کشت توأم برنج , آزولا و ماهی
..............................................................

آزولا بطور ناخواسته در چند سال گذشته وارد اکوسیستم‌های آبی شمال کشور

شد و به سرعت پراکنش پیدا کرد. آزولا دارای مزایا و معایبی است که در این

نوع فعالیت سعی شده است تا از مزایای آن استفاده بهینه صورت گیرد.این گیاه

که به صورت شناور و به رنگ سبز یا قرمز (صورتی) در سطح آبهای راکد

(تالاب انزلی) یا شالیزارها به وفور دیده می‌شوند.

گیاه آزولا از خانواده salvinacea است و به عنوان کود بیولوژیک برای تثبیت ازت اتمسفر و تأمین آن برای برنج در بسیاری از کشورهای برنج‌خیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این گیاه در بسیاری از مناطق دنیا پراکنده است و به صورت شناور در آب استخرها, آبهای راکد, آبگیرها و کانالهای آبیاری یافت می‌شود. ساقه به صورت ریزدم‌های منشعب شناور, برگهای آن کوچک, متناوب که روی هم قرار دارند. ریشه آن به صورت معلق در آب با طول 2 تا 5 سانتی‌متر می‌باشد. بخش رویی برگ سبز یا صورتی, گوشتی و کلروفیلی بوده و قسمت زیرین نازک و بدون کلروفیل با بافتهای اسفناجی سفید رنگ. گیاه آزولا جمعاً دارای شش گونه است که در آمریکا و بسیاری دیگر از نقاط جهان پراکنده‌اند.آرولد معمولاً به صورت غیرجنسی و از طریق سبزینه تکثیر پیدا می‌کند. ابزار و ادوات کشاورزی, دام و انسان و ... نیز از عوامل انتشار آزولا هستند.

در مزارعی که گیاه آزولا به عنوان علف هرز مطرح است لازم است با اقدامات زیر آن را کنترل نمود:
? از نشاء‌های بلند استفاده شود.
? از دادن کود فسفره به مزرعه اجتناب گردد.
? سطح آب کرتها باید بسیار پائین بوده و به حد صفر نزدیک باشد به همین جهت لازم است راه خروجی آب از کرتها همیشه باز, تا سطح آب از میزان مورد نظر بالاتر قرار نگیرد.لازم به یادآوری که تراکم گیاه آزولا در سطح مزرعه در یک هفته پس از نشاء نباید چندان زیاد باشد , چون در این صورت می‌تواند مشکلاتی در تبادل هوا و ایجاد خفگی در نشاء به وجود آورده و خود به عنوان علف هرز عمل نماید.آزولا یک گیاه آبزی کوچکی بوده که مقادیر زیادی مواد غذایی دارد, چون می‌تواند نیتروژن (ازت) هوا را تثبیت نموده, عمل فتوسنتز را انجام دهد, و مواد مغذی را از محیط اطراف خود از طریق شبکه‌ی ریشه‌ای خود جذب نماید.همچنین یک غذای عالی برای ماهی نیز می‌باشد.آزولا از نظر اسید آمینه (آرونین) غنی بوده که ممکن است نقش مهمی در رشد ماهی بازی نماید.آزولا خیلی سریع رشد نموده, محصول زیادی تولید می‌نماید, و برای خوردن ماهی اندازه مناسبی داشته, نیاز به برداشت و خرد کردن ندارد, می‌تواند در مزرعه برنج رشد نماید و فواید اقتصادی و اکولوژیکی خود را افزایش دهد.

نقش آزولا غذای ماهی
هر دو ماهی علف‌خوار و همه‌چیز آزولا می‌خورند, کپور علف‌خوار (ctenopharyngodon idedda) بیشتر از معادل 60-50 درصد وزن بدن خود در هر روز آزولا مصرف می‌کنند. میزان مصرف آزولا به وسیله کپور ماهی معمولی (cyprinus carpio) با افزایش اندازه آن افزایش می‌یابد. ضریب تبدیل غذایی آزولا در ماهی علف‌خوار 49 می‌باشد.ازت موجود در آزولا, 30 درصد در فضولات ماهی مشاهده می‌گردد, زیرا که 30 درصد دیگر از ازت آزولا در بدن ماهی تجمع پیدا می‌کند)می‌توان تخمین زد که حدود 60 درصد ازت آزولا به وسیله ماهی هضم می‌شود (ازت ممکن است همچنین به صورت ادرار, به صورت مواد دفعی از سطح بدن ماهی, به صورت فلس‌های ریخته شده یا به صورت مواد تغییر یافته توسط آبشش‌ها به داخل آب دفع شود.

اثر روی محصول و عملکرد برنج:
سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی برای برنج , ماهی و آزولا یک محیط عالی رشد مهیا می‌کند. به علت مقدار زیاد کود آلی مهیا شده توسط ماهی, برنج به خوبی رشد می‌کند و از آنجائی که ماهی آزولا, آفات و علف‌های هرز برنج را می‌خورد, مصرف علف‌کش‌های شیمیایی می‌تواند کااهش یابد. به هر صورت, محیط ایجاد شده توسط روش برنج ـ آزولا ـ ماهی همچنین موجب بقاء دشمنان طبیعی آفات برنج می‌شود. که دشمنان طبیعی مصرف آفت‌کشها را کاهش می‌دهند. در روش برنج ـ آزولا ـ ماهی میزان مصرف‌ آفت‌کشها (سموم) کاهش و یا کاملاً حذف می‌گردد.
روش برنج ـ آزولا ـ ماهی میزان علف‌های هرز را کنترل می‌نماید.

حاصلخیزی خاک:
در سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی, مواد غذایی گیاه به وسیله تجزیه آزولا و فضولات ماهی تهیه می‌گردد. اثر ماهی در این سیستم, به ویژه نقش مواد دفعی ماهی را در بهبود حاصلخیزی و وضعیت خاک آشکار است.
ماهی میزان گودهای معدنی مورد نیاز گیاهان برنج را کاهش می‌‌دهد, حاصلخیزی خاک را حفظ کرده یابهبود می‌بخشد, و یک محیط اکولوژیکی (بوم شناختی) عالی فراهم می‌کند.

اجرای سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی
? طراحی مزرعه:
دو نمونه از طراحی مزرعه برای معرفی و اجرای سیستم برنج ـ آزولا ـ ماهی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. روش اول کندن گودال‌ها و جویها در یک مزرعه قدیمی برنج و انتقال نشاءهای برنج بر طبق فاصله‌های زراعی معمولی می‌باشد. در روش دوم, نشاءهای برنج روی پشته‌ها انتقال داده شده و هپیها در بین جویها بین پشته‌ها رها می‌شوند, انتخاب مزارع معمولاً برای هر دو طرح مهم می‌باشد. در هر دو مورد, مزرعه بایستی آب کافی و شبکه و کنترل خوب آبیاری و زهکشی داشته باشد.عمق گودال مابین 1 تا 5/1 متر بوده و عرض 50-40 سانتی‌متر و عمق جویها 50-30 سانتی‌متر سطح اشغال شده در حدود 5-3 درصد کل سطح مزرعه برنج می‌باشد. به عبارت دیگر برای برداشت بیشتر ماهی, گودال‌ها و جویها بایستی سطح بیشتری را اشغال نمایند.

ترکیب گونه‌های ماهی:
گونه‌های ماهی بایستی بر طبق بازدهی تغذیه انتخاب گردند. برای مثال, کپور علف‌خوار قادر نیست به طور کامل دیواره سلولهای گیاهان را هضم نماید, چون لوله گوارش‌ها آنها فاقد سلولدز می‌باشد. در نتیجه این ماهیان باقیمانده غذای خود را همراه با مواد دفعی به داخل آب می‌ریزند. فضولات ماهی تکثیر پلانکتونها را تحت این شرایط کشت‌های خالص از هر گونه ماهی نمی‌تواند به طور مؤثر آزولا را مصرف نماید. به هر صورت, این مسئله را می‌توان با کشت توأم پلی کالچر (polyculture) , کپور نقره‌ای 100 قطعه, کپور معمولی 300 قطعه, کپور علف‌خوار 750 قطعه در هکتار , بچه ماهی انگشت قد در هکتار و رهاسازی پس از انتقال و نشاءکاری برنج در مزرعه صورت می‌گیرد.
? مدیریت آب:
مدیریت آب مهمترین عامل در سیستم پرورش برنج ـ آزولا ـ ماهی, می‌باشد. در طول مراحل اولیه رشد برنج, ماهیان انگشت‌قد می‌توانند به طور آزادانه در آب سطحی شنا نمایند که برای پنجه زدن برنج زودرس خوب می‌باشد.پس, ماهیان بزرگتر به آب عمیق نیاز دارند, در این زمان درجه حرارت , آب گاهی اوقات می‌تواند به 40 درجه سانتی‌گراد برسد, و لازم است آب آبیاری را در عمق 8 تا 10 سانتی‌متر نگهداری نمود.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران