ال نینیو و  فقر دانش مدیریت محیطی در ایران

ال نینیو و  فقر دانش مدیریت محیطی در ایران

......................................................................

بر گرفته از مقاله دکتر ناصر کرمی به نقل از بی بی سی bbc ::..

ال نینیو خود یک جور آشفتگی اقلیمی است، اما در چند هفته اخیر به نظر می‌رسد به نمادی از آشفتگی مدیریت و فقر دانش مدیریت محیطی در ایران هم تبدیل شده است............................

ماجرای مابین ال‌نینیو، سازمان‌های متولی مدیریت محیطی و رسانه‌های ایران در این باره را از ابتدا مرور می‌کنیم:.........................

نخست خبری بود به نقل از سازمان جهانی هواشناسی با این مضمون که یکی از شدیدترین ال‌نینیوها در راه است و "این پدیده می‌تواند الگوهای ثابت آب و هوایی در بخش‌های مختلف جهان را به هم بزند، مثلاً موجب خشکسالی شدید در بخش‌هایی از آسیا شود درحالی که گاه در بخش‌هایی از آمریکای شمالی سیل‌های سنگین جاری می‌کند؛ یا می‌تواند باعث افزایش سیل در شاخ آفریقا شود و همزمان جنوب آفریقا را خشک‌تر کند"..................

در ایران نخستین واکنش جدی در باره این خبر، اطلاعیه سازمان مدیریت بحران بود. در این اطلاعیه به تمام سازمان‌های مسئول هشدار داده شد که "خود را برای زمستان بسیار سرد و پدیده ال‌نینیو و سیل شدید آماده نگه دارند و پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهند". این اطلاعیه در رسانه‌های ایران بازتاب گسترده‌ای داشت. اما کمتر از یک هفته بعد سازمان هواشناسی که به واقع متولی اطلاع رسانی در باره وقایع اقلیمی کشور است با تکذیب قطعی مفاد اطلاعیه سازمان مدیریت بحران، گفت که ال‌نینیو تأثیری بر اقلیم ایران ندارد و لازم نیست مردم نگران باشند.

مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور با اعلام صریح اینکه زمستان سردی پیش رو نداریم گفت: "بر اساس مدل‌های اقلیمی فصل پاییز و ماه‌های ابتدایی زمستان نه‌تنها سردتر نخواهد بود بلکه دمای هوا گرم‌تر از حد نرمال پیش‌بینی شده است". رئیس سازمان هواشناسی هم در گفتگو با ایرنا تاکید کرد: "پدیده ال‌نینیو تعیین‌کننده ترسالی و خشکسالی کشور نیست و رژیم بارشی ایران را بر هم کنش نوسانات جنوبی متعدد از جمله نائو، ام جی او و انسو تعیین می‌کند".............

این مصاحبه تناقضات فنی قابل درنگی دارد که با جایگاه سازمان هواشناسی به عنوان یک نهاد علمی ناسازگار است. از جمله همین که با رد تأثیر ال‌نینیو بر ایران، از "انسو" به عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی شکل‌گیری رژیم بارشی ایران نام می‌برد. نکته این است که به واقع انسو همان ال‌نینیو است. نوسان جنوبی ال‌نینیو یا انسو (مخفف El Nino Southern Oscillation) عبارتی است برای اشاره به نوسان دوره‌ای دو پدیده ال‌نینیو و لانینا. وی در این مصاحبه همچنین می‌گوید که "اگر دمای سطح آب افزایش یابد و از درصد نرمال خود بالاتر رود و در آن صورت پدیده ال‌نینیو و اگر دمای سطح آب از درصد نرمال خود کمتر شود، پدیده لانینا شکل می‌گیرد". در حالی که تغییر دمای سطح آب نشانه و معلول وقوع ال‌نینیو و لانینا است و نه عامل آن..............

وی اضافه کرده است "با غالب شدن و ترکیب این دو پدیده ال‌نینیو و لانینا پدیده دیگری به نام انسو شکل می‌گیرد که ..."، بازگشت به نکته قبلی، آل نینیو و لانینا با هم ترکیب نمی‌شوند، بلکه جایگزین هم می‌شوند و انسو هم پدیده ای جدای از این دو نیست. جالب‌تر این است که در همین مصاحبه ایشان می‌گوید: "بررسی پدیده‌های هواشناسی حاکی از این است که سال‌های همراه با ال‌نینیو کشورمان کم بارش بوده و سال‌های که همراه با لانینا بوده بارش‌های مناسبی را در کشور شاهد بوده‌ایم و این نشان می‌دهد که انسو به تنهایی تعیین‌کننده ترسالی و یا خشکسالی برای ایران نبوده است"، که هم در تناقض با حرف‌های قبلی ایشان و اطلاعیه قبلی سازمان متبوع ایشان است و هم نشانه اینکه مؤلفه های کاملاً شناخته شده و مشخصی همچون ال‌نینیو و لانینا و انسو در تعاریفی مطلقاً غیر فنی به کار برده شده‌اند.................

البته سازمان هواشناسی یک هفته بعد با انتشار اطلاعیه‌ای واکنش‌های قبلی خود را تعدیل کرده و اعلام کرد: "برای پاییز امسال با توجه به اثر ال‌نینیو، بارش با آغازی زودتر از فصل و با گرایش به نرمال یا بیش از نرمال پیش‌بینی شده است. همچنین میانگین حدود یک درجه بیش از نرمال پنجاه ساله برآورد شده است". با این وجود رئیس سازمان محیط‌زیست با اظهار تعجب نسبت به رد وقوع ال‌نینیو توسط سازمان هواشناسی کشور در مصاحبه‌ای گفت: "همه دستگاه‌های مسئول جلسه تشکیل دادند تا برای زمستان امسال در شرایط آماده‌باش قرار گیرند چرا که این پدیده در سطح هواشناسی جهانی پذیرفته شده و انکار نمی‌شود. تعجب می‌کنم که سازمان هواشناسی ایران آن را رد می‌کند". ابتکار همچنین بر خلاف نظر دیگر سازمان‌های مرتبط وقوع ال‌نینیو را برای ایران نه یک تهدید بلکه یک فرصت مناسب برای بهبود شرایط محیط زیست عنوان کرد....................

باران "اسیدی"؟

این‌گونه آشفتگی فنی و علمی در باره رخدادهای طبیعی در ایران، طی هفته گذشته نمود دیگری هم داشت؛ هنگامی که وقوع بارش مشکوک به ترکیبات اسیدی هزاران نفر از شهروندان اهوازی را روانه بیمارستان کرد.

در ابتدا همه جا از این بارش به عنوان باران اسیدی نام برده شد، متعاقباً گفته شد که نشانه‌ای از اسیدی بودن در این بارش پیدا نشده است. رئیس دانشگاه علوم پزشکی اهواز آتش زدن لاستیک‌ها در حوالی این شهر را عامل این پدیده اعلام کرد، مدیر کل محیط‌زیست استان "آلودگی تأسیسات نفتی، آتش زدن مزارع نیشکر، انباشت زباله، سکون هوا و رطوبت 95 درصدی" را دلیل بروز آن دانست، اما متعاقباً در پی اظهارنظر یک ایمونولوژیست (دقت کنید که فقط اظهارنظر، نه تحقیق علمی اثبات شده) سازمان محیط‌زیست هم اعلام کرد که آلرژی نسبت به گرده‌افشانی گیاه "کنکارپوس" عامل همه‌گیری ناراحتی تنفسی اهوازی‌ها شده است. کار به آنجا رسید که از نهادهای مسئول خواسته شد برای نجات مردم، خوزستان از گونه گیاهی پیش‌گفته پاکسازی شود.

اما کارشناسان به طور جدی در این باره ابراز تردید کردند و گفتند که این گیاه چرا فقط در اهواز چنین گرده‌افشانی آلرژی‌زایی دارد و نه در همه خوزستان؟ مضاف بر آنکه همه‌گیری بیماری متعاقب سه روز بارش مداوم رخ داده و در چنان بارانی نه می‌توانسته چنان گرده‌افشانی گرانباری رخ دهد و نه آنچنان تأثیری بر مجاری تنفسی بگذارد. این چندمین سال پی در پی است که در خوزستان بارش مشکوک به اسیدی می‌بارد و هنوز در این باره یک اطلاعیه دقیق علمی منتشر نشده است......................

آنچه که گفته شد می‌تواند نمایه‌ای از آشفتگی مدیریتی و فقر دانش محیطی در ایران باشد. می‌توان مثال‌های پر شمار دیگری هم ذکر کرد. با جستجوی نیم ساعته در اینترنت می‌توان ده‌ها مقاله معتبر علمی پیدا کرد در باره تغییر اقلیم خاورمیانه و خشک‌تر و گرم‌تر شدن آن، اما هنوز بسیاری از حتی دانشگاهیان ایران بحران آب را بی‌اعتنا به وجه اقلیمی آن تفسیر می‌کنند و موضوع را به مؤلفه های صرفاً آنتروپوژنیک فرو می‌کاهند.

در مواردی هم البته موضوع پیچیده و پرابهام است. اما چاره کار واکنش‌های نادرست و عجولانه نیست. اظهار بی اطلاعی یکی از اصلی‌ترین و محترمانه‌ترین رفتارهای علمی است. در همان خبری که در ابتدای این نوشته به آن اشاره شد، یعنی اعلام وقوع یک ال‌نینیوی شدید توسط سازمان جهانی هواشناسی، در پاسخ به این سئوال که آیا وقوع همزمان یک پدیده گرمازای قطبی در جت استریم در اطلس ممکن است باعث تعدیل اثرات ال‌نینیو بشود یا نه، دیوید کارلسون، مدیر برنامه تحقیقات آب و هوای جهانی، می‌گوید: "واقعیت این است که نمی‌دانیم چه اتفاقی خواهد افتاد. آیا این دو پدیده همدیگر را تقویت خواهند کرد؟‌ آیا همدیگر را خنثی خواهند کرد؟ آیا یکی پس از دیگری وارد عمل خواهد شد؟ آیا منطقه‌ای خواهد بود؟ واقعاً نمی‌دانیم."..................

ظاهرا گفتن "واقعاً نمی‌دانیم" یا "واقعاً نمی‌توانیم" حتی در برابر پدیده‌های اقلیمی مثل ال‌نینیو و باران اسیدی برای برای بعضی از مدیران دولتی دشوار است. اما دشوارتر و پیچیده‌تر از آن، مدیریت محیطی بدون احساس نیاز به داده‌ها و اطلاعات بنیادین و اولیه است. پدیده‌های طبیعی البته در شرایط معمول مؤلفه‌های غیر قابل کنترلی برای حاکمیت نیستند، مگر آنکه شرایط غیر معمول شود. ورود به دوران پست نرمال اقلیمی (پساخشکیدگی) شاید دست‌کم این حسن را داشته باشد که متولیان مدیریت محیط در ایران سرانجام تصمیم به شناخت مؤلفه‌های مؤثر بر شکل‌گیری چشم‌انداز را بگیرند....................

پیش بینی های بلند مدت یا فصلی..:... :

در پیش بینی های فصلی و بلند مدت به هیچ وجه مهارت و توانایی برای پیش بینی مواردی با فاصله زمانی فصلی مانند اینکه در یک روز مشخص و در یک محل خاص بارش داشته باشیم یاخیر یا اینکه توفانی رخ دهد یا نه یا اینکه دماهای حدی چگونه خواهد بود وجود ندارد. اما مهارتهایی برای پیش بینی ناهنجاریها ی مقادیر میانگین های فصلی اقلیمی وجود دارد.برای مثال :احتمال پیش بینی بارش بیشتر از نرمال اقلیمی با توجه به پیش بینی فراوانی بیشتر از نرمال یک الگوی فشاری خاص وجود دارد.اما پیش بینی دقیق بارش زمان و مکان مشخص کما کان امکان پذیر نیست. بطور کلی پیش بینی های فصلی بارش و دما از دقت کاملی برخوردار نیستند اما از حالت شانس فراتر خواهند بود. که در آینده با فعالیتهای بیشتر بهبود هم خواهد یافت.............

نکته:: علوم هواشناسی و اقلیم شناسی در مدیریت محیطی؛ با توجه به پیچیدگیهای جو و اقیانوس و خیلی عوامل تاثیر گذار درون تروپوسفری و بیرون تورپوسفری و تابشها و لکه های خورشیدی و تغییرات ترکیبات جو ....... مثل سایر علوم محیطی دیگر عاری از خطا نبوده و نیست و در آینده هم بدلیل عدم امکان پیش بینی رفتار کل جو نخواهد بود. لذا باید انتظارت و توقعات را با توجه به پیچیدگیهای موجود و امکانات بشری تعدیل کرد و انتظار معجزه و سحر و جادو نداشته باشیم. اما این امید وجود دارد که به تدریج با توجه به افزایش دانش و شناخت بشر از پیچیدگیهای جو و پیشرفت امکانات و تجهزات و تکنولوژی شاهد رشد و توسعه آن در جهت خدمت بیش از پیش به جامعه باشیم /......................

..................................

منبع:BBC بی بی سی