اثرات نور بر روی گیاهان |
مقدمه
اگر گیاهی را در سایه برویانیم به سمت نور تغییر جهت میدهد این پدیده را در گیاهان فتوتروپیسم یعنی نورگرایی مینامند. نورگرایی در ساقه مثبت است یعنی ساقه به سمت نور خم میشود. ریشهها برخلاف ساقه یا به محرک نور پاسخ نمیدهند و یا نسبت به آن گرایش منفی ظاهر میکنند یعنی در جهت مخالف نور خم میشوند. اغلب برگها نسبت به نور طوری قرار میگیرند تا پرتوهای روشنایی بطور عمودی بر آنها بتابد.
فتوپریودیسم و تشکیل گل
اثر تناوب روز و شب و یا روشنایی و تاریکی (دوره نوری) در رشد و نمو و تشکیل گل و یا پدیدههای دیگر مانند بیدار شدن دانه ، ریزش برگ و غیره از وجود خاصیتی در گیاه ناشی میشود که آن فتوپریودیسم مینامند. برای مثال در گیاهان میتوان با تغییر مدت تابش نور در گلخانه ، گل دادن یک گیاه را تسریع کرد. این موضوع در گلکاری و باغبانی اهمیت فراوان دارد. بهعلاوه رویش دانه در بعضی گیاهان ، تولید سبزینه و ریختن برگها در فصل پاییز به تغییرات تابش نور بستگی دارد.
تقسیم بندی گیاهان از نظر حساسیت به دوره نوری
علت گرایش انتهای ساقه به سمت نور ، تجمع اکسین بیشتر در سمت نور ندیده این اندام است.
علت نورگرایی منفی در ریشه
سلولهای ریشه نسبت به مقدار بسیار اندک اکسین واکنش نشان میدهند و رشد میکنند و رشد آنها نسبت به مقدار زیاد این هورمون متوقف یا کند میشود. در نتیجه تراکم اکسین زیاد در سمت نور ندیده ریشه سبب میشود که این قسمت نسبت به سمت نور دیده رشد کمتری داشته باشد و ریشه به سمت مخالف نور خم گردد
طبقه بندی هورمون های گیاهی |
مقدمه
عوامل بیرونی و درونی در رشد گیاهان موثرند از مهمترین عوامل درونی ، هورمونها و از مهمترین عوامل بیرونی نور و دما را میتوان نام برد. هورمونها عهدهدار تنظیم و هماهنگی فرآیندهایی هستند که در نقاط مختلف پیکر گیاهان صورت میگیرند. این مواد از ترکیبات آلی هستند که در بافتهای ویژهای ساخته میشوند و مستقیما از یاختهای به یاخته دیگر و یا از طریق آوندها در سراسر گیاه انتقال مییابند و در محل هدف تاثیر میگذارند.
فراوانترین اکسین طبیعی اسید اندول استیک است. مناطقی از گیاه که فعالیتهای رشد و نمو در آنها شدید است معمولا بیشترین مقدار اکسین را تولید میکنند. بدین ترتیب مریستمهای مختلف از جمله مریستم نوک ساقه ، مریستم نوک ریشه و کامبیومها سرشار از اکسین هستند. اکسینها علاوه بر تاثیری که در افزایش طول یاخته دارند، در کنترل ریزش پاییزی برگها و میوهها ، جلوگیری از رشد ریشههای نابجا ، رشد گل و میوه در بسیاری گیاهان دخالت میکنند.
این هورمون به مقدار کم برای رشد ریشه لازم است و افزایش جزئی آن از رشد ریشه جلوگیری میکند. اکسین سبب نسخه برداری RNA از DNA و در نتیجه افزایش سنتز پروتئین میشود. در بسیاری از دو لپهایها رشد جوانههای جانبی به وسیله اکسین متوقف میشود. اکسین همچنین در بازدارندگی فعالیت فصلی کامبیوم آوندی و نمو چوب پسین نقش دارد.
جیبرلینها
پژوهشگران ژاپنی هنگام پژوهش بر روی نوعی بیماری قارچی برنج که باعث دراز شدن غیر طبیعی گیاه نورسته میشود جیبرلینها را کشف کردند. این قارچ مادهای به نام جیبرلین A را ترشح میکند که وقتی آن را روی بوتههای سالم برنج بپاشند، در آنها هم نشانه چنین بیماری مشاهده میشود. جیبرلین A مخلوطی از شش نوع ترکیب شیمیایی کاملا متمایز است. تاکنون در حدود 84 نوع جیبرلین متفاوت بطور طبیعی در گیاهان شناخته شدهاند. مهمترین اثر جیبرلینها در افزایش طول ساقهها است. جیبرلینها همچنین سبب تمایز یاختهای میشوند. در گیاهان چوبی ، جیبرلینها سبب تحریک کامبیوم آوندی جهت تولید آبکش پسین میشوند. بطور کلی تمام جنبههای مختلف رشد و نمو در گیاهان از رویش دانه تا تشکیل میوه میتوانند تحت تاثیر جیبرلینها قرار بگیرند. اثر تحریک کنندگی جیبرلین در رشد ساقه ، بویژه در ساقههای گیاهان طوقهای ، با افزایش ابعاد یاخته و تعداد آن آشکار میشود. جیبرلینها به مقادیر مختلف در همه بخشهای گیاه وجود دارند. ولی بیشترین مقدار آنها در دانههای نارس دیده شده است. بطور کلی رویش دانه در نتیجه تغییر واکنشهای متابولیسمی از صورت کاتابولیسمی به آنابولیسمی حاصل میشوند و جیبرلین باعث افزایش فعالیت و یا سنتز گروه ویژهای از آنزیمها میگردد که متابولیسم قطعات 2 کربنی را تغییر داده موجبات سنتز ترکیبات حد واسط را فراهم میآورد.
سیتوکینینها
سیتوکینینها شامل گروهی از ترکیبات محرک رشد هستند که فرآیند تقسیم را در یاختهها تحریک میکنند. سیتوکینینها در تمام مراحل رشد گیاهان دارای نقش هستند این ترکیبات بر روی متابولیسم از جمله فعالیت آنزیمها و بیوسنتز مراحل رشد تاثیر میگذارند و همچنین در ظهور اندامکها و انتقال مواد غذایی در گیاهان موثر بود و مقاومت گیاه را نسبت به عواملی مانند پیری ، آلودگیهای ویروسی و علفکشها و همچنین دمای پایین افزایش میدهند.
سیتوکینینها ابتدا در شیر نارگیل که آندوسپرم مایع است پیدا شدند. اگر به محیط کشت بافت ساقه تنباکو سیتوکینین اضافه شود یاختههای غول پیکر بوجود میآیند یعنی سیتوکینین باعث بزرگ شدن یاختهها میشود. سیتوکینین مصنوعی که بیشتر در تحقیقات بکار میرود، کینتین نام دارد. مجموع کینتین و اسید اندول استیک سبب تسریع تقسیم یاختهای و در نتیجه تولید یاختههای بیشمار میشود. سیتوکینینها در چیرگی راسی (تسلط انتهایی) دخالت دارند با وارد کردن این هورمون در محل جوانهها از رشدشان جلوگیری میشود. نقش دیگر سیتوکینینها جلوگیری از پیری برگهاست.
اتیلن
اتیلن از لحاظ آن که به حالت گاز است یک هورمون غیر معمولی است. در اوایل قرن نوزدهم ، پرورش دهندگان میوه کوشیدند تا رنگ و طعم مرکبات را با قرار دادن آنها در اتاقی که با بخاری زغال سنگی گرم میشد مرغوبتر کنند. مدتها تصور میشد که گرما سبب رسیدن میوه میشود. سپس پژوهشهای فراوان نشان داد که در حقیقت فرآوردههای کروسن سبب رسیدن میوه ها میشوند. از بین این فرآوردهها ، گاز اتیلن ، گاز بسیار فعال تشخیص داده شد. به دنبال آن دانسته شد که اتیلن بوسیله گیاهان هم تولید میشود. این گاز قبل از رسیدن میوهها در گیاه تولید میشود و مسئول تغییرات رنگ ، بافت و ترکیبات شیمیایی هنگام رسیدن آنهاست.
اکسین در تراکم معین سبب تولید مقدار زیادی اتیلن در گیاه میشود. هنگامی که پیری برگ آغاز میشود اتیلن تنظیم کننده اصلی ریزش برگ است این گاز سبب تسریع در سنتز آنزیم سلولاز و آزاد شدن آن میشود. این آنزیم دیوارههای یاخته را از بین میبرد. اگر پیش از آغاز پیری برگ اکسین به آن اضافه شود، از پیری برگ جلوگیری میگردد. ولی پس از تشکیل لایه ریزش ، اکسین ریزش برگ را با تحریک تولید اتیلن ، تسریع میکند
نکات کلیدی در مورد سلمه تره یا سلمک Chenopodium album |
سلمه تره یا سلمک
نام علمی :Chenopodium album
نام انگلیسی : Common lambsquarters , fat hen
طبقه بندی علمی:
سلسله : Plantae
شاخه : Magnoliophyta
رده : Magnoliopsida
راسته : Caryophyllales
تیره : Chenopodiaceae
جنس : Chenopodium
گونه : Chenopodium album
خانواده ای به نام Chenopodiaceae در مراجع قدیمی وجود نداشته و گیاهان این تیره در خانواده Amaranthaceae قرار میگرفتند.
در Amaranthaceae پرچمها اندکی تا کاملا پیوسته بوده ولی در Chenopodiaceae معمولا جدا هستند.
در Amaranthaceae تپالها سفید تا صورتی یا قرمز و خشکند ولی در Chenopodiaceae تپالها گوشتی تا غشایی و سبز فام می باشند.
معرفی جنس :
گیاهان این تیره علفی یا بوته ای با برگهای متناوب یا متقابل، ساده و بدون گوشوارهاند. گل آذین گرزن، گلها منظم، گلپوش 3 تا 5 عدد و بصورت پیوسته و سبز یا غشایی میباشند. گلها دارای 5 پرچم با مادگی 2 تا 12 برچهای و به هم پیوسته، تخمک یک عدد، تمکن قاعدهای و میوه فندقه یا آکن است.
گیاهان تیره اسفناج، انتشار وسیعی در سطح ایران دارند.
گونه های مهم :
جنس Chenopodium دارای چند گونه مهم بوده که عبارتند از:
ویژگی گونه دوم که به آن گوراگو یا سلمک برگ گزنهای نیز گفته میشود، داشتن ساقه شیاردار و اغلب رنگی و حالت ایستا، برگها دمبرگدار و درحاشیه دارای دندانههای نامساوی و تیز است. بوی آن نیز نامطبوع بوده و گل معمولا متمایل به سرخ با برگهای کوتیلدونی تا حدودی شبیه گونه اول و برعکس آن برگها از پایین به بالا عریض تر میشوند.
گونه چهارم با نام انگلیسی stinking دو تفاوت با گونه اول دارد: یکی حالت سفیدی و آردآلودی و دیگر اینکه بدبو است و این بوی بد از برگها میباشد. همچنین کمی زودرس تر از آن میباشد.
به طور کلی گیاهان این جنس ممکن است تولید مقادیر زیادی گلوکوزید سیانوژنیک کرده و باعث مسمومیت دام شوند.
بیولوژی :
مشخصات رویشی :
گیاهی دو لپه، یکساله، دو جنسی، ایستا و به ارتفاع 30 تا 180 سانتیمتر می باشد.
گیاهچه :
سطح بالایی لپه ها به رنگ سبز تیره و سطح زیرین آن ارغوانی روشن است.
طول لپه ها 4 تا 6 برابرعرض آنها بوده و به سمت دمگل باریک شدهاند.
اولین برگهای حقیقی بصورت دوتایی ظاهر می شوند. سطح بالایی این برگها سبز تیره و سطح زیرین آنها ارغوانی رنگ است.
ساقه :
ساقه آن صاف، شیاردار و منشعب است و تعداد انشعابات بسته به میزان رقابت این علف هرز با گیاهان مجاور، متغیر است.
برگ :
برگها متناوب، معمولا گوشواره دار، سطح زیرین آن متمایل به سفید و طول آن 5/2 تا 5/7 سانتی متر است.
در پشت و روی جوانه های تازه روییده شده و پشت کلیه برگها، یک لایه پودری سفید رنگ وجود دارد.
برگها دارای دمبرگی بلند بوده و از نظر شکل با یکدیگر متفاوت و تخم مرغی تا سرنیزه ای هستند.
حاشیه آنها ممکن است صاف، لوبدار و یا موجدار باشد.
ریشه :
ریشه های سلمه تره، کوتاه و عمودی و دارای انشعابات بسیار زیاد است و گسترش فراوانی دارد. ریشه اصلی، عمودی و قوی است.
مشخصات زایشی :
تکثیر آن بوسیله بذر است.
هر گیاه حدود 3000 بذر تولید کرده که این تعداد گاهی به 20000 عدد نیز می رسد.
گل :
گل آذین گرزن هرمی شکل (آرایش خوشهای سر پهن با اولین گل در بالا) (cyme)، گلها کوچک و متمایل به سبز که توسط 5 قطعه گلپوش سبز متمایل به سفید و آردی احاطه شدهاند. گلها در انتهای گیاه و یا در انشعابات آن قرار گرفته و بدون دمگل اند.
بذر :
بذور این گیاه سیاه، براق، عدسی شکل و به اندازه 7/0 تا 5/1 میلی متر بوده و سطحی مشبک دارند.
میوه سلمه تره فندقه است.
اکولوژی :
این گیاه در اکثر مناطق ایران وجود داشته و انتشار وسیعی دارد.
سلمه تره جزء علفهای هرز مهم مزارع پنبه، چغندرقند، توتون و ذرت و باغهای سبزی و صیفی بشمار میرود.
موسم گلدهی سلمه تره از تیر تا مهرماه بوده و رسیدگی بذور از مرداد تا اواخر پاییز صورت میپذیرد.
سلمه تره خاکهای غنی از نیتروژن و پتاسیم را میپسندد بطوریکه از بین 5 عنصر ماکرو، بین کلیه علفهای هرز بعد از سزبانیا (با 45/4 %) بیشترین درصد جذب ازت به میزان 99/3 % را دارد.
از نظر جذب پتاسیم (K2O) بیشترین درصد جذب به میزان 99/9 % را بخود اختصاص داده است.
سلمه تره پناهگاه کرم ساقه خوار در گیاهان زراعی گوجه فرنگی و ذرت بوده بنابراین بعنوان میزبان جایگزین یا ثانویه عمل میکند ولی بعنوان پناهگاهی برای بیماریهای گیاهی مشاهده نشده است.
فیزیولوژی :
گیاهی روز کوتاه بوده که برای تحریک گلدهی، به روزهای کوتاه نیاز داشته و در روزهای بلند همچنان به رشد رویشی خود ادامه میدهد.
مسیر فتوسنتزی سلمه تره C3 می باشد.
منابع :
اصغری، جعفر. علفهای هرز مهم مزارع و مراتع ایران. انتشارات دانشگاه گیلان.
راشدمحصل، محمدحسن. نجفی، حسین و مهری دخت اکبرزاده. 1380. بیولوژی و کنترل علفهای هرز. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
رستگار، محمدعلی. 1378. علفهای هرز و روشهای کنترل آنها. مرکز نشر دانشگاهی تهران.
سعیدی، حجت اله (مترجم). 1382. سیستماتیک گیاهی. جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.
مظفریان، ولی اله. 1378. فلور خوزستان. جلد اول. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خوزستان.
http://plants.usda.gov/java/ClassificationServlet?source=profile&symbol=CHAL7&display=31
http://www.missouriplants.com/Greenalt/Chenopodium_album_page.html
http://itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=531163
گیاه خشخاش "Papaver somniferum" :
گیاهی است که در کشورهای مختلف به خصوص ایران ، کشت آن تحت نظر دولت است .
گیاهی است علفی از خانواده Papaveraceae یا شقایق . ارتفاع گیاه در صورت مرغوب بودن زمین به 5/1 متر هم می رسد .
برگ ها بزرگ و دندانه دار ، متناوب و شفاف . باگل های درشت واقع در انتهای ساقه است . رنگ گل آن سفید ، قرمز و بنفش است . قسمت دارویی آن کپسول است . شیرابه حاصل از کپسول نارس و دانه آن می باشد . میوه خشخاش کپسول است . در هر کپسول خشخاش معادل 25 تا 30 هزار دانه به بزرگی 1/0 تا 2/0 میلیمتر وجود دارد . به رنگ خاکستری ، قهوه ای و سیاه رنگ است . عمده روش تکثیر این گیاه از طریق بذر است.
دانه ها در اوایل اسفندماه در امتداد یا خطوط کشت با فاصله 60 سانتیمتر از همدیگر کاشته می شوند . زمینی که به عنوان کشت خشخاش در نظر گرفته می شود باید بافت سبک یا کود دار و حاصلخیز باشد . به دلیل ریز بودن بذرها معمولا بذرها در بطری هایی ریخته می شود که در سر بطری چوب پنبه ای قرار می دهند و از وسط چوب پنبه سوراخ ریز ایجاد می کنند و در امتداد شیار حرکت می دهند تا بذر کمی در واحد سطح ریخته شود . اگر بذر زیادی در واحد سطح ریخته شود خطا پذیری خیلی کم است ولی چون گیاه تولید ریشه های مستقیم و عمودی می کند اگر تصمیم به تنک کردن داشته باشیم با مشکل مواجه می شویم . میزان بذر لازم 2 کیلوگرم در هکتار است . زمانی که کپسول گیاه نارس و سبز رنگ است با یک سری تیغ های تیز روی رگه های میوه را خراش داده که در اثر این خراش دهی ، شیرابه ای از کپسول خارج می شود که به عنوان مصارف دارویی و تهیه تریاک استفاده می شود. از هر پایه خشخاش 4 کپسول تولید می شود که در هکتار 200 تا 250 هزار عدد کپسول بوجود می آید . هر پایه ، شاخه های متعددی دارد . دانه خشخاش آلکالوئید کم یا ناچیزی دارد ولی به عنوان غذایی مانند خوش طعم کردن نان و به عنوان تفاله در دامپروری استفاده می شود . برگ های این گیاه مصرف دارویی کمی دارد که زمان جمع آوری قبل از شکفته شدن گل هاست .
از شیرابه سفت شده کپسول های نارس به عنوان آرام کننده دردهای عصبی ، خواب آور ، تعدیل کننده عمل اعصاب ، تسکین سرفه های مزمن و تسکین ناراحتی های دستگاه تنفسی و .... استفاده می شود . گیاه خشخاش در مناطق خشک و نیمه خشک کشت و کار می شود و یک گیاه تقریبا سازگار به کم آبی است . دوره آبیاری برای این گیاه از 12 روز تا 15-16 روز است .
گیاه گزنه "Urtica dioica" :
گیاهی است مخصوص مناطق مرطوب و سایه دار و در مناطق مخروبه باغ ها و نقاط مرطوب به وفور دیده می شود . ساقه چهار گوش و ارتفاع آن 50 سانتیمتر تا 1 متر است . سرتاسر پیکر گیاه از یکسری تارها یا کرک های مخروطی شکل پوشیده شده است که به محض اینکه دست یا اعضاء مختلف بدن با این گیاه ارتباط برقرار می کند سریعا کرک ها وارد پوست شده و ماده مؤثره وارد بدن می شود .
با بررسی هایی که به عمل آمده است از لحاظ ترکیبات شیمیایی تقریبا مثل زهر زنبور است . لذا به افرادی که رماتیسم دارند توصیه می شود از این گیاهان استفاده کنند ( تماس با سطح بدن ) . از ریشه خزنده گیاه و پاجوش ها جهت تکثیر استفاده می شود . گزنه به علت مصارف درمانی و مخصوصا صنعتی ( تهیه کلروفیل ) در بعضی از مناطق پرورش داده می شود . استخراج کلروفیل از برگ ها راحت تر است . از برگ های تازه و جوان این گیاه استفاده های غذایی در بعضی از مناطق ( اسفناج ) می شود .
گل آذین آن بعد از ظاهر شدن گل و قبل از تشکیل میوه ، چیده می شود و به صورت له شده با تخم مرغ آب پز به عنوان تغذیه پرندگان و طیور مورد استفاده قرار می گیرد .
فاصله خطوط کاشت 40 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 20 سانتیمتر است . در زمین هایی که بافت سبک و رطوبت کافی داشته باشند ، تکثیر گیاه به آسانی انجام می شود .
گیاه بو مادران "Achilla millefolium" :
گیاهی است دارویی و ارزنده . قسمت دارویی گیاه سرشاخه گلدار است به همراه برگ و به عنوان بند آورنده خون و درمان بیماری های عصبی و ... کاربرد دارد .
گیاهی است چند ساله از تیره کاسنی ، ساقه به ارتفاع 20 تا 90 سانتیمتر که در دشت ها و دامنه ها به صورت وحشی دیده می شود . برگ مستقیما به محور شاخه چسبیده است و بدون دمبرگ است و پوشیده از کرک های باریک . کاپیتول های این گیاه منفرد و کوچک هستند و به صورت مجتمع بر روی گیاه دیده می شود . گل های زبانه ای و سفید رنگ در کنار و گل های لوله ای در وسط کاپیتول وجود دارد . پرورش آن به علت پراکندگی زیاد آن در سطح مراتع کمتر انجام شده است .
در برخی از مناطق از ریشه گیاه نیز به عنوان دارویی استفاده می شود .
گیاه بابونه "Anthemis nobilis" :
گیاهی چند ساله از خانواده کاسنی است که ارتفاع آن 30 سانتیمتر است و به حالت کم و بیش خزنده است . برگ های دارای بریدگی های باریک و متعدد هستند . کاپیتول به صورت منفرد ( کاپیتول ها کنار هم نیستند ) که در خرداد ماه تا مرداد ماه تولید گل می کنند . از این گیاه به عناوین مختلف استفاده می شود : به عنوان تب بر ، تسکین دهنده دردهای عصبی ناحیه کمر و ... .
این گیاه بومی نواحی جنوبی اروپا است . در نوع وحشی ، کاپیتول ها به دلیل کم بودن گل های زبانه ای برای مصارف درمانی قابل توجه نیست ولی پایه های پرورشی آن دارای کاپیتول هایی با گل های فراوان است . تکثیر گیاه با سوش های جوانه دار و بذر انجام می شود . فاصله خطوط کاشت 60 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 30 سانتیمتر است . این گیاه در آب و هوای گرم بهتر رشد می کند ، یعنی هوا نباید خیلی سرد باشد . بافت خاک متوسط برای این گیاه مناسب است . در هنگام برداشت محصول کاپیتول ها نباید کاملا شکفته باشند ( نیمه شکفته ) . میزان محصول 1200 کیلوگرم در هکتار است .
گیاه زیره سیاه "Carm carvi" :
مصارف دارویی برای این گیاه : جهت رفع ناراحتی های روده ، نیرو دهنده ، هضم کننده ، باد شکن و زیاد کنده شیر استفاده می شود .
در ایران به عنوان غذایی نیز استفاده می شود . پرورش این گیاه در کشورهای هلند ، آلمان ، روسیه ، انگلستان و ... متداول است .
از میوه له شده این گیاه حدودا 7% اسانس تهیه می شود ( درصد اسانس ، بالاست ) . گیاهی است یکساله یا دوساله که با توجه به منطقه ، فرق می کند . از خانواده جعفری بوده ، ساقه های بی کرک و شفاف به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر دارد . برگ ها سبز روشن و گل ها کوچک و سفید رنگ هستند و به صورت چتر مرکب قرار دارند که از مشخصات این خانواده است .
تکثیر انبوه در زمنیه ایی که کاملا شخم خورده اند انجام می شود . مقدار میوه یا بذر 8 تا 10 کیلوگرم در هکتار است . در اسفند ماه تا اواخر فروردین ماه کشت انجام می شود . فاصله هر پایه با پایه بعدی 20 تا 30 سانتیمتر است . برداشت محصول در تیر ماه است . برای این کار ، گیاه از نزدیکی های سطح خاک چیده می شود و با کمک ضرباتی که به گیاه وارد می شود ، بذر جدا می شود . میزان تولید بذر در هکتار 1000 تا 1500 کیلوگرم است .
گیاه گلرنگ "Carthamus tinctorius" :
گیاهی است از خانواده کمپوزیته و فقط گل لوله ای دارد . کاپیتول های درشت گلرنگ دارای ماده زرد رنگ و ماده قرمز رنگ به نام کارتامین می باشد . از گل های این گیاه جهت رنگین کردن مواد غذایی مثل نان ، سوهان و ... استفاده می شود . گیاهی است که منشا اصلی آن کشور عربستان است . اثر درمانی گیاه گلرنگ از دانه آن به عنوان مسهلی و حلال و ... می باشد . ساقه به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر ، برگ ها دندانه دار منتهی به یک خار نازک و نوک تیز می باشند . کاپیتول ها درشت و به شکل منفرد در انتهای شاخه یا انشعابات آن ظاهر می شود . بذر این گیاه بدلیل داشتن پوسته سخت ، باید قبل از کاشت ، 24 ساعت در آب خیسانده شود . سپس در زمین هایی که زراعی اند و قبلا آماده شده اند ، در عمق 2 تا 3 سانتیمتری کشت شوند . خاک مرغوب و آفتاب گیر و بافت های لومی ، بهترین خاک جهت کشت این گیاه است . زمان تنک کردن این گیاه وقتی است که هر گیاه تعدادی برگ تولید کرده باشد و فاصله هر پایه با پایه بعدی باید بعد از تنک کردن 20 تا 30 سانتیمتر باشد . کل دوره رشد گیاه 115 تا 150 روز است . برداشت محصول بعد از تولید یا به گل نشستن گیاه انجام می شود . از ویژگی های این گیاه اینست که به هیچ وجه ، حتی بعد از رسیدن گیاه ، بذر بر روی زمین نمی ریزد و به دلیل خاردار بودن کاپیتول ، پرندگان نیز نمی توانند از بذر آن ها استفاده کنند .
گیاه گاو زبان "Borago officinalis" :
گیاهی است علفی از تیره گاو زبان ، ساقه به ارتفاع 30 تا 70 سانتیمتر ، برگ ها پوشیده از تارهای خشن ، به شکل بیضوی و منتهی به دمبرگ در قاعده می باشد ، گل ها به رنگ قرمز مایل به بنفش هستند . گاو زبان به صورت بومی در مناطق مدیترانه ای دیده می شود . قسمت دارویی این گیاه سرشاخه گلدار است . به عنوان نرم کننده ، آرام کننده ، تصفیه کننده خون ، رفع ناراحتی های پوستی و زکام و ... استفاده می شود . تکثیر این گیاه در زمین های مرغوب شخم خورده و حاصلخیز توسط میوه انجام می شود . ( میوه ناشکوفا است ) ابتدا در پاییز یا بهار دانه گیاه در خزانه کشت می شود ، سپس گیاه را در زمین اصلی به طوری که فاصله هر پایه با پایه بعدی 30 سانتیمتر باشد ، کشت می دهند . فاصله ردیف ها هم حدودا 60 تا 70 سانتیمتر است . برداشت گیاه زمانی انجام می شود که گیاه به گل رفته باشد در این زمان ساقه گیاه را از قاعده قطع می کنند و به شکل بسته های کوچک آماده کرده و در جریان هوای آزاد ، خشک می کنند . اولین برداشت محصول در اواخر خرداد ماه انجام می شود . این عمل تا چند هفته بعد از شکفتن گل ادامه پیدا می کند . از هر هکتار زمین زراعی 900 تا 1100 کیلوگرم سرشاخه های گلدار خشک شده به دست می آید
مبحث گیاهان دارویی - بخش سوم (بخش پایانی) |
گیاه کاسنی "Cichorium intybus" :
گیاهی است که تاریخ استفاده از آن به قبل از میلاد مسیح برمی گردد که در آن زمان توسط اطبای محلی جهت درمان بیماری های زیادی تجویز می گردید . در حال حاضر نیز ، ارزش و اهمیت خود را از دست نداده است . این گونه ، واریته های مختلفی در ایران دارد . گیاهی است تک پایه ، دارای ریشه قطور از تیره کاسنی ( کمپوزیته) . ویژگی این خانواده اینست که مجموعه گل روی سطح صافی به نام نهنج قرار دارد . در خانواده کاسنی سه نوع گل وجود دارد : 1- زبانه ای 2- لوله ای 3- زبانه ای – لوله ای .
ساقه گیاه کاسنی 5/0 تا یک متر است . برگ های آن در ناحیه قاعده ساقه عموما دراز و دارای بریدگی می باشند ولی در قسمت های انتهایی برگ ها عموما کوچک می باشند . گل آذین ، کاپیتول های مرکب از گل زبانه ای و گل ها معمولا به رنگ آبی است . فصل گلدهی اواخر تیرماه تا اواخر شهریور ماه است . از ساقه گیاه در صورت شکستگی ، شیرابه سفید رنگی از ساقه بیرون می آید که طعم تلخ و گس مانندی دارد . تکثیر کاسنی از طریق میوه گیاه انجام می شود . قوه نامیه 5 تا 6 سال حفظ می شود . در زمین های نسبتا مرطوب رشد کرده و مناسب ترین فصل برای کشت آن فروردین ماه می باشد . در هر هکتار حدود 5 کیلوگرم بذر نیاز است . ارتفاع گیاه به 4 تا 5 سانتیمتری که می رسد عملیات وجین آغاز می شود. برگ های کاسنی در مرداد ماه جمع آوری و در هوای آزاد خشک می شود . با برآوردهای بعمل آمده از هر هکتار 10 تا 15 کیلوگرم برگ خشک بدست می آید . جهت جمع آوری ریشه ها بهترین زمان آبان ماه است . برای اینکه عملیات خارج سازی ریشه راحت تر و همچنین رشد طولی ریشه بیشتر شود از خاک با بافت متوسط (لومی ) استفاده می شود . مصارف این گیاه به این شرح است که در کشورهای اروپایی به خصوص کشور فرانسه ، ریشه های این گیاه را بو داده و از آن نوعی قهوه تولید می شود . مصارف پزشکی از قبیل استفاده در تصفیه خون و تب بر دارد .
گیاه اسفرزه : "Plantago psyllium"
گیاهی است علفی ، یکساله ، از تیره بارهنگ ، دارای ساقه 10 تا 30 سانتیمتری ، دارای گل های مجتمع به صورت سنبله ای فشرده ، برگ های باریک و دراز و میوه شکوفا دارد . میوه دو خانه ای و محتوی یک دانه در هر خانه . دانه کوچک ، لغزنده و خرمایی رنگ می باشد . تکثیر بوسیله دانه در زمین های شنی قابل نفوذ انجام می شود . جهت کاشت ابتدا شیارهایی به عمق 4 تا 5 سانتیمتر به فواصل 60 سانتیمتر حفر می شود . چون بذر خیلی کوچک است بعد از اینکه عمل کاشت انجام می شود . یک غلطک ملایم بر روی خاک زده می شود . چون هر چه خاک سطح تماس بیشتری با بذر داشته باشد ، عمل انتقال رطوبت به خوبی انجام میشود . فاصله هر پایه با پایه بعدی 10 تا 15 سانتیمتر است . میزان کود مصرفی 200 کیلوگرم در هکتار اوره می باشد .حداکثر عمق کاشت حدود 2 سانتیمتر می باشد . بذر گیاه جهت تسهیل کنندگی عمل دفع ، برگ آن جهت التیام زخم ها استفاده می شود . از لعاب دانه جهت رفع ورم چشم و در صنایع پارچه سازی جهت آهار پارچه استفاده می شود. گیاه اسفرزه دارای گلوکزیدی به نام اوکوبین و نوعی هیدرات کربن به نام گزیلین می باشد . دانه اسفرزه در حدود 10% موسیلاژ دارد .
گیاه مریم گلی "Salvia officinalis" :
اسانس گیری از این گیاه از قرون 15 و 16 میلادی تا کنون بین مردم رواج داشته است . گیاهی است از خانواده نعناع ، اسانس به رنگ سبز با بوی مخصوص ، ساقه ها چهار گوش ، منشعب به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر ، برگ ها متقابل و به رنگ سبز روشن ، گل ها به رنگ آبی مایل به بنفش و مجتمع به صورت دسته های 3 تا 4 تایی ، برگ و ساقه این گیاه پوشیده از کرک است . روش های تکثیر ، دانه ، قلمه و خوابانیدن می باشد که اکثرا با بذر انجام می شود . تکثیر روش به قلمه زدن در اسفند ماه یا آذر ماه انجام می شود که بعد از اینکه قلمه ها کاملا ریشه دار شدند به زمین اصلی انتقال داده می شوند. جهت تکثیر با دانه در فصل بهار اقدام می شود. بذر این گیاه در شرایط مناسب تا 7 سال قوه نامیه خود را حفظ می کند . یکی از ویژگی های دیگر این گیاه اینست که می توان از قطعات مختلف ریشه جهت تکثیر استفاده نمود . هر 300 کیلوگرم ساقه سبز برگ دار یا گل دار این گیاه معادل یک کیلوگرم اسانس تولید می کند . زمان جمع آوری برگ گیاه خرداد و تیر ماه است . سرشاخه گلدار گیاه بعد از باز شدن گل جمع آوری می شود . زمین در نظر گرفته ، جهت کاشت باید اصلاح شده باشد . در زمین های اصلاح شده و حاصلخیز و مرطوب انجام می شود . اثرات دارویی این گیاه نیرو دهنده یا تقویت کننده ، مدر ، تسهیل کننده عمل هضم ، رفع ضعف مفرط ، ضعف اعصاب و ... می باشد . برگ گیاه مصرف ادویه ای دارد . همچنین از اسانس این گیاه جهت ساخت علف کش استفاده می شود .
گیاه اسطوخودوس "Lavandula vera" :
اسطوخودوس گیاهی است که در زمین های آهکی به خوبی رشد می کند ، پرورش این گیاه بیشتر جهت استفاده از اسانس آن است . گیاهی است چند ساله ، غیر علفی و همیشه سبز از تیره نعناع که ارتفاع ساقه آن تا 60 سانتیمتر می رسد . گل ها مجتمع به رنگ آبی که در راس ساقه قرار دارند . شرایط متفاوت زیستی به خصوص درجه حرارت و رطوبت و مشخصات جنسی زمین تغییرات محسوس و قابل توجهی را در گیاه مذکور بوجود آورده است که منجر به پیدایش دو فرم متمایز که یکی دارای عطر بیشتری است گردیده است . بطور کلی جنس زمین ( خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ، کودها و علف های هرز ) تاثیر بسزایی در کیفیت محصول ایفا می کند . روش مرسوم تکثیر این گیاه از طریق قلمه زدن است . ابتدا قلمه ها در محل مناسبی مانند گلخانه ها ، برگ دار و ریشه دار می شود ، سپس به زمین اصلی منتقل می شود . از طریق بذر و خوابانیدن نیز این گیاه قابلیت تکثیر دارد . در هر هکتار زمین 12500 پایه ( قلمه ) از این گیاه کاشته می شود . از هر پایه مرغوب گیاه 500 گرم سرشاخه گلدار و از هر هکتار 500 کیلوگرم گیاه بدست می آید . کود لازم 700 کیلوگرم فسفات و 200 تا 350 کیلوگرم در هکتار نیترات سدیم قبل از کشت استفاده می شود . با بررسی های بعمل آمده ، آب و هوا ، ارتفاع محل ، جنس زمین و نوع واریته در ایجاد محصول مرغوب و فراوان تاثیر دارد . آفتی به نام "Sophoronia humerella" جزء آفات اصلی این گیاه است .
جلسه هشتم
گیاه رزماری "Rosmarinus officinalis" :
گیاهی است که اعضای هوایی آن ارزش دارویی دارد . از این گیاه با توجه به اینکه همیشه سبز است به عنوان گیاه زینتی در کنار معابر عمومی استفاده می شود . هدف اصلی کشت گیاه مذکور تولید اسانس است .
از خواص درمانی آن می توان به ضد تشنج بودن ، مدر بودن ، صفرا بر ( ترشح غده کبدی را آسانتر می کند ) ، مقوی وعده ، ناراحتی های کلیوی و یرقان ( زردی ) و ... استفاده و کاربرد دارد .
در صنایع غذایی برای ادکلن سازی از آن استفاده می شود . گل های این گیاه به دلیل داشتن نوش در حرفه زنبورداری استفاده می شود . گیاهی است پایا از خانواده نعناع ، ساقه گیاه از 30 تا 70 سانتیمتر است . در ماه های اردیبهشت و خرداد گل می دهد . گل به رنگ آبی روشن است . بهترین زمین ها برای کشت زمین هایی با جنس آهکی است . بافت خاک باید سبک باشد .
تکثیر گیاه از طریق دانه ، قلمه ، خوابانیدن انجام می شود . اگر تکثیر از طریق دانه باشد ، دانه های رسیده گیاه را در اسفندماه یا فروردین در محلی به نام خزانه کشت می کنند ، سپس به زمین اصلی انتقال داده می شود . فاصله هر گیاه 60 سانتیمتر تا 1 متر در نظر گرفته می شود . به روش قلمه در فصل بهار تعداد قلمه های زیادی از شاخه های مسن تهیه می شود . جهت ریشه دار کردن قلمه ها لازم است که از شرایط گلخانه ای استفاده شود . بعد از سه هفته که در داخل گلخانه قلمه تولید برگ و ریشه کرد به زمین اصلی انتقال داده می شود . روش مرسوم تکثیر این گیاه ، قلمه است . قلمه حتما باید یک یا دو جوانه داشته باشد . هیچ وقت برش قلمه نباید به صورت عمودی باشد . زیرا اگر سطح صاف باشد ، رطوبت راحت در محل برش جمع می شود و محلی است برای آفات و بیماری ها . برش باید مورب باشد .
در روش جنسی کنترل صفات مرغوب یا مرغوب دست ما نیست . ولی در روش غیر جنسی اگر صفت مرغوب را در یک صفت داشته باشیم می توانیم صفت را در پایه دیگر قلمه بزنیم . بهره برداری معمولا از سال سوم شروع می شود . در زمانی که گیاه کاملا به گل رفته باشد. از خصوصیات مثبت این گیاه آن است که به محض برش شاخه ، سریعا جوانه های زیادی که در زیر برش هستند گیاه را پر بار و پر پشت می کنند . در زمان برش باید دقت شود که چون مقدار مواد مؤثره کم است ساقه های مسن برداشت نشود . زیرا اکثر جوانه هایی که باعث انبوه شدن گیاه می شود در ساقه های مسن هستند .
گیاه رازیانه "Foeniculum vulgare" :
گیاهی است که در مصارف دارویی ، غذایی ، صنایع عطر سازی از اعضا و قسمت های مختلف گیاه استفاده می شود .
بذر این گیاه حاوی اسانس نسبتا مناسبی است . اثرات دارویی که برای این گیاه است شامل ، نیرودهندگی و تقویت کننده ، افزایش دهنده ترشحات غدد شیری . گیاهی است از خانواده جعفری . با توجه به شرایط خاک ، ساقه از 1 تا 5/1 متر است . برگ ها به قطعات باریک رشته ای ، گل ها زرد و به صورت چتر مرکب است . میوه کوچک و معطر ، قسمت های دارویی این گیاه ، ریشه ، برگ و میوه آن است. در کتاب های مختلف دو نوع رازیانه نام برده شده است :
رازیانه شیرین که میوه آن درشت تر ، ساقه کوتاه تر و بسیار معطر است .
رازیانه تلخ
تکثیر بیشتر توسط بذر انجام می شود . برای تکثیر گیاه ابتدا باید در داخل خزانه ، بذر کشت می شود . سپس نهال های جوان به زمین اصلی انتقال داده می شود . خطوط کاشت با فاصله 120 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 80 سانتیمتر است .
با آزمایشات به عمل آمده کشت مستقیم این گیاه در طبیعت و زمین اصلی جواب داده است . زمین باید آهکی ، آفتاب گیر و رطوبت در حد متوسط باشد .
کودهای شیمیایی که قبل از کاشت به زمین داده می شود عبارتست از سولفات پتاسیم ، سوپر فسفات ، نیترات و اسید فسفریک .
در بهره برداری گیاه زمانی که ریشه مدنظر است در سال های اول و دوم ، زمانیکه ریشه ها به رنگ سفید هستند و هنوز چوبی نشده اند از خاک بیرون آورده و استفاده میشود . برگ رازیانه پس از آن که رشد کامل انجام شد ( رشد قسمت رویشی گیاه ) قبل از ظهور گل ها ، برگ ها جمع آوری می شود . میوه زمانی برداشت می شود که کاملا رسیده و به رنگ زرد روشن درآمده باشد .
گیاه شیرین بیان "Glycyrrhize globra" :
گیاهی است که بیشتر مصارف آن دارویی است و در مناطقی که خاک مناسبی داشته باشد تا 3 متر ریشه ، رشد می کند . نکته ای که در مورد این گیاه باید در نظر گرفته شود این است که از ریشه های مسن بهره برداری کمتری به عمل آید .
با توجه به اینکه قسمت دارویی این گیاه ریشه می باشد و باعث ریشه کردن کامل گیاه می شود ، استفاده به صورت وحشی این گیاه ممنوع است. در جنوب ایران گیاه مذکور به مقدار زیادی کشت می شود . گیاهی است از خانواده لگومینوز ، ساقه به ارتفاع 1 متر و از جمله معدود گیاهانی است که در بافت رسی یا بافت سنگین ، رشد مناسبی دارد . این گیاه وقتی به صورت زراعی در زمین کشاورزی کشت می شود ، ندرتا به گل می نشیند . جهت تکثیر این گیاه بیشتر از سوش جوانه دار این گیاه استفاده می شود . در بعضی مواقع از بذر نیز استفاده می شود .
سوش : غده هایی که دارای جوانه های کوچکی است و در اطراف ریشه به خصوص یقه گیاه به حد زیادی دیده می شود . جهت کشت انبوه این گیاه ، نهال های جوانی که در پاییز در خزانه به صورت سوش جوانه دار یا بذر تکثیر شده اند در فصل بهار به زمین اصلی انتقال داده می شود .
فاصله خطوط کاشت 80 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 50 سانتیمتر می باشد .
خاک مناسب برای این گیاه باید کاملا مغذی باشد .
ریشه های گیاه از سال سوم به بعد ، زمانیکه گیاه ، خزان کامل انجام می دهد ، جمع آوری می شود . با برآوردهای به عمل آمده از هر هکتار 8 تا 10 هزار کیلوگرم ریشه ، جمع آوری می شود .
گیاه گل محمدی "Rosa gallica" :
گیاهی است که مصارف دارویی ، غذایی و صنعتی دارد ولی عمده مصرف این گیاه جهت گلابگیری و تهیه اسانس است . اگر گل را به عنوان جنبه دارویی بخواهیم جمع آوری کنیم ، بیشتر از غنچه هایی که در حالت شکفته یا نیمه شکفته هستند استفاده می شود که علت آن دارا بودن درصد زیادی از تانن و بعضی از مواد مؤثره دیگر است که اثرات درمانی زیادی دارند که در هنگام شکفته شدن گل، قسمت زیادی از آن یا ترکیب می شود یا کلا از دست می رود .
تکثیر این گیاه بیشتر از روش قلمه زدن است . قلمه را معمولا از ساقه های جوان تهیه می کنند . ابتدا قلمه ها را در خزانه یا گلدان های پلاستیکی در گلخانه ریشه دار کرده و خود قلمه برگ دار شده ، سپس به زمین اصلی منتقل می کنند که این زمان برابر یکسال است . زمین اصلی باید شخم کافی و عمیق زده شده باشد . بافت خاک باید سبک ، مرطوب و حاوی کودهای دامی پوسیده باشد . خاک های سنگین برای تکثیر و پرورش این گیاه مناسب نیست .
انتقال به زمین های اصلی در مهر ماه انجام می شود . فاصله خطوط کاشت 120 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 60 سانتیمتر است . قسمت های انتهایی گیاه بعد از کاشت بهتر است قطع شود.
سم پاشی و استفاده از گرد های ضد عفونی کننده به منظور جلوگیری از هجوم حشرات و قارچ ها به گیاه کاشته شده ضروری است . در زمستان نیز با انجام مراقبت های کامل ، شاخه های غیر مفید را از گیاه جدا می کنند . در پاییز نیز کودهای دامی به خاک اضافه می شود . بهره برداری در حالت غنچه و گل از گیاه انجام می شود که بعد از چیدن گل ها قسمت پایینی گل آذین از گلبرگ جدا می شود . باید دقت شود که پرچم ها به گلبرگ ها نچسبند .
هر چه گلبرگ ها خالص باشد ، ماده مؤثره نیز خالص تر است .
بهترین زمان هرس ، اواخر زمستان است ، چون اگر سرمای شدید در منطقه وارد شود ، حداقل شاخه هایی که نیاز نیست و استفاده ندارد با سرما از بین برود .
گیاه نعناع "Menta piperita" :
گیاه دارویی است که برگ های تازه آن به عنوان نیرو دهنده ، مقوی معده و ضد تشنج کاربرد دارد . مهمترین اهمیت این گیاه تولید اسانس است و به عنوان گیاه مرجع در مقایسه با سایر گیاه تولید کننده اسانس کاربرد دارد . گیاهی است که تقریبا بیشترین اسانس را دارد
این گیاه در طبیعت دارای دو گره های فراوانی است که ساقه و برگ خشک شده آن مصرف غذایی داشته و به عنوان طعم دهنده غذا استفاده می شود .
گیاهی است علفی ، پایا ، از تیره نعناع که دارای دو نوع ساقه است : 1- ساقه خزنده 2- ساقه زیر زمینی
از ساقه خزنده در محل گره ها ، ریشک هایی به طرف زمین ایجاد می شود و دقیقا از همان محل ریشک ها ، ساقه هایی به شکل قائم از گیاه بوجود می آید که هر کدام نقش یک گیاه مادری را بازی می کند . در فصول مختلف از قسمت های همین ساقه ها به عنوان تکثیر گیاه استفاده می شود .
برگ های گیاه متقابل که در کناره ، دندانه دار است ، گل ها به رنگ قرمز و کم و بیش ارغوانی که به شکل مجتمع و سنبله هستند وجود دارد . سنبله ها شکل بیضی دارند .
نحوه تکثیر این گیاه بیشتر از ساقه های خزنده در زمانیکه تولید ریشک ها و ساقه ها را نموده اند ، است .
گیاه کم توقعی است که شرایط مرطوب را می پسندد و زمینش باید کاملا شخم خورده باشد . اگر قسمتی از گیاه آفت زده شود ، بهترین حالت ، آن است که آن قسمت از مزرعه حذف شود .
برداشت محصول معمولا بعد از گل دادن تعدادی از پایه ها که حدودا تیرماه است انجام می شود . اگر آبیاری به صورت مرتب انجام بگیرد ، از این گیاه دو چین با محصول دهی بالا برداشت می شود . میزان محصول در هکتار ، 20 تن است . قسمت های برگ این گیاه ، خالص ترین قسمت های دارویی این گیاه از لحاظ مواد مؤثره می باشد .
گیاه ختمی "Althea officinalis" :
گیاهی است چند ساله ، علفی ، از تیره پنیرک که بیشتر در ایران از گل آن به عنوان دارویی استفاده می شود . گیاهی است که ارتفاع 5/0 تا 5/1 متر دارد . دارای برگ ها و ساقه های پوشیده شده از کرک های نرم و غده مانند است .
در مناطق مرطوب ، به شکل وحشی یا طبیعی به وفور دیده می شود . یکی از گیاهانی است که علاوه بر جنبه دارویی ، جنبه زیستی هم دارد . برگ های ختمی به صورت متناوب ، پهنک آن منقسم ( تقسیم شده ) به سه تا پنج لوپ و کنار برگ ، حالت دندانه دار است . گل های آن به رنگ صورتی است . از مشخصات عمده این گیاه ، جهت شناسایی ریشه های دراز و دوکی شکل آن است که به رنگ خاکستری است .
پراکندگی : به صورت وحشی در سواحل ماسه ای و زمین های مرطوب دیده می شود .
قسمت های مورد استفاده این گیاه ، برگ ، ریشه و گل های آن است که مهمترین اثر دارویی آن ، اثر نرم کنندگی است .
زمینی که می خواهد گیاه در آن کشت شود باید دارای بافت سبک بوده و رطوبت در حد متوسط و شخم کافی خورده باشد .
کودهای شیمیایی که استفاده میشود ، بیشتر کودهای پتاس و اوره است . اگر روش تکثیر به وسیله دانه باشد ، ابتدا دانه را در خزانه ، سبز کرده و دقیقا یک سال بعد به زمین اصلی منتقل می کنند . زمان جمع آوری معمولا بعد از شکفتن گل است .
جلسه نهم :
گیاه علف چای "Hypericum perforatum" :
از جمله گیاهان دارویی است که به دلیل اینکه در سطح مراتع به وفور دیده می شود و با بیشترین شرایط آب و هوایی کشور سازگاری دارد ، کشت و اهلی کردن آن کمتر انجام می شود . گیاه دارویی است که سرشاخه گلدار آن جنبه دارویی دارد . به عنوان مسکن اعصاب و ضدعفونی کننده و تقویت کننده و ... استفاده می شود .
ترکیباتی که در اسانس این گیاه شناسایی شده شامل تانن ، هتروزئید و یک نوع ماده رنگی است .
گیاهی است چند ساله از تیره علف چای ، ساقه (5/0 – 8/0 متر ) ، برگ ها ساده و متقابل می باشد . نقاط کوچک و شفافی به تعداد زیاد در سطوح فوقانی پهنک برگ دیده می شود که عامل مهمی جهت شناسایی این گونه است . گل آن به رنگ زرد و به صورت مجتمع بر روی گیاه دیده می شود . این گیاه بیشتر در اراضی متروکه حاشیه راه های روستایی دیده می شود .
گیاه کنجد "Sesamum indicum" :
این گیاه در درجه اول به عنوان دانه های روغنی کشت می شود و در درجه دوم به عنوان ارزش دارویی استفاده می شود .
روغن کنجد ، معمول ترین قسمت غذایی این گیاه است . در حال حاضر حدود 200 واریته این گیاه با فرم های مختلف شناخته شده است . دانه های روغنی این گیاه بر حسب واریته و فرم گیاه به رنگ های مختلف سفید ، حنایی ، قهوه ای ، سیاه و ابلق دیده می شود . روغن کنجد اثر ملین دارد و در صنعت به عنوان روغن موی سر یا صابون های مختلف و از روغن های با کیفیت پایینتر به عنوان چرب کنندگی برخی از دستگاه های مکانیکی استفاده می شود .
گیاه کنجد گیاهی است یکساله به ارتفاع 50 تا 65 سانتیمتر و در مواقعی که زمین مرغوب باشد ارتفاع به یک متر می رسد . برگ آن دارای پهنک بیضوی شکل است . نوک برگ تیز است . گل ها به شکل منفرد هستند . میوه محتوی دانه کوچک بیضوی است . تکثیر از طریق بذر ، بیشتر در مناطق جنوبی ایران مثل اهواز رونق زیادی دارد . کل دوره رویشی گیاه 90 تا 100 روز است.
جمع آوری محصول کمی قبل از باز شدن میوه یعنی 4 تا 6 هفته پس از خاتمه گل دادن انجام می شود . در این حالت گیاه از 10 سانتیمتری خاک چیده می شود ، سپس به انبار منتقل می شود . بعد از اینکه رطوبت گیاه به حداقل خود رسید ( حدودا یک هفته) با چوب مخصوصی ضرباتی به قسمت هوایی گیاه وارد می شود . این عمل باعث می شود که بذرها جدا شده و روی زمین بریزد . بعد از اینکه مطمئن شدند میوه ای روی گیاه وجود ندارد ، کاه و کلش را جدا کرده و بذرهای آن را جمع آوری می کنند . برای استخراج روغن ابتدا دانه ها را در آب می شویند تا گرد و خاک احتمالی و مواد رنگی گرفته شود . سپس با وسیله ای پوست از بذر جدا می شود و مرحله بعدی وارد کردن این بذرها با پوسته ها در داخل آب است . بذرها به علت سنگینی ته نشین شده و پوسته ها روی آب قرار می گیرند . تفاله یا پوسته بذر استفاده دامی دارد و به عنوان یک ماده مغذی به دام داده می شود . قسمت داخلی یا مواد غذایی داخل بذر ، خاصیت دارویی دارد .
مشخصات مدیر وبسایت
عناوین یادداشتهای وبلاگ
بایگانی آرشیو ماهانه وبسایت
کلمات کلیدی وبسایت