3_1_ تعیین گستره خشکسالی کشور بر مبنای شاخص بارش استاندارد شده(standardized precipitation index)

3_1_1_ مفهوم شاخص بارش استاندارد شده (SPI):

شاخص SPI در سال 1995 بوسیله مک کی(McKee) و همکارانش ارائه شد. این شاخص برای هر منطقه براساس ثبت بارندگی‌های طولانی‌مدت آن محاسبه می‌شود. در ابتدا توزیع آماری مناسب، بر آمار بلند مدت بارندگی‌ها برازش داده می‌شود سپس تابع توزیع تجمعی با استفاده از احتمالات مساوی به توزیع نرمال تبدیل می‌گردد. این توزیع معمولا گاما در نظر گرفته می‌شود(). تنها عامل موثر در محاسبه این شاخص عنصر بارندگی می‌باشد و اساس آن احتمالات بارندگی برای هر مقیاس زمانی است و می‌توان این شاخص را در مقیاس‌های زمانی بلند مدت، که در مطالعه جریان‌های رودخانه‌ای و مخازن آب زیرزمینی دارای اهمیت است مورد مطالعه قرار داد. بسیاری از محققین به انعطاف‌پذیری این روش اشاره داشته‌اند() در روش SPI بارندگی هر ایستگاه را در نظر گرفته و مقادیرSPI آن در فواصل زمانی مختلف محاسبه می‌گردد که اعداد مثبت معرف ترسالی و اعداد منفی معرف خشکسالی خواهند بود و سپس نتایج آن بصورت نقشه‌های مختلف تغییرات خشکسالی ارائه می‌گردد. اهمیت این شاخص نیاز اطلاعاتی کم و محاسبه نسبتا ساده آن است. از طرفی قابلیت پایش نزدیک به زمان واقعی، این شاخص را در موقعیت نسبتا مناسبی قرار داده است. علاوه بر آن محاسبه SPI را در مقیاس‌های زمانی مختلف آن می‌توان انجام داد و بالاخره با توجه به کاستی‌های آماری موجود در کشور در این روش می‌توان تا حدودی اطلاعات لازم را تهیه نمود. در حال حاضر مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی زیادی در آمریکا این شاخص را برای پایش خشکسالی و ترسالی پذیرفته و بکار می‌برند. کشورهای ترکیه، برزیل، مکزیک، کاستاریکا، آرژانتین، شیلی، مجارستان، آفریقای جنوبی و برخی از کشورهای اروپایی مثل اسپانیا و ایتالیا نیز از این شاخص برای پایش خشکسالی و ترسالی استفاده می‌نمایند.

3_1_2_ گستره خشکسالی مهر تا پایان خرداد 1390 در کشور براساس شاخصSPI

گستره خشکسالی در کشور با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده(SPI) که مفهوم آن در قسمت قبل آمد. برای دوره مزبور (مهر تا پایان خرداد 1390) تعیین شده است (نقشه1). همانطور که از نقشه 1 مشاهده می‌شود براساس این شاخص وضعیت متغییری در استان‌های کشور دیده می‌شود، بطوری که استان‌های جنوب شرق و شمال غربی کشور در شرایط بهتری نسبت به مابقی استان‌ها قرار دارند. همچنین در استان‌های خراسان جنوبی، رضوی و شمالی و همچنین نواحی مرکزی کشور وضعیتت خشکسالی متوسط و نرمال حکمفرما می‌باشد.

در دوره زمانی مشابه سال آبی گذشته (مهر تا پایان خرداد 1389)، اکثر نقاط کشور در حالت نرمال و در نواحی شمال غربی کشور ترسالی رخ داده است(نقشه2). همچنین از مقایسه دو نقشه گستره خشکسالی بر مینای شاخص SPI برای دوره مهر تا پایان خرداد 1390 با دوره مشابه سال آبی گذشته (نقشه‌های 1و2)، نتیجه می‌شود که در سال آبی جاری بخش‌های شمال شرقی و استان‌های یزد، سمنان و اصفهان که در سال گذشته در شرایط نرمال بوده‌اند دچار شرایط خشکسالی متوسط گردیده و لذا بایستی برنامه ریزی‌های مناسبی به منظور ذخیره‌سازی و استفاده بهینه از منابع آب در آن‌ها صورت گیرد.

نقشه1: گستره خشکسالی مهر تا پایان خرداد 1390 براساس شاخص بارندگی استاندارد در کشور

نقشه2:گستره خشکسالی مهر تا پایان خرداد 1389 براساس شاخص بارندگی استاندارد در کشور