال 2003 معادل 1/589 میلیون تن بوده است سطح زیر کشت برنج در دنیا نزدیک به 8/3 تن در هکتار است بخش عمده ی برنج تولید شده در دنیا در همان محل های تولید به مصرف می رسد و تنها نزدیک به %4 برنج تولیدی جهان وارد تجارت جهانی می شود کشورهای تایلند,امریکا,استرالیا,برمه ازجمله صادر کنندگان خالص برنج هستند عربستان صعودی ,عراق,نیجریه از وارد کنندگان عمده برنج هستند
مناطق کشت برنج در جهان
در درجه اول اسیایی :
افقانستان,اندونزی,بنگلادش,برمه,پاکستان
اروپایی:اسپانیا,ایتالیا,پرتغال,فرانسه.یونان
امریکا جنوبی:ارژانتین,اکوادور,برزیل,پرو,شیلی
اقیانوسیه:استرالیا, جزایرفیجی
قاره ی افریقا:تاتوانیا,زئیر,سنگال,گینه,لیبریا
امریکای شمالی ومرکزی:پاناما,کوبا,کاستاریکا,مکزیک
کشت برنج در ایران
درسال زراعی 70-1369سطح زیر کشت برنج در ایران 573هزارهکتار بوده است که به نسبت زراعی 60-1359افزایش برابر 8/24درصد را نشان میدهد سطح زیر کشت برنج از سال 59تا سال 61روند افزایشی بوده است تولید برنج در ایران در سالب 1991برابر با 2375 هزار تن بوده که نسبت به سال قبل 91%افزایش داشته است در ایران در دوره ده ساله مورد بررسی بیشترین عملکرددر هکتار برنج مربوط به سال زراعی 70-69که نسبت به سال 60-59حدود 3/16%رشد را داشته است در سال 1370عملکرد تولید برنج در ایران 4112کیلو گرم اعلام شده است که نسبت به سال زراعی قبل 8/8%افزایش داشته است در میان استانهای تولید کننده برنج در کشور بیشترین عملکرد در هکتار در سال 1370با 4882کیلو گرم مربوط به استان اصفهان و کمترین عملکرد در استان اذربایجان غربی بوده است برسی سرانه برنج در نقاط شهری وروستایی متفاوت است که مصرف برنج در استانهایی که خود تولید کننده هستند بیش از سایر استانهاست که در استانهای گیلان,مازندران مصرف سرانه برنج بیش از سایر استانهاست بنابر امار سازمان خوار وبار جهانی در سال 1382میزان تولید شلتوک در ایران معادل 3/3میایون تن است که از سطح 560هزار هکتار شالیزار بدست میاید استانهای مهم در درجه نخست مازندران و گیلان ودر درجه دوم استانهای فارس,خوزستان,اصفهان بوده است کلمه پلو که غذای معمولی کشور ماست در زمانهای صفوی مصطلح بوده است اسکندر بیک ترکمان منشی شاه عباس کبیردر کتاب عالم ارای عباسی از ان یاد میکند این لغت از لهجه گیلکی (پلا)به برنج پخته گفته میشود در کشور ترکیه به برنج پخته پیلا می گویندنام اصلی برنج در ایران از کلمه ورنج یا یارنج گفته شده که برنج تبدیل شده است ودر برخی مناطق گیلان ان را (بج)می نامند
کلمه شلتوک عبارت است از دانه برنج همراه با پوست که از لغت هندی چلتو گرفته شده است که در خوزستان چلتوک و در برخی نقاط ایران شلتوک
ودربرخی مناطق چلتیک می نامند نام اصلی ان از زبان بومیان قدیم هند کنونی که arisiنامیده شده است که بعدا در زبان سانسکریت vrihi گفته شده و سپسvirizi,birizi و سرانجامoriza تبدیل شده است
مناطق مهم کشت برنج در ایران
1)استان گیلان,مازندران,گلستان,خوزستان,فارس,اصفهان,خراسان,سیستان و بلوچستان,کردستان,اذربایجان غربی,شرقی که هر کدام دارای شهرهای جدا برای کشت برنج هستند
جدول شماره3:میزان تولید وسطح زیر کشت شلتوک در ده کشور جهان
کشور
میزان تولید
سطح زیر کشت
چین
4/166
4/27
هند
0/132
0/44
اندونزی
1/52
5/11
بنگلادش
1/38
1/11
تایلند
0/27
0/11
ویتنام
5/34
74
میانهار
6/24
7/6
فیلیپین
14
1/4
برزیل
2/10
1/3
ژاپن
7/9
7/1
:گیاه شناسی برنج:
برنج گیاهی است که یکساله از خانواده غلات یا gramminaeواز جنسoryza.sativa.lاست که دارای گونه های مختلفی است تعداد گونه های برنج در کشورهای مختلف دنیا متجاوز از 5000هزار است که در سر گروه مهم به شرح زیر طبقه بندی می شود1)برنج دانه بلند یا برنج هندی که بیشتر صرف مصارف خوراکی است و حدود 8/6میلی متر و سه برابر عرض ان است 2)برنج دانه متوسط که طول ان mm6ونسبت طول به قطران mm2است3)برنج ژاپنی مصارف خوراکی و صنعتی و طول ان mm5و دو برابرعرض ان4)برنج عطری به علت دارا بودن مواد شیمیایی گوناگون از جمله 2- استیل و1- پیرولین دارای عطر ویژه است5)برنج گلوتنی ویا برنج شیرین.
برداشت محصول مزرعه بایدزمانی انجام گیرد که دانه به حد لازم رسیده است و رطوبت ان حدود%18است اگرکمتر از این مقدار باشد طی مراحل بعدی اسیب دیده و شکسته می شود.
ساقه ی برنج مانند ساقه ی گندم وجو قائم بوده وبندبند وجو در محل گره ها تو خالی است قطر ساقه های اصلی بین 6تا12 میلی متر است هرساقه 10تا20میان گره دارد ارتفاع ساقه در ارقام زیر گونه indicaزیادتر ولی تعداد پنجه در هر بوته انها کمتر از ارقام زیر گونه ی japonicaاست گل اذین برنج مانند یولاف وسور گوم از نوع خوشه مرکب است طول هر خوشه 10تا25سانتی متر است در هر سمبلوک خوشه برنج فقط یک گلچه دارد پوشش های گل شامل برون پوشینه (لما) ودرون پوشینه (پالئا) به بذر می چسبند و به میوه غلاف دار حاصل شلتوک و یا چلتوک می گویند از لحاظ گرد ه افشانی با تورم شهد گاه پوشش های گل از هم باز می شوند تا عمل گرد افشانی اسان شود پس از تلقین گلها جنین و اندوسپرم تشکیل می شود اکسیژن مورد نیاز ریشه ی برنج از راه برگها جذب شده و توسط سلول های ائرانشیم قاعده ی برگها به ریشه می رسد ساقه ی برنج مانند اغلب غلات یو خالی را استوانه ای صاف است تعداد برگها بر روی ساقه ها عبارتند:1-انواع زود رس بر روی هر ساقه حدود 14تا15برگ تشکیل می شود مانند برنج گرم چمپا وغریب
2-نوع متوسط رس حدود 16تا17 برگ بوجود می اید مانند برنج سرد چمپا
3-نوع دیر رس معولا 18تا19برگ تشکیل می شود مانند برنج دم سیا ;دم زرد برنج به عنوان یک غله مهم جزء پنج غله اصلی چین بوده است
طبقه بندی برنج های ایرانی
برنج هایی که در تمام نقاط ایران کاشته می شوند از جهات مختلف طبقه بندی می شود که مهمترین انها از نظر اندازه طول دانه خصوصیات زراعی گیاه شناسی انها از نظر خواص زراعی و گیاه شناسی به سه دسته تقسیم می شود 1-صدری 2-چمپا 3-گرده
به تارگی استفاده از ارقام ژاپونیکا که دارای میان گره های ساقه کوتاه ضخیم , قدرت تولید, برگ های باریک و ایستاده ,شاخص سطح برگ زیادتر,دانه های قطور,می باشد در کشور ما نیز معمول شده است.
اندام شناسی
1-ریشه :برنج از گیاهان تیره ی گرامینه gramineah است معمولا روز کوتاهو یک ساله که بعضی از انواع ان چند ساله با وجود رشد ونمو در مناطق پراب گیاه به وجود نمی اید در اثر جوانه زنی نطفه ریشه ی اصلی به وجود می اید.
2-ساقه; ساقه ی تو خالی ماشوره ای که ارتفاع ان به 300- 500 سانتی متر و قطر ان به 12-6 میلی متر می رسد وتعداد ساقه ها به 15 تا 30 عدد است ساقه ی برنج از اولین گره رویش جوانه تولید شده و بعد از ان 20-18 روز شروع به پنجه زدن می کند.
3-برگ: برگ ها بر روی ساقه دارای ترتیب مخصوصی هستند برگ های اولیه فقط دارای نیام ولی برگ های بعدی دارای نیام وپهنک می باشند.
4-خوشه: سنبل برنج دارای گل اذین سنبل مرکب است بزرگی هر سنبل به 42-13 سانتی متر می رسد واز 200-30 سنبلچه تشکیل می دهد سنبل اصلی معمولا بزرگتر از سنبل شاخه های ثانوی هستند.
5-میوه :دانه در پوشینه های سلیس دار (شلتوک)قرار دارد قسمت داخلی تشکیل شده از اندوسپرم endospormومحتوای مواد ذخیره ونطفه که گیاه جدید را تولید می کند.
6-مدت رویش گیاه:عمر گیاه برنج از کشت تا برداشت 270-80روز طول می کشد رشد نمونه های زود رس بعد از 110-80روز به پایان می رسد زود رس ترین نوع برنج ایرانی در گروه چمپا قرار دارد 130-120روز رشد ونمو طول می کشد و دیر رس ترین نژادهادر گروه صدری که مدت 160-150روز طول می کشد.
ساختمان برنج
زیر پوسته خارجی و محافظ شلتوک لایه تیره به رنگ قهوهای یا عنابی دیده می شود به همین جهت در این حالت دانه را brown rise نامیده اند در واقع رنگ عنابی یا قهوه ای مربوط به لایه نازکی که روی سطح دانه قرار دارد که سبوس یا bran نامیده می شود و زیر ان اندوسپرم قراردارد حتی در برنج پخته شده برای انسان قابل هضم نیست به همین جهت لازم است حذف شود اما با حذف ان مقادیری از ویتامین های b1 وb2نیز حذف می شود زیر لایه سبوس لایه دیگری قرار دارد که سرشار از پروتئین است و به نام لایه الرون نامیده است و جوانه در انتهای دانه قرار دارد و غنی از چربی و ویتامین ها و اصلاح است پروتئین برنج oryzeninنامیده می شود مقدار کمی البومین و گلوبولین در دانه وجود دارد
ویژگیهای زراعی برنج
1-مناطق برنج خیز:برنج گیاه زراعی گرم و مرطوب است که دامنه کشت ان از عرض جغرافیای 53درجه شماری تا40درجه جنوبی گسترده شده است فصل رشد برنج شانل دو دوره رویشی و زایشی است در بخش نخست رویشی بوته های برنج به سرعت رشد کرده و برگهای ریشه و ساقه گسترش می یابد ودر بخش دوم ورحله رویشی سرعت رشد کاهش یافته وتعدادی از پنجه ها از بین می رود.
2-انواع مزارع برنج:در سطح جهانی بخش عمده یبرنج تولیدی از مزارع غرقابی به دست می اید این مزارع نیاز به اب کافی و کانی دارند و نیاز ماهانه انها تا 850میلی متر می رسد بیش از نیمی از سطح زیر کشت برنج دنیا را مزارع غرقابی به خود اختصاص داده است یک نوع برنج به نام برنج کوهی یا برنج زمین های مرتفع معروف است که در ارتفاعات فقط به اتکا باران به عمل می اید و عملکرد دانه در ماحد سطح بسیار کمتر از برنج های غرقابی و بین 1تا2هکتار است در دلتای رودخانه های بزرگ اسیاوبخشی از ویتنام,کامبوج,برمه,هندوستان,بنگلادش,تایلند نوعی برنج به نام برنج شناور کشت می شود.
3-خاک مناسب برنج:
چنانچه خاک سبک باشد به دلیل نفوذ پذیری زیاد اب در خاک نیاز ابی گیاه افزایش می یابد بدین لحاظ برنج عمدتا در خاکهای سنگین و رسی کشت می شود و در زراعت سعی در کاهش میزان نفوذ پذیری خاک می کند و در شرایط غرقابی عناصری مانند N,fe,p,mnافزایش می یابد.
چرخه رشد برنج
چرخه رشد برنج مراحل جوانه زنی ,سبز شدن ,پنجه زنی تمایز گل اذین ,ظهور گل اذین و رسیدن محصول را شامل می شود این مراحل را می توان در قالب 4مرحله تشکیل داد:1-رشد رویشی فعال یا سریع2-رشدغیرفعال یا کند3-تولید مثل4-رسیدن محصول
در طول دوره رشدفعال رویشی که با جوانه زنی و سبز شدن اغاز میشود,تعداد ینجه,ارتفاع ساقه و وزن ماده خشک بوته به سرعت افزایش می یابد طول این دوره رشد بیشتر تابع مقدار نیتروژن قابل دسترس گیاه است که می تواند نیازهای ان را فراتر از حد بحرانی تامین کند. ینجه زنی با مقدار نیتروژن موجود در گیاه ,به ویژه مقدار نیتروژن موجود در ساقه,ارتباط نزدیک دارد مقداربحرانی نیتروژن در ساقه حدود7/1درصد گزارش شده است.طول دوره مربوط به رشد رویشی غیر فعال ویا کند از پنجه زنی تا اغاز ظهور گل اذین در نظر گرفته می شود در این دوره بر عکس مرحله اول,از تعداد پنجه,ارتفاع ساقه و وزن کاه کاسته می شود.ویژگیهای واریته ای وشرایط اب و هوایی به ویژه طول روز و دما,زمان لازم برای این دوره را تحت تاثیر قرار می دهند.اگر طول این دوره کوتاهتر باشد,برخی ازفرایندهای رشدی ان با مرحله بعدی تداخل می کند.مرحله تولید مثل از زمان اغازش و ظهور پانیکل تا هنگام گلدهی در نظر گرفته می شود شکل 155نحوه تشخیص اغازش پانیکل را نشان می دهد به منظور تشخیص بقیه اغازش پانیکل در حدود 70روز بعد از کاشت بذر,ساقه اصلی را انتخاب و ان را از محل اتصال به ریشه برابرشکل می برند سپس با یک چاقوی تیز ساقه را از پایین به بالا یک برش طول می دهند. اگر پانیکل تشکیل شده باشد اثار ان را می توان در بالای یک گره مشاهده کرد. در مرحله تولید مثل اغاز پانیکل رشد می کند. ارتفاع ساقه ووزن ان با شدت بیشتر افزایش می یابد. در مرحله ی رسیدن دانه که از زمان گلدهی تا برداشت محصول در نظر گرفته می شود,وزن پانیکل با شدت بیشتر ی بالا می رود,ولی از وزن ساقه به تدریج کاسته می شود.
زمان لازم برای جوانه زنی و سبز شدن برنج در واریته های زود رس,متوسط رس و دیر رس حدود 2روز و برای ینجه زنی 22-18روز تخمین زده می شود. ولی تعداد روز از کاشت تا تمایز و ظهور پانیکل,گلدهی و رسیدن محصول در گروهای مختلف رسیدگی متفاوت است واین تغییرات را می توان در شکا 156مورد توجه قرار دارد.
کاشت برنج
برنج به دو روش مستقیم وغیر مستقیم کشت می شود گرچه در میزان کشت برنج مستقیم به دلیل استقرار ضعیف بوته ها کمتر از کشت غیرمستقیم است ولی در نقاطی که مساحت مزارع تولیدی بزرگ ودستمزد کارگر زیاد است صرفه با کشت مستقیم است .
روش هات کاشت مستقیم عبارتند از 1-بذر برنج را به صورت خشک درزمین کاشته وان نزدیک به 2سانتی مترزیر خاک می کنند این کار ممکن است با دست یا بذر کار غلات انجام می شود وسپس مزرعه را به طور سطحی ابیاری می کنند تا بذر جوانه بزند وسپس اب دائم پای بوته ها گذاشته می شود این روش در استرالیاو جنوب افریقا مرسوم است.
2-مزرعه را به اب بسته وبذرهای برنج راداخل اب می پاشند.
3- بیشتر در امریکا معمول است ابتدا بذرهای برنج برای مدتی خیس می کنند انگاه بذرهای جوانه زده را به میزان 170 کیلوگرم در هکتار با هواپیما در اب می پاشند.
ارقام نوین و پرمحصول برنج در شرایط کشت غیر مستقیم واکنش عملکردی بهتری نشان می دهد عمده ی سطح زیر کشت برنج در ایران و در بیشترکشورهای اسیایی است و به صورت کاشت غیر مستقیم یا خزانه یا انتقال نشااست.
مراحل تهیه ی زمین در کاشت برنج به شرح زیر است.
ابتدا یک شخم معمولی با عمق کم 10 تا15 سانتی متر است هدف از این شخم سطحی مخلوط کردن بقایای گیاهی ویا کود حیوانی با خاک است این شخم ممکن است در فصل پاییزیا زمستان سال پیش تا اوایل بهار درست قبل از کاشت نشا در زمین انجام میگیرد پیش از انتقال نشا در زمین شخم مخصوص برنج صورت می گیرد سودمندی شخم مخصوص عبارتند:1- خرد شدن کلوخه ها وتسطیح 2- ازدیاد سطح تماس ریشه ها با ذرات خاک 3- ریشه کن شدن علف های هرز
از انجایی که تهیه ی بستر بذر کاشت برنج در اب انجام می شود نیروی ماشین کمتری مصرف می شود وپس از کاشت نشاء در زمین اصلی تا هنگام برداشت مزرعه به اب کافی و تازه به طور دائم نیاز دارد.
داشت برنج:
به طور معمول به ازای هر یک تن محصول برنج نزدیک به 20کیلو گرم نیتروژن در هکتار نیاز است برنج ین امونیم را به ین نیترات ترجیح می دهد و امونیم فسفات هم کود مناسب برای زراعت برنج است زیرا هم منبع نیتروژن و هم منبع فسفر است ارقامی از برنج که گسترش ریشه انها در خاک زیاد است از فسفر انها استفاده زیاد می کند در نقاط جنوبی کشور تامین پتاسیم مورد نظر برنج از راه ابیاری صورت می گیرد در بیشتر خاک های حاصلخیز کمبود روی وجود دارد در طول دوره پیش از گلدهی مواد پرورده ناشی از فتوسنتز که افزون بر نیاز گیاه باشد در غلاف برگها ذخیره می گردد روی هم رفته وجود این مواد ذخیره شده باعث ثبات عملکرد دانه در شرایط تنش می شود وزش بادهای خشک وگرم از گلدهی به بعد موجب پوکی دانه ها می گردد همچنین تغذیه ناکافی بوته ها و بروز افات و بیماریها واب و هوای نا مساعد باعث پوکی دانه می شود از مهمترین بیماری های برنج بیماری بلاست blastکه در بیشتر کشورهای گرمسیر و نیمه گرمسیر اسیا متداول است از افات مهم برنج کرم ساقه خواراست.
برداشت برنج:
رسیدن دانه برنج در نواحی گرمسیری25تا30روزدر نواحی معتدله45تا60روز پس از تلقیح گل به طول می انجامد 2تا3هفته پیش از برداشت محصول اب پای بوته ها را قطع می کنند نخستین دانه هایی که در خوشه برنج می رسددرشت ترین وبزرگترین دانه ها است تاخیر در برداشت برنج سبب افزایش ریزش دانه می شود برداشت برنج به وسیله دست,دروگر,کمباین غلات صورت می گیرد گرچه برنج گیاهی یک ساله است ولی در شرایطی که فصل رویش برای دو یا چند محصول در سال فراهم باشد
برداشت برنج در هر منطقه به درجه حرارت محیط مورد کاشت دارد وزمان برداشت تابع اب و هوای منطقه ای است در سال های اخیر برای برداشت برنج از ماشین های مخصوصی استفاده می کنند که سرعت وکارایی ان زیاد است برنج های دود زده از بهترین نوع ومرغوب ترین وگرانترین نوع برنج گیاهی است .
عملیات بعد از برداشت
در گذشته اغلب شالیکاران به علت نداشتن امکانات کافی وتکنولوژی مناسب از وسایل ابتدایی مانند پادنگ برای جدا کردن و تبدیل شلتوک به برنج استفاده می کردند این عمل با مشکلات زیاد وصرف وقت طولانی انجام می شد دانه هایی که به مصارف خوراکی و یا صنعت می رسد اصطلاحا برنج سفید نامیده می شود از کارخانجات شالیکوبی استفاده می شود ضایعات وعوامل موثر در کاهش میزان برنج مانند دیگر محصولات کشاورزی در مراحل مختلف تولید کاشت,داشت,برداشت دارای ضایعاتی هستنددر این قسمت هر از مراحل مختلف تولیدی شرح داده می شود;1- ضایعات کاشت وداشت 2- ضایعات بذر 3-ضایعات خزانه 4- ضایعات بردت هوا 5-ضایعات باوباران 6-ضایعات اب 7-ضایعات خاک 8-ضایعات سم وکود 9-ضایعات افات وبیماری 10-ضایعات برداشت 11- ضایعات حمل ونقل 12- ضایعات ا نبارداری 14- ضایعات خرمن کوبی 15- ضایعات برنج کوبی
تناوب زراعی
در نقاط برنج خیز می توان از بقولات در تناوب با برنج استفاده کرد در کنار کلیه عوامل محیطی و زراعتی که هدف شالیکاری برای تولید برنج می باید در نظر بگیرد انتخاب گردش زراعتی صحیح ومناسب نیز می تواند در افزایش محصول وتولید ان موثر باشد برای مثال شبدر به نام یبدر می توان از نوعی برسیمtrifoliumalexandriumاستفاده کرد این شبدر یکساله در تمام زمستان زمین را می پوشاند
به طور کلی از کشت مکرر غلات بر روی یک زمین که باعث جذب یک طرفه مواد,ازدیاد امراض و افات می باشد باید خود داری کرد وارد کردن برنج در گردش زراعی اگر چه نسبت به خودزیادحساس نیست می توان ان راجهت مبارزه باعلف های هرزبه کاربردکشت برنج دراغلب نقاط دنیابه صورت پی درپی ویایک سال ایش ویک سال کشت انجام پذیرد
استرالیا:برنج,چقندرقند,گندم,شبدر
جاوه:ذرت,سویا,ارزن,زیره,توتون,نیشکر
امریکا:شبدر,شبدر,برنج,برنج
هندوستان:برنج,نیشکر,سبزیجات
ایران:برنج,پنبه,ایش
انتخاب بذر
بذری که برای کاشت انتخاب می گردد باید شرایط زیر را دارا باشد:
1-قدرت پنجه زنی زیاد بوده وبه حالت فشرده باشد
2-خلوص بذر
3-پاک بودن بذر
4-برگها سبز رنگ وشاداب
5-بوته ها خوش فرم و یکنواخت
6-مقاوم به ورس باشد
7- دانه ها بلند و کشیده
8-زودرس
9-مقدار محصول زیاد بوده
10-خوش بو وخوش عطر باشد
خواص درمانی برنج
برنج پخته غذایی سهل الهضم است به طوری که پس از جذب باقیمانده زیادی از خود در درو باقی نمی گذاردضمنا چون موادالبومینوئیدی و چربی ان کم است از این جهت در تغذیه باید همراه برنج از اغذیه دیگری مانندکره,پنیر,تخم مرغ و غیره استفاده کردبهترین غذای دوره نقاهت و همچنین برای مبتلایان به سوء هضم ویا به اسهال و زخم معده است ولی نبایدمورداستفاده مبتلایان به یبوست وبیماری قندقرارگیردمصرف برنج ایجادچاقی مفرط میکندوجوشانده برنج برای رفع اسهال وحالات التهابی روده مفیداست وبرای این کاریک تا دوقاشق سوپ خوری برنج رادریک لیتراب می جوشانند ازاردبرنج به صورت ضماد های نرم کننده ویابه حالت خشک وبرای رفع التهاب واورام جلدی وهمچنین رفع قرمزی نقاط تحریک شده ی پوست بدن استفاده می شود از اردبرنج دراطفال به منظورتسکین ورفع قرمزی ناحیه دستگاه تناسلی که به علت الوده شدن به ادرار تحریک میگردد استفاده می شودبعلاوه به مصرف تغذیه اطفال می رسد.ارد برنج مخلوط با پودرتالک وامیدون در استعمال خارجی مورداستفاده قرار می گیردزیرا به حالت خالص چون چربی ارد برنج کم است ,مقدار چربی پوست راکاهش می دهد وباعث خوشک شدن ان می گردد با باز کردن ارد برنج در اب یا شیر ضمادنرم کننده تهیه می شود .برنج در مصارف داخلی معمولا به صورت 30تا40درهزاریامیزان 20درهزار,ولی دراستعمال خارجی به صورت ضمادیااردمصرف می شود. بذربرنج پخته تخمیر یافته,نوعی محلول الکل دار نیز تهیه می گردد که از بعضی ازانها در تهیه فراورده های داروئی استفاده می شود
خاکهای شالیزاری در مصر
برنج در مصر در کمربند مشخصی ازهفت متر بالاترازسطح دریا شروع میشودرویش داردخاکهای زیرکشت برنج منطقه شمالی دلتای نیل معمولازهکشی ضعیفی داردوجود سفره اب شور سطحی فرایندهای تشکیل خاک راتغییر می دهدبه دلیل تبخیر زیاد نمک در مرحله حرکت رو به بالای اب جمع میشود که سبب ایجاد شوری ثانویه با ماهیت دائمی یا فصلی می شود همچنین در نواحی نیمه خشک نمکها با حرکت مویینگی ,روان اب سطحی,جریان بین منطقه ای در نیم رخ خاک جمع می شوددر نواحی ساحلی مصر شوری به دلیل زیر اب شور رفتن مستقیم یا حرکت رو به بالایاجانبی اب زیر زمینی اتفاق می افتد.
مشکلات اساسی برنج در شرایط شور
کاهش در پتانسیل ابی محیط اطراف که سبب کاهش اب قابل دسترس می شود.یونهای سمی می تواننددر فرایندهای فیزیولوژیکی وبیوشیمیایی ارگانیسم اختلال ایجاد کنند یونهای غذایی مورد نیاز باید علیرغم فراوانی سایر یونها,جذب شوند.حساسیت برنج به شوری متوسط است هر چنددرجه خسارت به ماهیت وحساسیت برنج به شوری متوسط است هر چند در جه خسارت به ماهیت ,غلظت نمکها ,پی اچ خاک,رژیم ابی,روش کاشت,نشاء,مرحله رشد گیاه مدت زمان قرار گرفتن در معرض شوری ودما بستگی دارد اکثر واریته های برنج در خاک های غرقابی که ecانها8-10ودردمای 25 درجه سانتی گراد است شدیدا خسارت می بیند درحالی که واریته های حساس در ec برابر دوخسارت می بیند برنج که در مرحله ی جوانه زنی به شوری متحمل است در اوایل مرحته گیاهچه ای خیلی حساس می شود و طی رشد رویشی متحمل می شودودوباره در مرحله گرده افشانی ولقاح حساس می شودوسپس به طور رو به افزایش در مرحله رسیدگی متحمل می گردد.
شوری در مرحله زایشی خیلی بیشتر از شوری در مرحله رویشی عملکرد دانه را کاهش می دهد علائم خسارت شوری در برنج عبارتند از:بازداری رشد, لوله شدن برگ ها , لکه های سفید در سطح برگ, خشک شدن برگ های مسن تر ورشد ضعیف ریشه و درصد مرگ برگها معیار خوبی برای اندازه گیری خسارت وشوری است.
گرده افشانی و لقاح
واریته های برنج از نظر زمان گلدهی وگرده افشانی با هم متفاوت هستند.بعلاوه دمانیزساعات مربوط به گلدهی و گرده افشانی را تحت تاثیرقرارمیدهد.اگر دما یکنواخت باشد گلدهی تسریع می شود.گلدهی در مناطقی با دمای بالادر طرفهای صبح انجام می گیرد. ولی اگر دما به علت ابر الود بودن محیط تنزل کند گلدهی به تاخیر می افتد گلدهی بسیاری از واریته های برنج در صورت بالا بودن رطوبت نسبی طرف های صبح صورت می گیرد البته اثر رطوبت نسبی در تعیین زمان گلدهی کمتر از دما است
منبع : سایت دانشگاه سراوان
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
تاثیر عوامل محی.طی روی مراحل اولیه رشد گندم
.....................................................
گندم سازگاری وسیع به مناطق مختلف معتدل تا خشک ، پر باران ، گرم و مرطوب و تا محیط های سرد و خشک ،وبه شرایط آبیاری و دیم کاری دارد. بدون شک این سازگاری وسیع بدلیل داشتن طبیعت پیچیده ژنوم آن امکان پذیر شده است که برای گیاه زراعی یک انعطاف پذیری عجیب فراهم کرده است. گندم یک گیاه سه کربنه است و بدین لحاظ در محیط های سرد و بهتر رشد می کند.
گندم از مرحله جوانه زنی فرایند رشد و نمو خود را شروع می کند و با رسیدن محصول این فرایند اتمام می یابد. از نظر فیزیولوژیکی مراحل ذیل معمولا" قابل تشخیص می باشند. جوانه زنی بذر ، سبز شدن ، پنجه زنی ، آغازین گل ، تشکیل سنبلچه انتهایی ، اولین گره روی ساقه یا شروع طویل شدن ساقه ، آبستنی ، ظهور سنبله ، گلدهی و رسیدن محصول مراحل مختلف رشد و نمو گندم است.
این مراحل ممکن است به صورت ذیل نیز گروه بندی شود.
1- از جوانه زنی بذر تا سبز شدن (مرحله رشدی E )
2- از سبز شدن تا آغازین گلدهی ( مرحله رشدی GS1 )
3- از آغازین گلدهی تا گلدهی (مرحله رشدی GS2 )
4- از گلدهی تا رسیدن محصول ( مرحله رشدی GS3 )
رسیدن فیزیولوژیکی در گندم زمانی است که برگ پرچم و سنبله به رنگ زرد آیند.
دوره زمانی هر فاز نمو اساسا" به ژنوتیپ ، دما ، طول روز و تاریخ کاشت بستگی دارد. تنش های محیطی مخصوصا" گرما ، هم چنین کمبود آب و شوری ممکن است موجب کوتاه شدن دوره زمانی فازهای مختلف نمو گندم گردند.
دوره جوانه زنی تا سبز شدن (E )
برای جوانه زنی بذر حداقل آب لازم 35 تا 45 درصد وزن دانه می باشد. جوانه زنی بذر ممکن است در دمای بین 4 و 37 درجه سانتی گراد صورت گیرد که دامنه دمای مطلوب 12 تا 25 درجه سانتی گراد می باشد.
اندازه بذر جوانه زنی را تغییر نمی دهد اما بر رشد ، نمو عملکرد گندم تاثیر می گذارد . دانه های بزرگتر در مقایسه با دانه های کوچکتر چند مزیت دارند مانند رشد سریع گیاهچه ، تولید تعداد بیشتر پنجه بارور و افزایش عملکرد دانه گندم می باشد. مزیت دانه های بزرگ هنگام کاشت تحت شرایط تنش خشکی مخصوصا" خشکی مشخص می شود.
درطی دوره سبز شدن ، در جنین بذر آغازین 3 تا 4 برگ انجام گرفته است و تقریبا" نصف آغازین برگ از قبل شروع می شود. در هنگام جوانه زدن بذر ، ابتدا ریشه های بذری رشد می کنند .
پس از آن غلاف برگ اول بنام کلئوپتیل حفظ کننده اولین برگ شروع به رشد می کند. طول کلئوپتیل محدود کننده عمق کاشت بذر گندم می باشد و طول آن تحت تاثیر ژنوتیپ گیاه است. در شرایط کاشت عمیق بذر گندم ، طول کلئوپتیل کمی افزایش می یابد. ارقام نیمه پا کوتاه کلئوپتیل کوتاه تر از ارقام پا بلند دارند.
منبع : پایگاه تخصصی دانش کشاورزی
*توجه *توجه برای مشاهده مطلب و یا دانلود فایل مورد نظر خود به پایین همین پست مراجعه گردد
زراعت پنبه
.....................................................
تاریخچه و اهمیت اقتصادی پنبه
سابقه کشت پنبه ( Cotton ) در مکزیک و آمریکای جنوبی به حدود 3500 سال پیش از میلاد مسیح میرسد. در حال حاضر قسمت اعظم ( 90 درصد ) سطح زیر کشت پنبه در جهان به پنبه آپلند تعلق دارد.
بذر ارقام این گونه توسط انگلیسی‌ها و در جریان جنگ داخلی آمریکا در مستعمرات انگلیس توزیع شد و کشت آن ترویج گردید تا الیاف پرکیفیت مورد نیاز صنایع بافندگی انگلیس تأمین گردد. تولید پنبه به عنوان یک گیاه لیفی پس از اختراع دستگاه جین ( جدا کننده الیاف از وش ) توسط ویتینی در سال 1793 گسترش زیادی یافت. از جنگ جهانی دوم، تغییرات زیادی از نظر تولید و تجارت پنبه صورت گرفت و در بسیاری از کشورها از قبیل، کشورهای آمریکای لاتین که قبلاً در آنجا تولید این محصول به مقدار ناچیزی بوده، افزایش زیادی در تولید حاصل شده است و این کشورها از مهمترین تولیدکنندگان مواد فیبری بازار جهانی شده‌اند. برخی از کشورهای دیگر از قبیل هندوستان، پاکستان و ترکیه نیز که قبلاً به مقدار مورد نیاز خود پنبه تولید می‌کردند، هم اکنون جزء صادرکنندگان مهم این محصول به حساب می‌آیند. در طول دهه 60 - 1950، میزان تولید پنبه در آمریکای لاتین و خاور نزدیک بسیار زیاد بوده و قسمت اعظم آن در مناطق خشک و نیمه خشک این کشورها تولید شده است. تقریباً نصف مقدار تولیدی، در اثر افزایش سطح زیر کشت و نصف دیگر در اثر افزایش عملکرد بوده است. در کشور شوروی سابق نیز سطح وسیعی از دریای خزر تا مرز چین زیر کشت پنبه برده شده و ازبکستان به تنهایی 67 درصد کل تولید پنبه در شوروی را به خود اختصاص داده است. این کشورها پس از آمریکا و چین مقام سوم را از این نظر دارد.
در چین نیز چنین وضعی صادق بوده است و این کشور هم اکنون مقام دوم را از نظر تولید پنبه دارد. البته تغییر اساسی که در این مورد صورت گرفته، این است که تمایزی که به طور سنتی برای کشورهای تولید کننده و کشورهای مصرف کننده وجود داشت کاملاً از بین رفته است. کشورهایی مانند هندوستان، پاکستان و مصر که قبلاً قسمت اعظم پنبه خود را صادر می‌کردند، هم اکنون دارای صنایع نساجی مربوط به خود هستند و از رقبای بازار صنایع نساجی محسوب می‌شوند.از طرف دیگر، کشورهایی که دارای صنایع پیشرفته نساجی هستند از جمله، ایتالیا و اسپانیا که قبلاً تمامی مواد خام مورد نیاز خود را وارد می‌کردند، هم اکنون این گیاه را به صورت فاریاب، بخصوص در مناطق مدیترانه کشت می‌کنند، واضح است که کشورهایی که خود هم تولید کننده و هم سازنده تولیدات نساجی هستند، بر کشورهایی که تنها تولید کننده و یا سازنده هستند ارجحیت دارند.
افزایش تولید پنبه در سطح جهانی مصادف با افزایش تولید فیبرهای مصنوعی بود. در بسیاری از موارد، مواد مصنوعی جایگزین پنبه شده‌اند و تنها در طول دهه 1950 تا 1965 مصرف مواد فیبری در بازار جهانی از 7 به 21 درصد افزایش حاصل کرده در حالی که مصرف پنبه از 74 درصد در سال 1939 به 63 درصد در سال 1961 کاهش یافته است. پنبه دارای بعضی خصوصیات است که هیچ ماده مصنوعی نمی‌تواند با آن رقابت کند و این خصوصیات عبارتند از قابلیت شستشو، دوام، استحکام در حالتی که مرطوب و خشک است، قدرت انتقال بخار، ثبات شیمیایی، نرمی، انعطاف، خصوصیات دیگری نیز که در اثر کاربرد پژوهش حاصل گردیده و این خصوصیات در فیبرهای طبیعی وجود ندارد عبارتند از : مقاومت در برابر آتش سوزی و پوسیدگی و خسارت حشرات، هیچ نوع تولیدات نساجی دیگری مانند پنبه وجود ندارد که برای اقلیم‌های گرم مناسب باشند.
تولید پنبه در ایران قدمت زیادی دارد. بر اساس گزارش فائو در سال 2000، سطح زیر کشت پنبه در ایران حدود 240000 هکتار با عملکرد حدود 08/2 تن در هکتار وش بوده است. از این مقدار حدود 30000هکتار آن به پنبه دیم تعلق دارد. استانهای گلستان، خراسان، فارس و اردبیل مهمترین تولیدکنندگان پنبه آبی و استانهای گلستان، مازندران و خراسان مهمترین تولیدکنندگان پنبه دیم در ایران بشمار می‌آیند.
خصوصیات گیاهی پنبه
پنبه گیاهی است طبیعتاً چند ساله از جنس گوسیپیوم و تیره پنیرک ( Malvaceae ) که به صورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار میگیرد. طبیعت رشد چند ساله آن موجب بقاء پتانسیل رشد رویشی در مریستم انتهایی ساقه شده است. تداوم رشد یا رشد مجدد مریستم انتهایی ساقه از نظر یکنواختی رسیدگی سهولت عملیات برداشت نامطلوب است. به عبارت دیگر پنبه پس از تولید محصول، بطور طبیعی نمی‌میرد و می‌تواند تا پیدایش شرایط نامساعد یا کشنده به حیات خود ادامه دهد. در بسیاری از ارقام، بوته پنبه به صورت نیمه درختچه‌ای کوچک به ارتفاع 60 تا 200 سانتی‌متر و غالباً به فرم کروی رشد میکند. طول دوره رشد گیاه در شرایط زراعی، بسته به رقم و شرایط محیطی، از 130 روز تا 200 روز متغیر است.
پنبه دارای ریشه مستقیم طویلی است که در اوایل دوره رشد با سرعت به درون خاک عمقی نفوذ میکند. همراه با افزایش عمق توسعه ریشه، از قطر ریشه به سرعت کاسته شده و ریشه منشعب میگردد. رشد ریشه‌های جانبی پس از باز شدن لپه‌ها آغار میشود. ساقه اصلی در پنبه همانند ساقه اصلی در سایر گیاهان بوده و دارای برگها و شاخه‌های جانبی می‌باشد. ساقه اصلی غالباً فاقد گل است. رشد اولیه ساقه پس از سبز شدن کند است. ساقه تا حدود یک ماه پس از سبز شدن شامل چهار تا پنج میانگره بدون انشعاب است. سرعت رشد طی چهار تا هشت هفته پس از سبز شدن زیاد میشود، بطوریکه حدود 9 تا 10 هفته بعد از کاشت، 9 تا 10 گره مشخص و 5 تا 6 ساقه گل دهنده رشد یافته روی ساقه اصلی قابل مشاهده‌اند. بافت ساقه چوبی شده است، اما سخت نیست. رنگ پوست ساقه در جوانی مایل به سبز یا مایل به قرمز است، اما بزودی چوب پنبه‌ای شده و به رنگ قهوهای مایل به زرد در می‌آید.
در هر گره ساقه اصلی و در زاویه داخلی هر برگ یک جوانه وجود دارد که می‌توان به صورت شاخه رویشی یا شاخه زایشی رشد نماید. غالباً جوانه‌های رویشی واقع در روی گره‌های پایینی گیاه ( غالباً گره‌های سه تا پنج ساقه اصلی )
فعال شده و تولید شاخه‌های رویشی میکند و شاخه‌های زایشی روی گره‌های بالاتر بوجود می‌آیند. فرم رشد شاخه رویشی همانند ساقه اصلی می‌باشد. فرم رشد شاخه زایشی به صورت زیگزاگ است. تفاوت بین شاخه‌های زایشی و رویشی در زاویه آنها نبست به ساقه اصلی می‌باشد. شاخه‌های رویشی به صورت کم و بیش عمودی رشد می‌کنند در حالی که شاخه‌های زایشی عموماً بطور افقی رشد می‌نمایند.
برگهای حقیقی پنبه به عرض 10 تا 15 سانتی‌متر، نازک، با نگ سبز روشن تا تیره و با آرایش مارپیچی ( زاویه دو برگ متوالی 135 درجه ) روی ساقه اصلی و شاخه‌های رویشی قرار گرفته‌اند. آرایش برگها در روی شاخه‌های زایشی به صورت متناوب ااست. هر برگ دارای یک دمبرگ طویل به طول پهنک است که در قاعده آن دو زائده جانبی باریک و نوک تیز به طول 7 تا 10 میلیمتر به نام گوشواره وجود دارد.
در روی برگ بعضی از ارقام کرک‌های چند سلولی مشاهده می‌شوند. میزان توسعه این کرک‌ها در بعضی از ارقام آنچنان زیاد است که اجازه تغذیه حشرات مکنده را نمی‌دهد و موجب مقاومت گیاه در مقابل حشرات مکنده میشود. از سوی دیگر کرک‌های روی برگها ممکن است وارد محصول شده و موجب کثیفی الیاف گردند. در روی برگ و قسمت‌های هوایی بوته، غدد ترشحی مشاهده می‌شوند که حفره یا کیسه داخلی آنها مملو از مایع قهوهای تیره‌ای حاوی روغن‌ها، رزین‌ها و گسیپول می‌باشد. گوسیپول، پلی‌فنولی سمی برای انسان و موجودات تک معده‌ای می‌باشد. ریشه فاقد غدد ترشح گوسیپول است. به نظر میرسد گوسیپول در کاهش حمله حشرات نقش داشته باشد. از سوی دیگر، غدد ترشح شهد در سمت زیرین برگ و روی رگبرگ اصلی مشاهده می‌شوند که در جلب حشرات نقش دارند.
گلها توسط دمگل به شاخه زایشی متصل می‌باشند.تعداد گل بوجود آمده در روی هر بوته ممکن است بیش از ظرفیت تولیدی محیط و گیاه بوده و در نتیجه درصدی از گلها ریزش می‌یابند. گلها ممکن است در اثر تنش‌های محیطی، مانند کمبود مواد غذایی و رطوبت خاک، خسارت حشرات و یا فراوانی باران در زمان گلدهی نیز ریزش نمایند. هر گل توسط سه تا چهار براکته فراکاسبرگی بزرگ که در ناحیه قاعده بهم جوش خوده‌اند احاطه شده است. این براکته‌ها حفاظت جوانه گل را بعهده دارند. براکته‌های فراکاسبرگی ممکن است بعد از مدتی ریزش یابند و یا تا زمان رسیدگی غوزه در اطراف آن باقی بمانند. ارقامی که در آنها براکته‌های فراکاسبرگی ریزش می‌یابند مطلوبترند، زیرا محصول تمیزتری توسط دستگاه پنبه چین برداشت میشود.
در هر گل پنبه، 100 تا 150 پرچم وجود دارد که در ناحیه قاعده به هم جوش خورده و لوله ضخیمی را در اطراف خامه بوجود می‌آورند. بساک‌ها توسط پایه کوتاهی در امتداد طول ستون پرچم‌ها و یا فقط در رأس آن قرار دارند. دانه‌های گرده در مدت کوتاهی پس از باز شدن گل، آزاد شده و بلافاصله می‌توانند جوانه بزنند. تخمدان زبرین از سه تا پنج برچه به هم جوش خورده تشکیل گردیده است. در هر برچه 8 تا 12 تخمک وجود دارد. کلاله از پنج شاخه تشکیل شده و در انتهای خامه قرار دارد. باز شدن گل هنگام صبح اتفاق می‌افتد. لاله در مدت کوتاهی بعد از باز شدن گل آماده پذیرش دانه گرده است. دانه گرده تا حدود 12 ساعت بعد جدا شدن از بساک قدرت حیاتی دارد. لقاح طی 30 دقیقه بعد از شروع جوانه‌زنی دانه گرده روی کلاله اتفاق می‌افتد.
جام گل، پرچم‌ها و خامه تا هنگام عصر همان روز که گل باز گردیده است، پژمرده می‌شوند و 3 روز بعد ریزش می‌یابند. رشد جنین پس از باروری آهسته است. جنین حدود 15 روز پس از لقاح با چشم غیر مسلح در داخل تخمدان قابل مشاهده می‌باشد. لقاح در پنبه به صورت خودگشنی انجام میشود. بسته به وفور و میزان فعالیت حشرات، 6 تا 25 درصد دگرگشنی اتفاق می‌افتد. رعایت حداقل 100 متر بین ارقام مختلف در قطعات تولید بذر یا اصلاحی ضرورت دارد. میوه یا غوزه پنبه نوعی کپسول است که کروی یا تخم مرغی شکل می‌باشد. اندازه غوزه از خصوصیات رقم است. عملکرد وش همبستگی بیشتری با تعداد غوزه نسبت به اندازه غوزه دارد. گیاه از طریق تولید یا ریزش گل و غوزه خود را با شرایط محیطی منطبق می‌سازد. به همین جهت ارقامی که دارای تعداد بسیار زیادی غوزه کوچک هستند، بهتر از ارقامی که دارای تعداد کمی غوزه بزرگ می‌باشد، توانایی انطباق با شرایط محیطی را داشته و در نتیجه ثبات عملکرد بیشتری دارند. دانه پنبه تخم مرغی شکل بوده و به طول 7 تا 15 میلیمتر و به رنگ قهوه‌ایتا سیاه می‌باشد. وزن هزار دانه پنبه 90 تا 160 گرم است. وزن هزار دانه پنبه کرکزدایی شده بطور میانگین حدود 125 گرم است. بذرهایی که در شبهای خنک می‌رسند، کیفیت رشدی کمتری دارند.
پنبه گیاهی گرمادوست است و رشد و نمو آن بستگی زیادی به دما دارد. در منابع علمی مختلف، دمای پایه برای رشد یا صفر فیزیولوژیکی پنبه را 13 تا 5/15 درجه سانتی‌گراد ذکر کرده‌اند. پنبه از گیاهان مقاوم به شوری محسوب میشود. شوری خاک معادل 15 دسی‌زیمنس بر متر موجب 50 درصد کاهش سبز شدن بذر پنبه میگردد. گونه‌های وحشی پنبه روز کوتاه می‌باشند بنابراین پنبه طبیعتاً گیاهی روز کوتاه می‌باشد. اما تقریباً تمام ارقام زراعی پنبه نسبت به طول روز بی‌تفاوت می‌باشند. پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد. کمبود نور موجب افزایش نسبت رشد رویشی به زایشی، ریزش گلها و نقصان تولید غوزه میگردد.
منابع : وبلاگ دانشگاه آزاد تاکستان-سایت نق نق
مشخصات مدیر وبسایت
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی آرشیو ماهانه وبسایت
کلمات کلیدی وبسایت
