کرم جگری یا کرم نجار (Goat moth)
Cossus cossus
(Lep: ossidae)
این آفت از نظر خسارت کم و بیش زمانند پروانه فری می‌باشد. بیشتر در نواحی معتدله سرد و مرطوب انتشار دارد. حشره کامل به رنگ قهوه‌ای مایل به خاکستری است و عرض آن با بالهای باز گاهی به 80 میلیمتر می‌رسد. لاروهای جگری رنگ هستند بدین ترتیب که قسمت پشتی قهوه‌ای مایل به قرمز و در پهلو زرد پررنگ به نظر می‌رسند. (لاروهای کامل طولشان به 100 میلیمتر هم می‌رسد).
از نظر گیاهان میزبان این آفت به سیب، گلابی، به، گوجه و بسیاری از درختان غیرمثمر و جنگلی حمله می‌نماید. در این بین، درختان سیب بیشتر مورد حمله قرار می‌گیرند. گفته می‌شود که این آفت به درختان مسن بیشتر حمله می‌کند. رژیم غذایی این آفت چوبخواری است لاروها از منطقه پوستی، کامبیوم و چوب درختان میزبان تغذیه می‌کنند. این گونه درختان که از بین ضعیف‌ها انتخاب می‌گردند دچار ضعف بیشتری شده نهایتاً با حمله سایر حشرات چوبخوار نابود می‌گردند. برخلاف کرم خراط این لاروها به ندرت به شاخه‌های جوان خسارت وارد می‌کنند.
زیست‌شناسی
زمستان گذرانی به صورت لارو در درون تنه درختان و بدون دیاپوز اجباری است. هر دو سال یک نسل دارد. لارو پس از تکمیل رشد خود برای شفیره شدن خود را به نزدیکی سوراخ ورودی می‌رساند. لارو با استفاده از ترشحات بزاقی خانه شفیرگی آمیخته از خاک و ذرات چوب ساخته و تبدیل به شفیره می‌شود. دوره شفیرگی 3 تا 4 هفته و حتی گاهی 6 هفته طول می‌کشد. ظهور حشرات کامل در اواخر بهار و اوایل تابستان صورت می‌گیرد. حشره ماده پس از جفت‌گیری تخمهمای خود را به صورت دسته‌های 15 تا 50 تایی در شکاف پوست تنه درخت قرار می‌دهد. حداکثر تعداد تخم از 1400 تا 1900 متغیر و به طور متوسط 1000 عدد است. دوره جنینی تخم 14 روز سپس لاروهای جوان خارج و وارد پوست می‌شوند و از قسمت‌های درونی تنه و شاخه تغذیه می‌نمایند.
مبارزه
1. چون سوراخ خروجی و ورودی لارو حشره یکی است از طریق مبارزه مکانیکی و با فرو بردن یک مفتول سیمی در دخل سوراخ می‌توان لارو را زخمی کرد یا کشت.
2. با توجه به اینکه حشره فقط درختان پیر و ضعیف را مورد حمله قرار می‌دهد رعایت اصول بهداشت بهترین راه پیشگیری از این آفت می‌باشد.
3. آبیاری و تغذیه مناسب باعث حفظ فشارآوندی مناسب درگیاه می شود ولارو آفت نمی تواند به راحتی به چنین گیاهانی حمله کند.
کرم به Quince moth
Euzophera bigella
( Lep.:pyralidae)
در سال 1342 ضمن بررسی‌های دواچی و اسماعیلی در زمینه زیست‌شناسی و مبارزه با کرم سیب معلوم گردید که کرم‌زدگی میوه‌های سیب، گلابی و بخصوص به منحصر به کرم سیب نیست و گاهی در میان میوه‌های آلوده لاروهای قرمز ارغوانی رنگی مشاهده می‌شود که اگرچه نحوه خسارت آنها به گونه کرم سیب شباهت نسبی دارد ولی از نظر شکل‌شناسی کاملاً قابل تفکیک می‌باشند. همچنین مشاهده گردید که تعداد لاروهای ارغوانی رنگ نسبت به کرم سیب هرچه به پاییز نزدیک‌تر می‌شویم در زیر پوستکهای تنه درختان سیب و گلابی بیشتر می‌شود. با تفکیک لاروها بر حسب مشخصت ظاهری و قرار دادن آنها در انکوباتور شب‌پره‌هایی بدست آمد که از نظر شکل ظاهری کاملاً از کرم سیب متمایز بودند. نمونه‌هایی از این حشرات برای تشخیص گونه به زوریخ ارسال گردید و بوسیله سوتر W.Sauter گونه E.bigella تشخیص داده شد. لاروهای این آفت اخیراً زیر پوست درختان انار مشاهده شده است.
زیست‌شناسی:
کرم به زمستان را به صورت لاروهای کامل در داخل پیله‌های خاکستری رنگ و کشیده به سر می‌برند. لاروهای زمستان گذران در اواخر اسفندماه به شفیره تبدیل می‌شوند. شفیره در اوایل فروردین و کمی قبل از باز شدن شکوفه‌های سیب به حشرات کامل تبدیل می‌شوند. لارو این حشره دارای دو رفتار چوبخواری و میوه‌خواری است. لاروهای چوبخوار فاقد دیاپوز اجباری و لاروهای میوه‌خوار دارای دیاپوز اجباری می‌باشند. رفتار چوبخواری در اول فصل (نسل بهاره) مشاهده می‌شود. برخی از لاروها تا آخر فصل این رفتار را ادامه می‌دهند. دوران چوبخواری روی سیب و گلابی و دوران میوه‌خواری روی به و گردو انجام می‌گیرد. پروانه‌های خارج شده از لاروهای زمستان گذران قسمت اعظم تخمهای خود را در شکاف‌های تنه و شاخه‌ها می‌گذارند و لاروهای حاصل از آنها شروع به چوبخواری می‌نماید. محل تغذیه، عمق پوست و ناحیه کامبیوه است. البته تعدادی از تخمها در طول بهار روی میوه‌ها نیز گذاشته می‌شوند که لاروهای حاصل هیچگاه قادر به ادامه این شیوه زندگی نیستند. میوه‌خواری از اوایل تابستان شروع می‌گردد. در این زمان تخمها اغلب به صورت انفرادی وگاهی 2 تا 6 تایی در روی میوه، شکاف تنه درخت گذاشته می‌شود. حشرات ماده محل تصال دم میوه را به سطح آن ترجیح می‌دهند، لاروها بیشتر از فرو رفتگی محل اتصال دو میوه وارد آن می‌شوند، در صورتیکه خراش‌هایی در سطح میوه وجود داشته باشد از محل خراش‌ها نیز داخل می‌شوند. یک لارو معمولاً چند میوه را مورد حمله قرار می‌دهد. میوه‌های گردو معمولاً نمی‌ریزند. لاروها از زیر پریکارپ و پوشش دانه آندوکارپ و گاهی از دانه تغذیه می‌نمایند. لاروها ممکن است در داخل میوه تبدیل به شفیره شوند. این آفت در شرایط کرج 3 تا 4 نسل در سال دارد و تراکم آن در نسل آخر به حداکثر خود می‌رسد. به همین دلیل خسارت آن در آخر تابستان و پاییز به خصوص روی سیب و گلاهی و به خیلی شدید است.
کنترل شیمیائی:
1. فوزالن(زولون) EC35% و 1.5 در هزار
2. آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2 درهزار
3. دیازینون EC60% و 1 درهزار
4. دیازینون WP40% و 1.5درهزار
5. اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
6. آزینفوس متیل WP20% و 2در هزار
لیسه سیب:Hyponomeuta malinellus
(lep,Hyponomeutidae)میزبان:درختان سیب ولی گاهی اوقات روی درختان گلابی جنگلی نیز دیده شده.
حشره کامل دارای بالهای رویی سفید رنگ دارای15_22و بطور متوسط18_19
عد د نقطه سیاه است که در تمام سطح بال پراکنده اند.بالهای زیری خاکستری متمایل
به قهوه ای بوده ودارای موهای حاشیه ای به همان رنگ.
حشره نر را می توان از والوهای انتهای شکم که بسیار رشد کرده و پوشیده از
پوشش سفید مخملی است تشخیص داد.انتهای شکم ماده متورم تر از نرو منتهی
به اعضای جنسی می شود که حلقه ای از پو شش مخملی قسمت بالای
آن را احا طه نموده ا ست.
لیسه سیب در سال فقط یک نسل داشته و زمستان را به صورت لاروهای نئونات یا
جوان که قبلا از تخم خارج شده انددر زیر پولکی شبیه پوست درخت روی سر شاخه ها
می گذرانند.
مبارزه بیو لو ژیکی: زنبور Compoplex ensator(Ichneumonidae)
Pseudosorcophaga mamillat,Pimpla turionella
و زنبورEncyryus fusiclolis (Encyrtidae)
پر طاووس گلابی
Saturnia pyri
(Lep.: Saturnidae)
حشره کامل با بالهای باز حدود 140 میلیمتر، خاکستری مایل به قهوه‌ای و روی هر بال لکه درشتی شبیه به چشم وجود دارد. لارو سبز رنگ در حداکثر رشد اندازه آن به 120 میلیمتر می‌رسد و روی حلقه‌های مختلف دارای غده‌های آبی رنگ با موهای بلند است. به گلابی، سیب، بادام و گاهی پسته خسارت می‌زند. لارو از برگ تغذیه می‌نماید. زمستان گذرانی به صورت شفره و یک نسل در سال دارد. کنترل: با جمع‌آوری لاروهای درشت می‌توان به روش مکانیکی با آن مبارزه نمود
پروانه تخم انگشتری
Malacosoma neustria
(Lep: Lasiocampidae)
این آفت به سیب، گلابی، گوجه، به، گل سرخ، گوجه زینتی و گرهی از درختان جنگلی و غیر مثمر خسارت می‌زند و در اثر تغذیه لارو درخت عاری از برگ می‌گردد.
زیست‌شناسی
یک نسل در سال دارد. زمستان را به صورت دستجات تخم روی شاخه به سر می‌برد. 9 ماه از سال حشره به صورت تخم بوده و در اواسط فروردین ماه تخم تفریخ شده و لاروها به تغذیه از برگها می‌پردازند. لاروها ضمن تغذیه به تنیدن تار پرداخته و حتی رگبرگها را نیز می‌خورند. اولین شفیره در اردیبهشت ماه تشکیل شده و شب پره‌ها از اوایل خردادماه ظاهر می‌شوند. هر حشره ماده پس از جفت‌گیری 100 تا 200 عدد تخم می‌گذارد.
کنترل:
1ـ هرس شاخه‌هایی که روی آنها تخمگذاری شده است در انهدام آفت مؤثر است.
2ـ مبارزه شیمیایی در بهار پس از ظهورلاروهای جوان با یکی از سموم تماسی گوارشی.
سفیده رگ سیاه(Black – Veined White)
Aporia crataegi
(Lep: Pieridae)
پروانه‌ای سفید رنگ با رگبالهای تیره می‌باشد. روز پرواز، به طول 20 میلیمتر با شاخک سنجاقی است. در نرها مفصل آخر شاخک و در ماده‌ها چهار مفصل آخر سفید رنگ است. در اکثر مناق کشور وجود دارد. لارو این آفت از برگهای درختان میوه مانند سیب، گلابی، گوجه، بادام، آلبالو و گیلاس تغذیه می‌نماید. زمستان را به صورت لاروهای غیر کامل (لاروهای سنین 3 و 4) در داخل لانه‌هایی از تارهای خود و برگ درختان تهیه نموده است به سر برده و یک نسل در سال دارد.
کنترلزنبور Apanteles glomeratus از Braconidae لاروهای این آفت را پارازیته می‌کند. بریدن و سوزاندن لانه‌های زمستانی آفت، موقع هرس درختان نقش عمده‌ای در کاهش آفت خواهد داشت.
پروانه زنبورمانند درختان سیب
Synanthedon myopaeformis
(Lep: Sesiidae)
این گونه در مناطق وسیع از کشورهای اروپایی و آسیایی انتشار دارد. از آفات مهم درختان سیب می‌باشد. لاروهای این آفت در منطقه کامبیوم در زیر پوست تنه درختان، روی تنه و شاخه‌های اصلی فعالیت دارند و گاهی باعث خشک شدن کامل درختان می‌گردند.
زیست‌شناسی
زمستان گذرانی این حشره به صورت لاروهای سنین مختلف در محل تغذیه یعنی دالانهای پیچ و خم‌دار لارو در زیر پوست می‌باشد. لاروها برای تغذیه به چوب آسیبی نمی‌رسانند بلکه تغذیه آنها از پوست و کامبیوم است. لاروهای زمستان گذران در بهار سال بعد مجدداً شروع به فعالیت کرده و پس از تکمیل دوران لاروی در حالی که طول آنها به حدود 15 تا 18 میلیمتر می‌رسد و به رنگ زرد عسلی به یک خط تیره پشتی درمی‌آیند، در زیر پوست تبدیل به شفیره می‌شوند. لاروها قبل از شفیره شدن پیله‌های مخصوص مرکب از تارهای ابریشمی و خورده‌های پوست و فضولات قهوه‌ای رنگ می‌سازند و در داخل آن تبدیل به شفیره می‌شوند. لاروها پس از یک تا دو هفته و طی دوران شفیرگی کامل شده و پروانه‌ها ظاهر می‌شوند. این زمان در حدود اواسط خردادماه تا اوایل تیرماه می‌باشد. پرواز پروانه‌ها و فعالیت‌های حیاتی آنها شامل جفت‌گیری و تخمریزی در روز انجام می‌شود. ماده تخمهای خود را به صورت انفرادی و گهگاه چند عدد در جوار یکدیگر در شکافها و زخمهای روی پوست تنه و شاخه‌های قطور می‌گذراند. در این رابطه حتی در محل هرس شاخه‌های قطور نیز تخم این حشره دیده شده است. در روی تنه‌های سالم، حشره ماده حتی از ترکهای بسیار خفیف ناشی از تغییرات اقلیمی و عوامل فیزیولوژیک گیاهی نیز جهت تخمگذاری استفاده می‌نماید.
دوره چنینی تخم متفاوت و از 8 تا 20 روز متغیر است. لاروها پس از خروج از راه شکاف و یا زخمی که تخم در آن گذاشته شده است به داخل پوست نفوذ نموده و تغذیه را شروع می‌نمایند. تغذیه هم از بافتهای در حال فساد و هم از بافتهای تازه می‌باشد. فضولات لاروی به صورت دانه‌های ریز قهوه‌ای رنگی بوده که گهگاه از شکافها بیرون زده و محل فعالیت لاروی را مشخص می‌سازد. این لاروها تا بهال سال آینده در همین محلها زمستان را می‌گذرانند. بنابراین یک نسل در سال دارد.
کنترل:
در مورد درختان پذیرای این آفت دو نکته بسیار مهم قابل بحث می‌باشد.
1ـ بیشتر درختانی که جهت تخمریزی انتخاب می‌شوند یا رها شده‌اند و یا از نظر کاشت وضعیتی رضایت‌بخشی ندارند.
2ـ هر نوع شکاف، ترک . زخم روی تنه و شاخه‌ها باعث جلب این آفت برای تخمریزی خواهد گردید. در این رابطه حتی ترک‌ها و تغییر شکل‌های ناشی از عوامل بیماریزا مانند بیماری معروف قارچی خوره که در نقاط میوه‌خیز کوهستانی به فراونی روی درختان سیب رایج است باعث جلب این حشره برای تخمریزی می‌گردد. لذا مهمترین طریقه پیشگیری از حمله و خسارت این آفت رعایت اصول صحیح باغداری، آبیاری به موقع، هرس و پانسمان زخمهای روی تنه با مواد ضدعفونی کننده و چسب پیوند می‌باشد. سم‌پاشی تنه و شاخه‌های اصلی درخت یک هفته پس از ظهور حداکثر حشرات کامل در بهار، تراشیدن آن قسمت از پوست تنه که خشک و فاسد شده و پوشاندن محل زخم با چسب پیوند بسیار مؤثر است.
3- دادن کودهای ازته و حیوانی و انجام آبیاری کافی موجب رشد سریع پوست و خفته کردن آفت می‌گردد.
4- سموم فسفره 3-2 درهزار
5- اندوسولفان(تیودان)
کرم به Quince moth
Euzophera bigella
Lep.:pyralidae
در سال 1342 ضمن بررسی‌های دواچی و اسماعیلی در زمینه زیست‌شناسی و مبارزه با کرم سیب معلوم گردید که کرم‌زدگی میوه‌های سیب، گلابی و بخصوص به منحصر به کرم سیب نیست و گاهی در میان میوه‌های آلوده لاروهای قرمز ارغوانی رنگی مشاهده می‌شود که اگرچه نحوه خسارت آنها به گونه کرم سیب شباهت نسبی دارد ولی از نظر شکل‌شناسی کاملاً قابل تفکیک می‌باشند. همچنین مشاهده گردید که تعداد لاروهای ارغوانی رنگ نسبت به کرم سیب هرچه به پاییز نزدیک‌تر می‌شویم در زیر پوستکهای تنه درختان سیب و گلابی بیشتر می‌شود. با تفکیک لاروها بر حسب مشخصت ظاهری و قرار دادن آنها در انکوباتور شب‌پره‌هایی بدست آمد که از نظر شکل ظاهری کاملاً از کرم سیب متمایز بودند. نمونه‌هایی از این حشرات برای تشخیص گونه به زوریخ ارسال گردید و بوسیله سوتر W.Sauter گونه E.bigella تشخیص داده شد. لاروهای این آفت اخیراً زیر پوست درختان انار مشاهده شده است.
زیست‌شناسی:
کرم به زمستان را به صورت لاروهای کامل در داخل پیله‌های خاکستری رنگ و کشیده به سر می‌برند. لاروهای زمستان گذران در اواخر اسفندماه به شفیره تبدیل می‌شوند. شفیره در اوایل فروردین و کمی قبل از باز شدن شکوفه‌های سیب به حشرات کامل تبدیل می‌شوند. لارو این حشره دارای دو رفتار چوبخواری و میوه‌خواری است. لاروهای چوبخوار فاقد دیاپوز اجباری و لاروهای میوه‌خوار دارای دیاپوز اجباری می‌باشند. رفتار چوبخواری در اول فصل (نسل بهاره) مشاهده می‌شود. برخی از لاروها تا آخر فصل این رفتار را ادامه می‌دهند. دوران چوبخواری روی سیب و گلابی و دوران میوه‌خواری روی به و گردو انجام می‌گیرد. پروانه‌های خارج شده از لاروهای زمستان گذران قسمت اعظم تخمهای خود را در شکاف‌های تنه و شاخه‌ها می‌گذارند و لاروهای حاصل از آنها شروع به چوبخواری می‌نماید. محل تغذیه، عمق پوست و ناحیه کامبیوه است. البته تعدادی از تخمها در طول بهار روی میوه‌ها نیز گذاشته می‌شوند که لاروهای حاصل هیچگاه قادر به ادامه این شیوه زندگی نیستند. میوه‌خواری از اوایل تابستان شروع می‌گردد. در این زمان تخمها اغلب به صورت انفرادی وگاهی 2 تا 6 تایی در روی میوه، شکاف تنه درخت گذاشته می‌شود. حشرات ماده محل تصال دم میوه را به سطح آن ترجیح می‌دهند، لاروها بیشتر از فرو رفتگی محل اتصال دو میوه وارد آن می‌شوند، در صورتیکه خراش‌هایی در سطح میوه وجود داشته باشد از محل خراش‌ها نیز داخل می‌شوند. یک لارو معمولاً چند میوه را مورد حمله قرار می‌دهد. میوه‌های گردو معمولاً نمی‌ریزند. لاروها از زیر پریکارپ و پوشش دانه آندوکارپ و گاهی از دانه تغذیه می‌نمایند. لاروها ممکن است در داخل میوه تبدیل به شفیره شوند. این آفت در شرایط کرج 3 تا 4 نسل در سال دارد و تراکم آن در نسل آخر به حداکثر خود می‌رسد. به همین دلیل خسارت آن در آخر تابستان و پاییز به خصوص روی سیب و گلاهی و به خیلی شدید است.
کنترل شیمیائی:
1. فوزالن(زولون) EC35% و 1.5 در هزار
2. آزینفوس متیل(گوزاتیون) EC20% و 2 درهزار
3. دیازینون EC60% و 1 درهزار
4. دیازینون WP40% و 1.5درهزار
5. اتریمفوس(اکامت) EC50% و 1در هزار
6. آزینفوس متیل WP20% و 2در هزار
سمپاشی پیش بهاره (زمستانه)درختان دانه دار(سیب وگلابی)
مناسبترین زمان سمپاشی از اغاز تورم جوانه ها تا مرحله صورتی رنگ شدن غنچه ها (قبل از باز شدن گلها)میباشد.
این توصیه بمنظور مبارزه با مراحل زیستی مختلف افاتی مانند کنه ها-شته ها –شپشکهای نخودی –پسیل گلابی –لیسه درختان میوه –کرمهای جوانه خوار صورت می گیرد.
فرمول سمپاشی: روغن ولک 10تا20 در هزار
برای مبارزه با تخم کنه می توان از اپلو به نسبت 5/0در هزار با روغن مخلوط نمود .
جهت کنترل بیماری اتشک و افات به صورت توام میتوان از تر کیب بردو وروغن به نسبت 2در صد در اغاز تورم جوانه ها و نسبت 1در صد در مرحله غنچه صورتی استفاده نمود.
در صورت مصرف قارچکشهای بنومیل و دودین برای مبارزه با لکه سیاه سیب و گلابی این سموم چند روز بعد همزمان با باز شدن جوانه های برگ و بعد از روغن محلول پاشی گردد واز اختلاط سموم قارچکش فوق با روغن خودداری شود.
کرم سفید ریشه
Polyphylla ollivieri
(Lep: Scarabaeidae)
این حشره در اکثر مناطق ایران وجود دارد و از ریشه گیاهان مختلفی تغذیه می‌نماید. از این جهت می‌توان به گیلاس، گلابی، سیب، به، هلو، گوجه، آلو، زردآلو، آلبالو، انار، مو، تاج خروس وحشی، گونه‌های Chenopodium، خیار، بادمجان، لوبیاسبز، کدو، سیب‌زمینی، یاس بنفش، برگ بو، برگ نو، گلایول، چمن، تبریزی، بید و نارون اشاره نمود.
زیست‌شناسی
این حشره طول یک نسل را در 3 سال طی می‌کند. در شریط مساعد تغذیه‌ای و خاک می‌تواند یک نسل را در طی دو سال بگذراند. زمستان را به صورت لارو به سر می‌برد و در بهار سال سوم قبل از آنکه وارد مرحله شفیرگی شود یک محفظه گلی برای خود درست می‌کند و در آنجا تبدیل به شفیره می‌شود (در برخی موارد خانه شفیرگی ساخته نمی‌شود). دوره شفیرگی 17 تا 24 روز می‌باشد.حشرات کامل از دهه سوم خردادماه تا دهه سوم مردادماه بسته به شرایط محیطی منطقه ظاهر می‌گردند. اوج خروج معمولاً در تیرماه است. حشرات کامل برای خروج در خاک سوراخهایی ایجاد و خارج می‌شوند. سپس از برگ درختان مثمر و غیرمثمر تغذیه می‌نمایند. تمام فعالیت‌های حیاتی، تغذیه، جفت‌گیری و تخمریزی در غروب و اوایل شب انجام می‌گیرد.
در روز حشرات کامل بدون هیچ فعالیتی در لابه‌لای شاخ و برگ درختان و جاهای امن به سر می‌برند. جفت‌یری در اوایل شب و اغلب در روی شاخه‌ها انجام می‌شود. تخمریزی معمولاً چند روز (معمولاً 4 روز) بعد از جفت‌گیری انجام می‌شود. حشره کامل مادهبا پاهای جلویی خود زیر خاک رفته و در منطقه‌ای مناسب که غذای کافی برای لاروسن اول وجود دارد تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌ها به صورت انفرادی یا دسته‌های تا شش عددی در عمق صفر تا 12 سانتیمتری خاک گذاشته می‌شود. دوره جنینی یا Incobation period در منطقه کرج و شهریار 30 تا 35 روز است. حشره دارای 3 سن لاروی است. لارو سن اول از مواد هوموسی یا ریشه علفهای هرز و سنین دو و سه لاروی از ریشه درختان تغذیه می‌کنند. لارو در خاکهای مرطوب فعالیت بیشتری دارد. فعالیت این حشره در سطح باغ لکه‌ای است