انواع دورگرها ( رفت و برگشتی) :

1-    دروگر خودگردان ( صندلی دار و بدون صندلی)

2-   دروگرتراکتوری ( میان سوار، سوار ، نیمه سوار ) و در بعضی از آنها پشت تراکتور ( ساقه ساز) یا  کاندیشیز متصل می گردد که در مجموع آن را موور کاندیشیز گویند.

3- دروگر بشقابی ( اصول ضربه ای) بیشتر برای بریدن علف های هرز، مرغزارها، علوفه کنارجاده ها و زمینهای ورزش بکار می روند. (دروگر بــشقابی برای درو یونجه توصیه نمی شود) ، چون محصول بریده شده را با برشهای مجدد به صورت  پودر در آورد و اتلاف می شود) زارعین ایرانی بهرحال ، دروگر بشقابی را بر شانه ای ترجیح می دهند چون ساختمان نسبتاً ساده تری داشته تعداد تیغه ها و تنظیمات کمتر و ساده تری داشته.

ساختمان دروگر شانه ای:

 1- شاسی

2- دستگاه رانش (تسمه، چرخ تسمه و جعبه دنده) ،  جعبه دنده دو وظیفه دارد یکی تغییر مسیر انتقال قدرت ( حرکت دورانی محور تواندهی در سطح افق را به حرکت روانی در سطح قائم تبدیل می کند) و دیگری افزایش سرعت 540 دور در دقیقه محور تواندهی به سرعت مناسب 3000 تا 2500 دور در دقیقه برای بشقابها.

3- دستگاه برش: متشکل از یک جعبه دنده و 2 یا چند بشقاب، معمولاً دارای 2 یا 3 و گاهی 4 تیغه می باشد و حرکت بشقابها از زیر و یا از بالا تأمین می گردد.

تعداد بشقابها از 2 تا 8 متغیر است، قطر بشقابها در چند بشقابی 20 سانتی متر ولی در دو بشقابی های بزرگ، ممکن است به 80 سانتی متر و بیشتر هم برسد،

 تعداد تیغه ها در هر بشقاب نیز بسته به نوع دورگر متفاوت است معمولاً 2 یا 3 ولی گاهی به 4 عدد می رسند ( تیغه ها با زوایای مساوی روی هر بشقاب قرار دارند) و شکل تیغه ها درتمام طول مستطیلی است و یا در انتها مثلثی شده اند، دو طرف تیز هستند که پس از سائیده شدن می توان آنها را جابجا کرد و یا تیز کرد.

 جعبه دنده دستگاه رانش و برش معمولاً از یکدیگر مجزا بوده لذا باید جداگانه واسکازین(90) ریخت .

4-حفاظ، سرعت دوران زیاد بشقابها سبب پرتاب سنگ و مواد جامد به اطراف می گردد از اینرو نوعی حفاظ ( برزنشی - فلزی)  بر روی بشقابها استفاده می کنند.

5- سایر قطعات ( تخته ردیف، وسایل تنظیم چون فنر وزن ، ضامن و ...)

 نوع دیگر از دورگرها با اصول ضربه کار می کنند دروگر شلاقی گویند که تیغه ها بصورت عمودی روی یک محور استوانه ای بطور زیگزاک قرار گرفته اند که با چرخش استوانه، علوفه بریده شده به بالا و عقــــب پـــرتاب می گردند و عرض کار دستگاه به پهنای طول استوانه می باشند.

 طرز کار

دروگرها از نظر بازده مزرعه ای همگام با سایر ماشین ها پیشرفت نکرده اند . بازده مزرعه ای را با افزایش طول شانه برش یا سرعت رفت و برگشتی بیشتر شانه می توان زیاد کرد ولی دروگر از این هر دو نظر ، محدودیت دارد . طول شانه برش هنوز بیش از m3نشده است. معمول آن m2است . ظاهراً ، این طول ، بیشتریم مقدار ممکن است و این به سبب آن است که یک سر شانه آزاد است و طول های بیشتر به ارتعاشات زیادی منتهی می گردند که از نظر افتصادی با صرفه نیست .

سرعت رفت و برگشتی شانه نیز به ظرفیت مزرعه ای می افزاید ولی به نظر می آید که 1200 رفت و برگشت ، بیشترین مقدار ممکن باشد . حتی چنین سرعتی ، در صورتی ممکن است که تیغه ها متعادل باشند .

تیز نگه داشتن لبه های برنده اثر زیادی در تمیز بریدن و کاهش توان مصرفی دارند .

انواع دروگرهای شانه ای

مهمترین انواع دروگرهای شانه ای از لحاظ طریق اتصال به تراکتور عبارتند از : دروگرهای کششی، دروگرهای نیمه سوار، دروگرهای عقب سوار ( که به عقب تراکتور سوار می شوند ) ، دروگرهای وسط سوار ( به وسط تراکتور متصل می شوند ).

دروگرهای کششی :

دارای دو چرخ هستند که بیشترین وزن دروگر را تحمل می کنند . دروگرهای کششی دارای دو چرخ هستند که بشترین وزن دروگر را تحمل می کنند . این نوع دروگر را به مالبند عقب تراکتور متصل می شود و حرکت چاقوی شانه برش آن از محور تواندهی تأمین می گردد. حرکت از محور تواندهی از طریق چرخ دنده ها ، زنجیر و یا ساختن تسمه Vانتقال می یابد . این دروگرها با وضعیت خاصی که دارند ، بهترین نوع دروگر برای ساختن گوشه های راست در موقع درو دور مزرعه محسوب می شود و به آسانی می توانند انحناهای زمین را دنبال کنند ، اما خاصیت مانور آنها تا حدودی  کمتر از انواع سوار و نیمه سوار است . مهمترین مزیت دروگرهای کششی این است که آنها را می توان به آسانی به اکثر تراکتورها متصل کرده ، از آنها جدا نموده .

دروگرهای نیمه سوار به بازوهایی کششی اتصال سه نقطه تراکتور متصل شده ، دارای شاسی و دو چرخ سبک می باشند که هنگام کار روی دوچرخ خود کشیده میشودو برای به کار انداختن تیغه از محور توان دهی تراکتور استفاده می شود و سرعت حرکت تراکتور با دروگر باید طوری تنظیم شود که با شرایط مزطعه منطبق باشد مناسب ترین سرعت پیشروی تراکتور در موقع درو بین 11 تا 7 کیلومتر در ساعت است . حرکت چاقو در آنها از محور تواندهی تأمین می گردد .

دروگرهای عقب – سوار به اتصال سه نقطه تراکتور متصل شده ، مستقیماً با تغییر جهت حرکت تراکتور، تغییر جهت می دهند . حرکت از کحور تواندهی معمولاً از طریق پولی و تسمه به چلاق دست و چاقو انتقال می یابد .

دروگرهای وسط – سوار برای تراکتورهایی که فاصله چرخهای جلو آنها زیاد است و همچنین تراکتورهای سه چرخ ساخته می شوند . این دروگرها در سمت راست تراکتور ، بین چرخهای جلو و عقب ، به تراکتور متصل می شوند . در این روش اتصال ، در حالی که دروگر به تراکتور متصل شده است می توان از وسیله دیگری که به عقب سوار شده یا به وسیله تراکتور کشیده می شود ، استفاده نمود . این طریق استفاده ، برای مواقعی که از ساقه کوبهای علوفه استفاده می شود مناسب است . رانندگان تراکتور به کار این نوع از دروگره بیشتر علاقه نشان نشان می دهند ، زیرا آسانتر می توانند مواظب کار شانه برش باشند . وضعیت این دروگره به ترتیبی است که به آسانی توسط سیلندرهای هیدرولیکی از زمین بلند می شوند . حرکت از محور تواندهی تراکتور به وسیله تسمه Vو از طریق چرخ دنده ها و دستگاه محرک به چاقو انتقال می یابد .

معایب عمده این دروگر عبارتند از :1- متصل و جدا کردن آنها مشکل است 2- ممکن است یک وسیله انتقال حرکت از محور تواندهی تراکتور به دروگر ( در وسط ) مورد نیاز باشد 3- چنانچه لازم شود دروگر به تراکتوری دیگر منتقل  شود به یک سری وسایل مخصوص یا اضافی جهت سوار کردن آن نیاز است .

طریقه آماده سازی و اتصال انواع مختلف دروگرها با یکدیگر فرق می کند . پس از اتصال دروگر به تراکتور ، بررسی و آماده سازی نهایی را اغاز نمایید . اجرای اقدامات زیر قبل از تنظیمات توصیه می شود :

1- تیزی چاقو را بررسی کرده و در صورت لزوم تیغه های شکسته یا صدمه دیده را تعویض نمایید .

2- آسیب دیدگی انگشتی ها را بررسی کنید . انگشتی های کج یا شکسته شده را ، راست یا تعویض نمایید .

3- صفحات انگشتی ، صفحات سایش و گیره های چاقوی فرسوده یا آسیب دیده را تعویض نمایید .

4- دروگر را به طور کامل تمیز کنید.

5- درگر را روغنکاری کنید .

6- تمام پیچ و مهره ها را سفت کنید .

7- کتابچه راهنمای دروگر را مرور کنید .

تنظیمات

تنظیم های مهم دروگرهای شانه ای عبارتند از :

 1- تنظیم فنر شناور: فنر را طوری تنظیم کنید که شانه برش در هنگام درو ، خطوط تراز زمین را دنبال کند . کشش کم فنر باعث می شود که شانه برش با وزن بیشتری روی زمین حرکت کرده ، مقاومت کششی افزایش یابد.

2- تنظیم تمایل شانه برش : این تنظیم برای یکنواخت و تمیز چیدن علوفه ضروری است . شانه برش معمولاً در حالت موازی با سطح زمین حرکت می کند . هنگامی که محصول در هم پیچیده یا خوابیده باشد ، شانه برش ( نوک انگشتی های شانه برش ) باید تا حدودی به طرف پایین متمایل گردد تا قبل از چیدن ، نوک انگشتی های آن میان محصول نفوذ کرده ، آن را بلند کند . در مناطق سنگلاخی نوک انگشتی ها را می توان به طرف بالا متمایل کرد تا احتمال وارد آمدن خسارت به چاقو و انگشتی ها کاهش یابد .

3- تنظیم گیره های چاقو و صفحات سایش : فاصله بین گیره های چاقو و چاقو را مرتباً وارسی نمایید . اگرگیره ها بیش از حد لق شوند ، چاقو به طرف بالا و پایین حرکت کرده و موجب برش نامنظم علوفه و گیرکردن علوفه در بین تیغه های چاقو می گردد. چنانچه گیره ها بیش از حد محکم باشند ، مانع حر کت عادی چاقو می شوند . فاصله بین گیره ها و چاقو اصولاً اندازه مشخصی نداشته و باید طوری باشد که تماس کمی بین آنها وجود داشته باشد .

برای تنظیم گیره های چاقو بسته به نوع و مدل دروگر، می توانید از دو روش زیر استفاده کنید :

1-3  - تعداد فاصله اندازه ها را کم و زیاد کنید تا فاصله مطلوب بین گیره و تیغه های چاقو حاصل شود .

2-3 – با ضربه زدن به سرگیره یا به قسمت مسطح آن ( جایی که به دسته شانه برش متصل شده ) ، گیره را محکم یا شل نمایید .

4- تنظیم فاصله لب انگشتی : چنانچه فاصله لب انگشتی خیلی کم باشد ، موجب کیر کردن و جمع شدن علوفه می شود . فاصله خیلی زیاد ، باعث بدون حفاظ ماندن چاقو می گردد. فاصله بین عقب لب انگشتی تا صفحه انگشتی در اکثر انگشتی ها حدود 10 تا 13 میلیمتر است . برای کاهش فاصله ،  با یک چکش به آرامی بر روی لب انگشتی ضربه بزنید . برای افزایش فاصله ، قلمی را در زیر قسمت عقب لب قرار دهید و به آرامی لب را بالا آورید .

5- تنظیم تقدم شانه برش : از آنجا که انتهای خارجی شانه برش آزاد است ، در موقع درو ، به علت مقاومت محصول پر پشت ، به طرف عقب فشرده و رانده می شود . در این وضعیت ، چلاق دست و چاقو در یک امتداد قرار نمیگیرند و سایش زیادی راباید انتظار داشت . برای جبران این عقب رفتگی ، لازم است قبل از شروع درو ( زمانی که دروگر کار نمی کند ) ، انتهای خارجی شانه برش کمی به طرف جلو ( به طرف جلو تراکتور ) برده شود . این عمل « تقدم شانه برش » نامیده می شود . با تقدم صحیح ، شانه برش در زاویه راست نسبت به جهت حرکت تراکتور قرار می گیرد . میزان تقدم معمولاً حدود 20 میلیمتر برای هر متر طول شانه برش است . ساده ترین راه برای اطمینان از تقدم صحیح شانه برش ، روش استفاده از تیرک چوبی است . برای اجرای این روش باید به ترتیب زیر عمل کرد :

1- تراکتور و دروگر را روی زمینی مسطح و تراز نگهدارید .

2- دروگر را پایین آورده و در حالت تراز روی زمین بگذارید .

3- تراکتور را خاموش کرده و ترمز آن را قفل کنید .

4- انتهای خارجی شانه برش را با دست به عقب بکشید تا لقی آن گرفته شود .

5- تیرک یا قطعه چوب تخت و بلندی را در جلو هر دو چرخ عقب تراکتور قرار دهید ، بطوریکه تیرک یا قطعه چوب با جلو چرخهای تراکتور تماس پیدا کند و ادامه آن به طرف خارج ( به طرف انتهای خارجی شانه برش ) قرار گیرد . ساییدگی و فشار باد هر دو چرخ عقب تراکتور باید به یک اندازه باشد .

6- جای تیرک را علامتگذاری و مشخص کنید .

7- فاصله بین تیرک و دو انتهای داخلی و خارجی شانه برش ( از تیرک تا خط وسط میخ پرچهای چاقو ) را اندازه گیری کنید .

روشهای معمول تنظیم تقدم شانه برش عبارتند از :

1- کوتاه مردن میله حامی جلو

2- طویل کردن میله حامی جلو

3- کم کردن فاصله بین گیره های اتصال وسیله آزاد کن

4- چرخاندن بوش اکسانتریک ( بوش خارج از مرکز ) یوغ

6- تنظیم تطابق چاقو : منظور از تطابق چاقو این است که در انتهای هر ضربه چاقو ( ضربه رفت یا برگشت ) ، وسط تیغه های چاقو بر وسط انگشتی ها ( وسط صفحات انگشتی ) منطبق شوند و یا در فاصله ای مساوی از وسط انگشتی ها قرار گیرند . در نظر داشته باشید که طول حرکت چاقو ( به طرف خارج یا داخل ) در بعضی از دروگرهای بدون چلاق دست کمی کمتر یا کمی بیشتر از فاصله بین انگشتی هاست  و به این دلیل در حالت تطابق ، وسط تیغه های چاقو دقیقاً در وسط انگشتی ها قرار نمیگیرند . عدم تطابق صحیح چاقو ، سبب نامنظم قطع شدن محصول ، نامساوی بودن بار روی سرتاسر شانه برش ، افزایش نیروی کششی و غالباً گیر کردن چاقو می گردد.

تطابق چاقو معمولاً تغییر نمی کند مگر اینکه چلاق دست صدمه دیده یا تعمیر شود ، و یا تقدم چاقو تغییر کند . تطابق چاقو در اکثر دروگرهایی که دارای دستگاه انتقال حرکت بدون چلاق دست هستند تغییر نمیکند ، زیرا دستگاه حرکت رفت و برگشتی ، روی شانه برش سوار شده است . تطابق چاقو را بترتیب زیر بررسی و تنطیم کنید :

1- شانه برش را در حالت تراز ( وضعیت کار ) قرار دهید . چنانچه دروگر در حالت تراز نباشد ، ممکن است چنین بنظر رسد که چاقو دارای تطابق نیست ، حتی اگر تطابق چاقو صحیح باشد .

2- برای تعیین تطابق چاقو ، چرخ لنگی دار چلاق دست را با دست بچرخانید تا چاقو حرکت کند . در انتهای هر ضربه چاقو ، وضعیت قرارگیری تیغه های چاقو نسبت به انگشتی ها را مشاهده کنید .

7- تنظیم ارتفاع برش

ارتفاع برش بستگی به شرایط زمین و محصول دارد . در مزارع سنگلاخی ، ممکن است لازم شود ارتفاع برش افزایش یابد تا از وارد شدن خسارت به چاقو و انگشتی ها جلوگیری گردد. بعضی از محصولات را می توان با ارتفاع مختلف درو کرد . بنابراین ، ارتفاع برش باید طوری تنظیم گردد که مناسب محصول باشد . برای تنظیم ارتفاع برش ، لازم است ارتفاع شانه برش از سطح زمین تنظیم گردد . ارتفاع شانه برش از سطح زمین تنطیم گردد. ارتفاع شانه برش با تغییر ارتفاع کفشهای داخلی و خارجی از سطح زمین ( با تغییر فاصله بین کفش و کفشک ) تنظیم می گردد.

8- تنظیم سرعت حرکت : سرعت حرکت دروگر باید طوری تنظیم شود که با شرایط مزرعه منطبق باشد . سرعت بیش از حد ، موجب خرابی بی جهت ماشین و نامنظم شدن کار درو می شود . سرعت مناسب معمولاً باعث درو علوفه بیشتر در پایان کار روزانه ، فرسایش کمتر دروگر و خستگی کمتر راننده می گردد . مناسب ترین سرعت حرکت تراکتور در موقع درو ، در اکثر شرایط 8 تا 2/11 کیلومتر در ساعت است .  

انتخاب و نگهداری چاقو

انتخاب صحیح چاقو ( برای علوفه ای که باید درو شود ) بمنظور جلوگیری از گیر کردن چاقو و برش نامنظم علوفه ضروری است . انتخاب چاقو معمولاً قبل از رفتن به مزرعه و شروع کار درو انجام می گیرد ،‌ اما ممکن است لازم باشد چاقو پس از شروع درو تعویض گردد. سفت شدن مخلوطی از ذرات و شیره گیاهی بر روی چاقو در بعضی از موارد ، یکی از مشکلات اساسی است . چنانچه دروگر برای مدت طولانی پس از درو متوقف بماند ، شانه برش باید با آن شسته شود . در صورتی کخ بقایای گیاهی بجامانده بر روی شانه برش ، به موقع تمیز نشود ، سفت می شوند . توجه داشته باشید که در موقع شستن شانه برش ، دور از قطعات متحرک آن بایستید.

شروع درو

برای شروع درو معمولاً از دو روش زیر می توان استفاده نمود :

1- در حالیکه مخالف جهت گردش عقربه ساعت ، مزرعه را درو می زنید ، علوفه نزدیک به پرچین یا مرز زمین را درو کنید . توجه داشته باشید که در موقع گردش به چپ، شانه برش بسیار سریع تر از حد معمول حرکت می کند . بنابراین ، همیشه در موقع گردش به چپ در حالی که از دنده سنگین تر استفاده می کنید ، سرعت تراکتور را کم کنید تا خطر برخورد شانه برش به تیرک های اطراف مزرعه و سایر اجسام کاهش یابد . چنانچه در این زمان سرعت تراکتور را تنها با کم کردن سرعت موتور کاهش دهید ، در موقع دور زدن ف سرعن حرکت چاقو کاهش یافته و خطر جمع شدن علوفه در جلو چاقو و گیر کردن آن بین تیغه ها افزایش می یابد .

پس از درو ردیف اول ، در حالی که موافق جهت گردش عقربه ساعت ، مزرعه را دور می زنید ، باقیمانده مزرعه را درو می نمایید .

2- در حالی که موافق جهت گردش عقربه ساعت ، مزرعه را دور می زنید ، یک یا دو ردیف را درو نماییید ، سپس قبل از اینکه سایر قسمت های مزرعه را درو کنید ردیف بجای مانده در اطراف مزرعه ( طرف خارج مزرعه ) را مخالف جهت گردش عقربه ساعت درو نمایید .

نکات ایمنی

1- برخورد شانه برش به شخص یا حیوان بخصوص در هنگام کار می تواند خطرناک باشد .

2- هنگام جدا کردن دروگر از تراکتور ، محور تواندهی را متوقف کرده و موتور را خاموش کنید .

3- هرگز سعی نکنید در حالی که دروگر کار می کند علوفه جمع شده در جلو شانه برش را تمیز کنید .

4- هرگز دروگری را که درجا کار می کند ، روغنکاری یا تنظیم نکنید .

5- قبل از بکار انداختن محور تواندهی ، مطمئن شوید که وضعیت ظاهری صفحات انگشتی خوب بوده ، به طور صحیح در جای خود قرار داده شده و محکم شده باشند .

6- همیشه از سرعت بیش از حد محور تواندهی خودداری کنید تا بدین ترتیب احتمال آسیب رسیدن به شما و دروگر کاهش یابد .

7- در موقع حمل و نقل دروگر یا در موقع درو ، از سوار کردن مسافر روی تراکتوریا دروگر جداً خودداری کنید .

8- هرگز اجازه ندهید موقعی که دروگر متوقف شده یا در حال کار است ، بچه ها روی آن یا نزدیک آن بازی نکنند .

9- همیشه روی دروگری را که در انبار نگهداری می شود بپوشانید تا موجب آسیب رسیدن به اشخاص نگردد.

دروگرهای دوار

دروگرهای دوار که همچنین قطع کن های دوار و خردکن ها ( چاپرها ) نامیده می شوند ، در بسیاری از موارد جایگزین دروگرهای شانه ای شده اند . مواد گیاهی بر اثر ضربه سریع چاقو یا چکش، بدون نیاز به یک تیغه برش دهنده ، قطع می شود .

چاقوها ( تیغه ها ) در صفحه افقی و یا صفحه عمودی می چرخند . راندما ن کار این دروگرها زیاد است و احتمال گیر کردن و جمع شدن علوفه در آنها ، حتی در محصولات پرپشت یا در هم پیچیده نسبتاً کم است . دروگرهای دوار برای درو علفهای هرز ، بریدن بوته های کوتاه و خرد کردن بقایای گیاهی ، تقریباً جایگزین دروگرهای شانه ای شده اند . سرعت کار آنها حدود 15 کیلومتر در ساعت است . انواع سوار و کششی این نوع دروگرها به وسیله محور تواندهی تراکتور کار می کنند . بعضی از این دروگرها جلو – سوار هستند . دروگرهای جلو – سوار امکان اتصال سایر ماشین های برداشت علوفه خشک کردنی در عقب تراکتور را بوجود می آورند . عرض کار اکثر دروگرهای دوار بین 4/1 تا 2/3 متر است .