جاروها( ریک ها )

در علوفه سازی ، جارو یکی از ماشین هایی است که علوفه پراکنده در سطح مزرعه را ردیف می کند . جارو کردن یکی از اعمال مهم در زنجیره برداشت علوفه محسوب می شود .

جاروها همچنین برای یکجا جمع کردن محصول برای عملیات بعدی مورد استفاده قرار می گیرند. در این موارد مثلاً برای بسته بندی کاه ، شکل ردیف چندان اهمیتی ندارد .

دو ظیفه مهم جارو ها

1) طناب پیچ کردن ساقه ها که ماشین بعدی راحت بتواند ردیف ها را بلند کند و به درون خود بکشد

2) کمک به خشک شدن بهتر و سریع محصول و جلوگیری از گندیدگی . جاروها علاوه بر ردیف کردن محصول کارهای دیگری را نیز قادر به انجام هستند که به شرح زیرند:

الف)ردیف کردن

ب) جابه جا کردن

پ) چند ردیف یک ردیف

ت) یک ردیف، چند ردیف

ث) پخش کردن و هوادادن 

جاروها در چهار نوع ساخته می شوند که عبارتند از :

1) جاروهای کپه ای

2) جاروهای خورشیدی

3) جاروهای نیرویی

4) جاروهای پخش کن

جاروها به دو دسته عمده تقسیم می شوند :

1- جاروهای معمولی یا مورب که علوفه را توسط انگشتی هایی که به صورت مورب نسبت به راستای حرکت تراکتور قرار دارند ، دز یک طرف ردیف می نماید . انگشتی ها روی لوله هایی مستقرند . این لوله ها معمولاً چهار عدد و چرخ گرد می باشند . بادامک مخصوصی ، سبب می گردد که انگشتی ها همیشه رو به پایین بایستند .

جاروهای با زاویه تورب تندتر را جاروهای پخیده می نامند . در این ماشین ها ، فاصله طی شده محصول برای ورود به ردیف کمتر از نوع قبلی است .

2- نوع دوم جاروها را جاروی خورشیدی می نامند که از تعدادی چرخ اسپک دار شبیه چرخ دوچرخه ترکیب می یابد . اسپک های این چرخ ها ، میله های فنری سر کجی هستند که نوک آن ها با زمین در تماس است . چرخ ها با فاصله و پشت سر هم مستقر می شوند . با پیشروی ماشین ، چرخ ها می گردند و علوفه را وارد ردیف می نمایند . این جاروها روی زمین های ناصاف بشیار خوب کار می کنند چون هر چرخ مستقل از دیگری می گردد و لذا می توانند شکل زمین را به خود بگیرند .

تنظیمات

جاروها تنظیمات چندانی ندارند . در جاروهای مورب ، ارتفاع و زاویه انگشتی ها مهم است . ارتفاع باید طوری تنظیم شود که نوک انگشتی فقط تماسی جزیی با سطح زمین داشته باشند. زاویه انگشتی تعیین کننده شکل ردیف از نظر طناب پیچ محکم ، شل یا پف کرده می باشد . در این مورد باید صلاح رفت . برای زود خشک شدن ردیف می بایست ردیف ها شل و پف کرده باشند . برای تغذیه یکنواخت به ماشین بسته بند و سایر بردارنده ، باید سفت و طناب پیچ باشند .

طرز کار

جهت حرکت جارو باید  در همان جهتی باشد که علوفه را درو کرده ایم . هنگام درو ، علوفه معمولاً طوری روی زمین می افتد که سر آن به طرف عقب قرار می گیرد . لذا موقعی که جارو در همان جهت دروگر به پیش می رود ، ابتدا به سر ساقه ها می رسد و با عمل خود این سر را به درون ردیف می برد . با این ترتیب ، ساقه های کلفت در اطراف ردیف قرار می گیرند تا مستقیماً در معرض تابش نور خورشید و جریان هوا باشند . ردیف ها باید روی قسمتی از زمین بیفتند که جارو شده و نه آن قسمتی که هنوز جارو نشده است .

برای گیاهان برگی همچون یونجه و شبدر ، عمل جارو زدن باید قبل از کاهش محتوای رطوبت گیاه به زیر 40% خاتمه یابد زیرا پس از آن برگ ها خشک شده و می ریزند .

جاروهای خورشیدی را فقط در زمین های تمیز باید به کار برد زیرا بقایای گیاه قبلی را می تواند واردردیف نماید .

شانه های کنار ریز ( ریکهای کنار ریز )

به طور کلی شانه های کنار ریز برای جمع آوری ردیف علوفه تازه درو شده و تبدیل آن به نوارهای نازک تکامل یافتند ، تا به این طریق جمع آوری علوفه آسان تر انجام گیرد . امروزه عمل اصلی شانه ها ، بلند کردن ردیف علوفه درو شده و تبدیل آن به نواری شل و پف کرده ، که برگهای آن در داخل نوار قرار گرفته و از تابش آفتاب محافظت می شود ، می باشد. این عمل باعث می شود تا برگها رنگ سبز تازه خود را حفظ کنند و ساقه ها در مجاورت هوا قرار گرفته و به طور یکنواخت خشک شوند .

گر چه دروگر – ساقه کوبها و نوارسازهای علوفه می توانند در یک عمل علوفه را درو، ساقه کوبی و نوار کنند ، اما هنوز از شانه های کنار ریز تا حدود زیادی استفتده می شود . چنانچه علوفه سبک و کم پشت باشد ، از شانه ها برای در هم آمیختن و یکی کردن دو یا چند نوار علوفه استفاده می شود . عمل یکی کردن نوارها ، بخصوص برای برداشت علوفه بوسیله بسته بندهای پرظرفیت ، بسته بندهای استوانه ای ، تذیلی های توده ساز و تریلی های بسته جمع کن که همگی در نوارهای سنگین تر و پرپشت تر مؤثرتر عمل می کنند، مطلوب می باشد . از شانه های کنار ریز گاهی اوقات تنها برای زیر و رو کردن نوارهای علوفه استفاده می شود تا علوفه به طور یکنواخت در معرض تابش خورشید قرار گیرد و خشک شود . از شانه ها همچنین برای شانه زدن کاه و کلش یا سایر بقایای محولات زراعی به منظور کمک به برداشت یا سوزاندن آنها می شود .

دو نوع از شانه های کنار ریز عبارتند از :

1- شانه های موازی ( شانه های مورب ) :

قسمتهای مهم یک شانه موازی عقب – سوار ، شامل شاسی اصلی ، محور تواندهی ( محور اتصال تواندهی ) ، جعبه دنده ، پولی محرک صفحه دوار انتهای جلو و صفحه دوار انتهای عقب چرخ فلک ، تیرکها ( تیرکهای انگشتی ) ، انگشتیها ( دندانه ها ) ، میله های جدا کن و چرخهای هادی می باشد .

شانه های موازی کششی که به مالبند تراکتور متصل می شوند، معمولاً چرخ گرد ( زمین گرد ) هستند ، یعنی حرکت چرخ فلک آنها به وسیله چرخهای حمل کننده عقب تأمین می شود ، اما انواع هیدرولیک گرد نیز وجود دارند . در انواع چرخ گرد رابطه مستقیم بین سرعت پیشروی شامه و سرعت چرخ فلک بوجود می آید . بعضی از شانه های موازی دارای یک چرخ تنظیم ارتفاع در جلو هستند . چرخ تنظیم ارتفاع علاوه بر تحمل قسمتی از وزن شانه ، هدایت چرخ فلک شانه در پستی و بلندیهای زمین را انجام می دهد . بعضی دروگر از شانه های موازی کششی ، مستقسماً و بدون چرخ تنظیم ارتفاع جلو ، به مالبند تراکتور متصل می شوند . در این صورت ، این مالبند تراکتور است که قسمتی از وزن شانه را تحمل می کند ، اما هدایت چرخ فلک در پستی و بلندیها به طور کامل انجام نمی شود . شانه های دو قلو از دو شانه موازی کششی تشکیل شده اند . این دو شانه ، یکی در سمت راست و یکی در سمت چپ ، در کنار هم قرار دارند . شانه های دو قلو معمولاً به یک قلاب تندوم متصل می شوند ، اما انواعی که بدون اتصال به قلاب تندوم مستقیماً به مالبند تراکتور متصل می شوند نیز وجود دارند . اکثر شانه های دوقلو را می توان طوری تنظیم کرد که تنها یک نوار عریض و یا یک نوار نازک را بوجود آورند . شانه های موازی دوقلو معمولاً برای شانه زدن علوفه بمنظور جمع آوری شدن آن بوسیله بسته بندهای استوانه ای و تریلی های توده ساز ( توده سازها ) مورد استفاده قرار می گیرند .

شانه های موازی عقب – سوار به اتصال سه نقطه تراکتور متصل می شوند و محور تواندهی گرد هستند . این شانه ها در موقع حمل و نقل به وسیله اتصال سه نقطه از زمین بلند می شوند . تمام وزن شانه در موقع حمل و نقل و قسمتی از وزن آن در موقع کار بوسیله اتصال سه نقطه تحمل می شود . در موقع کار ، چرخهای هادی ( چرخهای تنظیم ارتفاع ) در عقب شانه ، هم از ماشین حمایت می کنند و هم هدایت آن در موقع عبور از ناهمواریهای زمین را به عهده دارند . این چرخها معمولاً به طور عمودی قابل تنظیم هستند تا فاصله مناسب بین انگشتیهای چرخ فلک و زمین را تنظیم نمایند . قابلیت مانور این شانه ها بسیار زیاد است و برای شانه زدن در مزارع کوچک ، مزارعی که دارای شکل نامنظمی هستند و شانه زدن در کنار پرچینها و به دور موانع ، مناسبند .

شانه های موازی جلو – سوار که به اتصال سه نقطه جلو تراکتور متصل می شوند ، این امکان را بوجود می آورند تا در موقع شانه زنی از ادوات برداشت علوفه خشک کردنی یا سیلو کردنی در عقب تراکتور استفاده گردد. از این نوع شانه ، عمدتاً برای یکی کردن نوارهای علوفه ، درست قبل از بسته بندی ، توده سازی یا خرد کردن علوفه استفاده می شود . شانه های موازی جلو- سوار ، هیدرولیک گرد هستند . عرض شانه زنی در شانه های موازی بین 1/2 تا 9/2 متر است . عرض شانه با توجه به عرض ردیف علوفه درو شده انتخاب می شود .

طرز کار

یک شانه موازی محور تواندهی گرد عقب – سوار به اتصال سه نقطه تراکتور متصل می شود . قلاب شانه مستقیماً به شاسی اصلی که از شانه حمایت می کند ، متصل است . حرکت از محور تواندهی تراکتور توسط محور اتصال تواندهی تلسکوپی به یک جعبه دنده و از آنجا به یک چرخ تسمه کوچک می رسد . سپس یک تسمه Vحرکت را از این چرخ تسمه به چرخ تسمه سوار شده بر روی صفحه دوار انتهای جلویی چرخ فلک انتقال می دهد . به این ترتیب حرکت به تیرکها و انگشتیهای چرخ فلک می رسد . انگشتیها مهم ترین قسمت شانه موازی محسوب می شوند . انگشتیهای فولادی یا دارای یک قسمت فنری هستند و یا بر روی یک قسمت لاستیکی سوار می شوند . انگشتیهایی که بر روی لاستیک سوار شده اند گران ترند ، اما طول عمر آنها طیادتر است . همچنین انعطاف پذیری آنها در زمین های سخت و سنگلاخی بسیار بالا است . انگشتیهای شکسته یا خم شده ، باعث کاهش بازده شانه زنی می شوند ، زیرا قسمتی از ردیف علوفه ، شانه زده نمی شود .

چرخ فلک این نوع شانه ها ممکن است بین 4 تا 6 تیرک داشته باشد . تیرکها به طور موازی به دو صفحه دوار موازی در دو انتهای چرخ فلک متصل شده اند . روی صفحه دوار جلویی سمت راست به طرف عقب است ، در حالی که روی صفحه دوار عقبی سمت چپ  به طرف جلو قرار دارد صفحات دوار در زاویه راست نسبت به جهت حرکت قرار دارند. صفحات دوار دارای محورهای کوتاهی هستند که به یاتاقانهای ساچمه ای برای اتصال به تیرکهای چرخ فلک متصل شده اند . با چرخش چرخ فلک ،‌هر یک از تیرکها توسط یاتاقان خود به چرخش در می آید تا انگشتیهای تیرک در همه مواقع در حالت عمودی قرار گیرد . وقتی یک تیرک به پایین ترین وضعیت خود نزدیک می شود ،انگشتیهایش به علوفه  برخورد می کنند و آنرا در فاصله کوتاهی شانه می زنند تا بدنبال آن تیرک دیگری عمل شانه زنی را ادامه دهد . زاویه انگشتیها تنها با تغییر تمایل تمام چرخ فلک می تواند تغییر کند . علوفه از طریق ضربات متوالی تیرکها ، در امتداد چرخ فلک به سمت انتهای بیرونی شانه غلت می خورد و حرکت می کند تا نوار علوفه تشکیل شود.

در بعضی از شانه های موازی با تغییر دادن جهت چرخش چرخ فلک می توان بجای جابجا کردن علوفه به صورت نواری ، علوفه را در سطح مزرعه پخش کرد تا سریع تر پلاسیده شود . چنانچه جعبه دنده در حالتی باشد که چرخ فلک به طرف عقب چرخش کند ، شانه موازی در وضعیت ردیف کردن و نوارسازی قرار می گیرد . اگر جعبه دنده در حالتی باشد که چرخ فلک به طرف جلو بچرخد ، شانه موازی عمل پخش کردن علوفه را انجام می دهد .

تغییر دادن وضعیت چرخهای هادی در بعضی از شانه های موازی موجب تغییر تمایل یا زاویه انگشتیها می شود. تمایل انگشتیها تعیین کننده پف کردگی نوار تازه تشکیل شده می باشد . چرخهای هادی موجب تنظیم ارتفلع شانه از سطح زمین می شوند ، هدایت شانه در زمینهای ناهموار را انجام می دهند و در کاهش آسیب دیدگی احتمالی انگشتیها و تیرکهای انگشتی مؤثرند .

علوفه وقتی آماده شانه زدن است که تا حدودی پلاسیده شده باشد . وقت مناسب برای شانه زدن ، زمانی است که رطوبت علوفه به حدود 50 درصد برسد . اگر رطوبت علوفه خیلی کمتر از 50 درصد باشد ، بهتر است عمل شانه زنی بعد از نشستن شبنم انجام شود . برای گیاهان برگی مانند یونجه و شبدر ، شانه زدن باید قبل از تنزل رطوبت تمام گیاه به زیر 40 درصد ،‌که نقطه تقریبی خرد شدن برگ محسوب می شود ، پایان یابد .

برای شانه زنی مؤثر ، شانه باید در همان جهتی حرکت کند که دروگر قبل از آن حرکت کرده است . ساقه ها در موقع درو معمولاً طوری به پشت بر روی شانه برش دروگر می افتتند که بر سر برگدار ساقه ها در جهت عکس حرکت رو به جلو دروگر قرار گیرد . بدین ترتیب قسمت خشبی ساقه ها پوشانده می شود . شانه زدن در جهت حرکت دروگر و بر علیه سر ساقه ها ، باعث می شود تا انگشتیهای شانه ابتدا به سر ساقه ها برسند و آنها را در داخل و وسط نوار قرار دهند. در این حالت برگها از تابش مستقیم آفتاب مصون می مانند و توسط جریان هوا خنک می شوند. قسمت های خشن تر گیاه که دیرتر خشک می شوند ، در لایه رویی نوار قرار می گیرند و با قرار گرفتن در معرض تابش مستقیم آفتاب و جریان هوای زیاد ، به سرعت خشک می شوند .

تنظیمات

قبل از شروع کار با شانه های موازی ، تمایل انگشتیها را تنظیم کنید و در صورت نیاز در محصولات کوتاه و سبک به تعداد انگشتیها بیافزاید . تمایل انگشتیها  تعیین کننده شکل و تراکم نوار علوفه می باشد . تمایل رو به جلو نوک انگشتیها ، باعث بیشتر بلند شدن علوفه می شود ،که نتیجه آن بوجود آمدن نواری شل و پف کرده می باشد . تمایل رو به عقب ، نوار سفت و متراکم تری را بوجود می آورد که آسته تر خشک می گردد . نوار سفت برای علوفه ای مناسب است که قرار است برای سیلو شدن با رطوبت زیاد یا متوسط در مزرعه خرد شود . تنظیم تمایل انگشتیها به روشهای مختلفی انجام می شود ، اما در بعضی شانه های عقب – سوار ، برای تغییر تمایل انگشتیها ، چرخ راهنما را به سوراخهای مختلفی متصل می کنند .

اکثر شانه های موازی دارای چهار یا پنج تیرک انگشتی هستند. چهار تیرک برای شانه زدن در اکثر شرایط کافی است ، اما در موقع شانه زدن محصولات کوتاه و سبک ، برای تمیز کردن کامل ، ممکن است به تیرک و انگشتیهای اضافی نیاز باشد . چرخهای انتهایی چرخ فلک در اکثر شانه های موازی دارای سوراخهای اضافی برای اتصال تیرک پنجم هستند . در بعضی شانه ها تیرک ششم نیز می تواند سوار شود . انگشتیهای اضافی را می توان بر روی اکثر تیرکها سوار کرد تا فاصله بین انگشتیها کاهش یابد و تمیز کردن محصولات کوتاه بهتر انجام شود .

انگشتیهای شانه های موازی معمولاً باید طوری تنظیم شوند که نوک آنها از سطح زمین حدود 5/2 تا 5 سانتیمتر فاصله داشته باشد . انگشتیها معمولاً کمی پایین تر از نوک ساقه ها کار می کنند . چنانچه انگشتیها بیش از حد پایین بروند ، نواری کثیف تشکیل می شود و احتمال شانه زدن اجسام خارجی به داخل نوار و شکستن انگشتیها افزایش می یابد . بالا رفتن بیش از حد انگشتیها موجب جا ماندن قسمتی از علوفه بخصوص در مزارع ناهموار می گردد. ارتفاع انگشتیها در شانه های موازی کششی بوسیله یک میله لنگ دار دستی و یا یک سیلندر هیدرولیکی تنظیم می شود. در شانه های موازی عقب – سوار ، ارتفاع انگشتیها بوسیله بازوی اتصال وسط اتصال سه نقطه تراکتور تنظیم می شود .