گیاه خشخاش "Papaver somniferum" :

 گیاهی است که در کشورهای مختلف به خصوص ایران ، کشت آن تحت نظر دولت است .

گیاهی است علفی از خانواده Papaveraceae  یا شقایق . ارتفاع گیاه در صورت مرغوب بودن زمین به 5/1 متر هم می رسد .

برگ ها بزرگ و دندانه دار ، متناوب و شفاف . باگل های درشت واقع در انتهای ساقه است . رنگ گل آن سفید ، قرمز و بنفش است . قسمت دارویی آن کپسول است . شیرابه حاصل از کپسول نارس و دانه آن می باشد .  میوه خشخاش کپسول است . در هر کپسول خشخاش معادل 25 تا 30 هزار دانه به بزرگی 1/0 تا 2/0 میلیمتر وجود دارد . به رنگ خاکستری ، قهوه ای و سیاه رنگ است . عمده روش تکثیر این گیاه از طریق بذر است.

دانه ها در اوایل اسفندماه در امتداد یا خطوط کشت با فاصله 60 سانتیمتر از همدیگر کاشته می شوند .  زمینی که به عنوان کشت خشخاش در نظر گرفته می شود باید بافت سبک یا کود دار و حاصلخیز باشد . به دلیل ریز بودن بذرها معمولا بذرها در بطری هایی ریخته می شود که در سر بطری چوب پنبه ای قرار می دهند و از وسط چوب پنبه سوراخ ریز ایجاد می کنند و در امتداد شیار حرکت می دهند تا بذر کمی در واحد سطح ریخته شود . اگر بذر زیادی در واحد سطح ریخته شود خطا پذیری خیلی کم است ولی چون گیاه تولید ریشه های مستقیم و عمودی می کند  اگر تصمیم به تنک کردن داشته باشیم با مشکل مواجه می شویم . میزان بذر لازم 2 کیلوگرم در هکتار است . زمانی که کپسول گیاه نارس و سبز رنگ است با یک سری تیغ های تیز روی رگه های میوه را خراش داده که در اثر این خراش دهی ، شیرابه ای از کپسول خارج می شود که به عنوان مصارف دارویی و تهیه تریاک استفاده می شود. از هر پایه خشخاش 4 کپسول تولید می شود که در هکتار 200 تا 250 هزار عدد کپسول بوجود می آید . هر پایه ، شاخه های متعددی دارد . دانه خشخاش آلکالوئید کم یا ناچیزی دارد ولی به عنوان غذایی مانند خوش طعم کردن نان و به عنوان تفاله در دامپروری استفاده می شود . برگ های این گیاه مصرف دارویی کمی دارد که زمان جمع آوری قبل از شکفته شدن گل هاست .

از شیرابه سفت شده کپسول های نارس به عنوان آرام کننده دردهای عصبی ، خواب آور ، تعدیل کننده عمل اعصاب ، تسکین سرفه های مزمن و تسکین ناراحتی های دستگاه تنفسی و .... استفاده می شود . گیاه خشخاش در مناطق خشک و نیمه خشک کشت و کار می شود و یک گیاه تقریبا سازگار به کم آبی است . دوره آبیاری برای این گیاه از 12 روز تا 15-16 روز است .

گیاه گزنه "Urtica dioica" :

گیاهی است مخصوص مناطق مرطوب و سایه دار و در مناطق مخروبه باغ ها و نقاط مرطوب به وفور دیده می شود . ساقه چهار گوش و ارتفاع آن 50 سانتیمتر تا 1 متر است . سرتاسر پیکر گیاه از یکسری تارها یا کرک های مخروطی شکل پوشیده شده است که به محض اینکه دست یا اعضاء مختلف بدن با این گیاه ارتباط برقرار می کند سریعا کرک ها وارد پوست شده و ماده مؤثره وارد بدن می شود .

با بررسی هایی که به عمل آمده است از لحاظ ترکیبات شیمیایی تقریبا مثل زهر زنبور است . لذا به افرادی که رماتیسم دارند توصیه می شود از این گیاهان استفاده کنند ( تماس با سطح بدن ) . از ریشه خزنده گیاه و پاجوش ها جهت تکثیر استفاده می شود . گزنه به علت مصارف درمانی و مخصوصا صنعتی ( تهیه کلروفیل ) در بعضی از مناطق پرورش داده می شود . استخراج کلروفیل از برگ ها راحت تر است .  از برگ های تازه و جوان این گیاه استفاده های غذایی در بعضی از مناطق ( اسفناج ) می شود .

گل آذین آن بعد از ظاهر شدن گل و قبل از تشکیل میوه ، چیده می شود و به صورت له شده با تخم مرغ آب پز به عنوان تغذیه پرندگان و طیور مورد استفاده قرار می گیرد .

فاصله خطوط کاشت 40 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 20 سانتیمتر است . در زمین هایی که بافت سبک و رطوبت کافی داشته باشند ، تکثیر گیاه به آسانی انجام می شود .

گیاه بو مادران "Achilla millefolium" :

گیاهی است دارویی و ارزنده . قسمت دارویی گیاه سرشاخه گلدار است به همراه برگ و به عنوان بند آورنده خون و درمان بیماری های عصبی و ... کاربرد دارد .

گیاهی است چند ساله از تیره کاسنی ، ساقه به ارتفاع 20 تا 90 سانتیمتر که در دشت ها و دامنه ها به صورت وحشی دیده می شود . برگ مستقیما به محور شاخه چسبیده است و بدون دمبرگ است و پوشیده از کرک های باریک . کاپیتول های این گیاه منفرد و کوچک هستند و به صورت مجتمع بر روی گیاه دیده می شود . گل های زبانه ای و سفید رنگ در کنار و گل های لوله ای در وسط کاپیتول وجود دارد . پرورش آن به علت پراکندگی زیاد آن در سطح مراتع کمتر انجام شده است .

در برخی از مناطق از ریشه گیاه نیز به عنوان دارویی استفاده می شود .  

گیاه بابونه "Anthemis nobilis" :

گیاهی چند ساله از خانواده کاسنی است که ارتفاع آن 30 سانتیمتر است و به حالت کم و بیش خزنده است . برگ های دارای بریدگی های باریک و متعدد هستند . کاپیتول به صورت منفرد ( کاپیتول ها کنار هم نیستند ) که در خرداد ماه تا مرداد ماه تولید گل می کنند . از این گیاه به عناوین مختلف استفاده می شود : به عنوان تب بر ، تسکین دهنده دردهای عصبی ناحیه کمر و ... .

این گیاه بومی نواحی جنوبی اروپا است . در نوع وحشی ، کاپیتول ها به دلیل کم بودن گل های زبانه ای برای مصارف درمانی قابل توجه نیست ولی پایه های پرورشی آن دارای کاپیتول هایی با گل های فراوان است . تکثیر گیاه با سوش های جوانه دار و بذر انجام می شود . فاصله خطوط کاشت 60 سانتیمتر و فاصله هر پایه با پایه بعدی 30 سانتیمتر است . این گیاه در آب و هوای گرم بهتر رشد می کند ،  یعنی هوا نباید خیلی سرد باشد . بافت خاک متوسط برای این گیاه مناسب است . در هنگام برداشت محصول کاپیتول ها نباید کاملا شکفته باشند ( نیمه شکفته ) . میزان محصول 1200 کیلوگرم در هکتار است .

گیاه زیره سیاه "Carm carvi" :

مصارف دارویی برای این گیاه : جهت رفع ناراحتی های روده ، نیرو دهنده ، هضم کننده ، باد شکن و زیاد کنده شیر استفاده می شود .

در ایران به عنوان غذایی نیز استفاده می شود . پرورش این گیاه در کشورهای هلند ، آلمان ، روسیه ، انگلستان و ... متداول است .

از میوه له شده این گیاه حدودا 7% اسانس تهیه می شود ( درصد اسانس ، بالاست ) . گیاهی است یکساله یا دوساله که با توجه به منطقه ، فرق می کند . از خانواده جعفری بوده ، ساقه های بی کرک و شفاف به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر دارد . برگ ها سبز روشن و گل ها کوچک و سفید رنگ هستند و به صورت چتر مرکب قرار دارند که از مشخصات این خانواده است .

تکثیر انبوه در زمنیه ایی که کاملا شخم خورده اند انجام می شود . مقدار میوه یا بذر 8 تا 10 کیلوگرم در هکتار است . در اسفند ماه تا اواخر فروردین ماه کشت انجام می شود . فاصله هر پایه با پایه بعدی 20 تا 30 سانتیمتر است . برداشت محصول در تیر ماه است . برای این کار ، گیاه از نزدیکی های سطح خاک چیده می شود و با کمک ضرباتی که به گیاه وارد می شود ، بذر جدا می شود . میزان تولید بذر در هکتار 1000 تا 1500  کیلوگرم است .

گیاه گلرنگ "Carthamus tinctorius" :

گیاهی است از خانواده کمپوزیته و فقط گل لوله ای دارد . کاپیتول های درشت گلرنگ دارای ماده زرد رنگ و ماده قرمز رنگ به نام کارتامین می باشد . از گل های این گیاه جهت رنگین کردن مواد غذایی مثل نان ، سوهان و ... استفاده می شود . گیاهی است که منشا اصلی آن کشور عربستان است . اثر درمانی گیاه گلرنگ از دانه آن  به عنوان مسهلی و حلال و ... می باشد . ساقه به ارتفاع 30 تا 60 سانتیمتر ، برگ ها دندانه دار منتهی به یک خار نازک و نوک تیز می باشند . کاپیتول ها درشت و به شکل منفرد در انتهای شاخه یا انشعابات آن ظاهر می شود . بذر این گیاه بدلیل داشتن پوسته سخت ، باید قبل از کاشت ، 24 ساعت در آب خیسانده شود . سپس در زمین هایی که زراعی اند و قبلا آماده شده اند ، در عمق 2 تا 3 سانتیمتری کشت شوند . خاک مرغوب و آفتاب گیر و بافت های لومی ، بهترین خاک جهت کشت این گیاه است . زمان تنک کردن این گیاه وقتی است که هر گیاه تعدادی برگ تولید کرده باشد و فاصله هر پایه با پایه بعدی باید بعد از تنک کردن 20 تا 30 سانتیمتر باشد . کل دوره رشد گیاه 115 تا 150 روز است . برداشت محصول بعد از تولید یا به گل نشستن گیاه انجام می شود . از ویژگی های این گیاه اینست که به هیچ وجه ، حتی بعد از رسیدن گیاه ، بذر بر روی زمین نمی ریزد و به دلیل خاردار بودن کاپیتول ، پرندگان نیز نمی توانند از بذر آن ها استفاده کنند .

گیاه گاو زبان "Borago officinalis" :

گیاهی است علفی از تیره گاو زبان ، ساقه به ارتفاع 30 تا 70 سانتیمتر ، برگ ها پوشیده از تارهای خشن ، به شکل بیضوی و منتهی به دمبرگ در قاعده می باشد  ، گل ها به رنگ قرمز مایل به بنفش هستند . گاو زبان به صورت بومی در مناطق مدیترانه ای دیده می شود . قسمت دارویی این گیاه سرشاخه گلدار است . به عنوان نرم کننده ، آرام کننده ، تصفیه کننده خون ، رفع ناراحتی های پوستی و زکام      و ... استفاده می شود . تکثیر این گیاه در زمین های مرغوب شخم خورده و حاصلخیز توسط میوه انجام می شود . ( میوه ناشکوفا است ) ابتدا در پاییز یا بهار دانه گیاه در خزانه کشت می شود ، سپس گیاه را در زمین اصلی به طوری که فاصله هر پایه با پایه بعدی 30 سانتیمتر باشد ، کشت می دهند . فاصله ردیف ها هم حدودا 60 تا 70 سانتیمتر است . برداشت گیاه زمانی انجام می شود که گیاه به گل رفته باشد در این زمان ساقه گیاه را از قاعده قطع می کنند و به شکل بسته های کوچک آماده کرده و در جریان هوای آزاد ، خشک می کنند . اولین برداشت محصول در اواخر خرداد ماه انجام می شود . این عمل تا چند هفته بعد از شکفتن گل ادامه پیدا می کند . از هر هکتار زمین زراعی 900 تا 1100 کیلوگرم سرشاخه های گلدار خشک شده  به دست  می آید