سلمه تره یا سلمک

نام علمی :Chenopodium album

نام انگلیسی : Common lambsquarters , fat hen

طبقه بندی علمی:

   سلسله :               Plantae                  
شاخه :                Magnoliophyta        
رده :                     Magnoliopsida          
راسته :                    Caryophyllales       
تیره :                  Chenopodiaceae     
جنس :                 Chenopodium              
گونه :              Chenopodium album    

خانواده ای به نام Chenopodiaceae در مراجع قدیمی وجود نداشته و گیاهان این تیره  در خانواده Amaranthaceae قرار می‌گرفتند.

در Amaranthaceae پرچمها اندکی تا کاملا پیوسته بوده ولی در Chenopodiaceae معمولا جدا هستند.

در Amaranthaceae تپالها سفید تا صورتی یا قرمز و خشکند ولی در Chenopodiaceae تپالها گوشتی تا غشایی و سبز فام می باشند.

معرفی جنس :

گیاهان این تیره علفی یا بوته ای با برگهای متناوب یا متقابل، ساده و بدون گوشواره‌اند. گل آذین گرزن، گلها منظم، گلپوش 3 تا 5 عدد و بصورت پیوسته و سبز یا غشایی می‌باشند. گلها دارای 5 پرچم با مادگی 2 تا 12 برچه‌ای و به هم پیوسته، تخمک یک عدد، تمکن قاعده‌ای و میوه فندقه یا آکن است.

گیاهان تیره اسفناج، انتشار وسیعی در سطح ایران دارند.

گونه های مهم :

جنس Chenopodium دارای چند گونه مهم بوده که عبارتند از:

ویژگی گونه دوم که به آن گوراگو یا سلمک برگ گزنه‌ای نیز گفته می‌شود، داشتن ساقه شیاردار و اغلب رنگی و حالت ایستا، برگها دمبرگدار و درحاشیه دارای دندانه‌های نامساوی و تیز است. بوی آن نیز نامطبوع بوده و گل معمولا متمایل به سرخ با برگهای کوتیلدونی تا حدودی شبیه گونه اول و برعکس آن برگها از پایین به بالا عریض تر می‌شوند.

گونه چهارم با نام انگلیسی stinking دو تفاوت با گونه اول دارد: یکی حالت سفیدی و آردآلودی و دیگر اینکه بدبو است و این بوی بد از برگها می‌باشد. همچنین کمی زودرس تر از آن می‌باشد.

به طور کلی گیاهان این جنس ممکن است تولید مقادیر زیادی گلوکوزید سیانوژنیک کرده و باعث مسمومیت دام شوند.

بیولوژی :

مشخصات رویشی :

گیاهی  دو لپه، یکساله، دو جنسی، ایستا و به ارتفاع 30 تا 180 سانتیمتر می باشد.

گیاهچه :

سطح بالایی لپه ها به رنگ سبز تیره و سطح زیرین آن ارغوانی روشن است.

طول لپه ها 4 تا 6 برابرعرض آنها بوده و به سمت دمگل باریک شده‌اند.

اولین برگهای حقیقی بصورت دوتایی ظاهر می شوند. سطح بالایی این برگها سبز تیره و سطح زیرین آنها ارغوانی رنگ است.

ساقه :

ساقه آن صاف، شیاردار و منشعب است و تعداد انشعابات بسته به میزان رقابت این علف هرز با گیاهان مجاور، متغیر است.

برگ :

برگها متناوب، معمولا گوشواره دار، سطح زیرین آن متمایل به سفید و طول آن 5/2 تا 5/7 سانتی متر است.

در پشت و روی جوانه های تازه روییده شده و پشت کلیه برگها، یک لایه پودری سفید رنگ وجود دارد.

برگها دارای دمبرگی بلند بوده و از نظر شکل با یکدیگر متفاوت و تخم مرغی تا سرنیزه ای هستند.

حاشیه آنها ممکن است صاف، لوبدار و یا موجدار باشد.

ریشه :

ریشه های سلمه تره، کوتاه و عمودی و دارای انشعابات بسیار زیاد است و گسترش فراوانی دارد. ریشه اصلی، عمودی و قوی است.

مشخصات زایشی :

تکثیر آن بوسیله بذر است.

هر گیاه حدود 3000 بذر تولید کرده که این تعداد گاهی به 20000 عدد نیز می رسد.

گل :

گل آذین گرزن هرمی شکل (آرایش خوشه‌ای سر پهن با اولین گل در بالا) (cyme)، گلها کوچک و متمایل به سبز که توسط 5 قطعه گلپوش سبز متمایل به سفید و آردی احاطه شده‌اند. گلها در انتهای گیاه و یا در انشعابات آن قرار گرفته و بدون دمگل اند.

بذر :

بذور این گیاه سیاه، براق، عدسی شکل و به اندازه 7/0 تا 5/1 میلی متر بوده و سطحی مشبک دارند.

میوه سلمه تره فندقه است.

اکولوژی :

این گیاه در اکثر مناطق ایران وجود داشته و انتشار وسیعی دارد.

سلمه تره جزء علفهای هرز مهم مزارع پنبه، چغندرقند، توتون و ذرت و باغهای سبزی و صیفی بشمار می‌رود.

موسم گلدهی سلمه تره از تیر تا مهرماه بوده و رسیدگی بذور از مرداد تا اواخر پاییز صورت می‌پذیرد.

سلمه تره خاکهای غنی از نیتروژن و پتاسیم را می‌پسندد بطوریکه از بین 5 عنصر ماکرو، بین کلیه علفهای هرز بعد از سزبانیا (با 45/4 %) بیشترین درصد جذب ازت به میزان 99/3 % را دارد.

از نظر جذب پتاسیم (K2O) بیشترین درصد جذب به میزان 99/9 % را بخود اختصاص داده است.

سلمه تره پناهگاه کرم ساقه خوار در گیاهان زراعی گوجه فرنگی و ذرت بوده بنابراین بعنوان میزبان جایگزین یا ثانویه عمل می‌کند ولی بعنوان پناهگاهی برای بیماریهای گیاهی مشاهده نشده است.

فیزیولوژی :

گیاهی روز کوتاه بوده که برای تحریک گلدهی، به روزهای کوتاه نیاز داشته و در روزهای بلند همچنان به رشد رویشی خود ادامه می‌دهد.

مسیر فتوسنتزی سلمه تره ‍C3 می باشد.

منابع :

اصغری، جعفر. علفهای هرز مهم مزارع و مراتع ایران. انتشارات دانشگاه گیلان.

راشدمحصل، محمدحسن. نجفی، حسین و مهری دخت اکبرزاده. 1380. بیولوژی و کنترل علف‌های هرز. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

رستگار، محمدعلی. 1378. علفهای هرز و روشهای کنترل آنها. مرکز نشر دانشگاهی تهران.

سعیدی، حجت اله (مترجم). 1382. سیستماتیک گیاهی. جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.

مظفریان، ولی اله. 1378. فلور خوزستان. جلد اول. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خوزستان.

http://plants.usda.gov/java/ClassificationServlet?source=profile&symbol=CHAL7&display=31

http://www.missouriplants.com/Greenalt/Chenopodium_album_page.html

http://itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=531163