عوامل موثر بر طول عمر مفید گاو شیری
.................................................

روشهای مدیریتی که در کل باعث سلامت گوساله می شوند: 1) واکسینه کردن گاو علیه اشرشیا کلای و ویروس ها جهت ایجاد وتقویت ایمنیت آغوز 2) اطمینان از سلامت وبهداشت زایمان و تدابیر ویژه در زمان آلودگی به بدن 3) تغذیه از آغوز با کیفیت تا دو روز 4) غذای تازه تمیز وبا کیفیت 5) جایگاه خشک ومناسب برای استراحت و بهره مندی از هوای تازه

الف) مرحله ی تولد تا از شیرگیری

مدیریت گوساله هادر سه ماه اول بسیار مهم است زیرا در این مدت حیوان دوره ی تولد،ارتباط با محیط مصرف آغوز وشیرخوارگی را تجربه می کند. از طرف دیگر وضعیت فیزیولوژیکی حیوان در این دوره ازجنبه های حائز اهمیت می باشد که شامل توانائی جذب مولکولهای درشت ایمنوگلوبین در روده ، توانائی هضم بالای چربی و ساکارید ها بدون عارضه ی متابولیسمی، مستعد بودن حیوانبه عفونت های روده ای و اسهال و تغییرات معنی دار درشکل ، حجم و ترکیب مواد مغذی و عادت یافتن سیستم بدن باآن می باشد.

? زایمان گاو و مراقبت از گوساله :

در صورت رعایت اصول انتخاب اسپرم و تغذیه مناسب، زایمان طبیعی خواهد بود. نکته ی اساسی و حیاتی درمورد گوساله در 15 دقیقه ی اول بعد از تولد است که رفلکس تنفسی باید فعال گردد و گوساله باید خشک شود؛ درصورت زایمان طبیعی و عدم شیوع یون گاو باید خود این گاو با لیس زدن گوساله انجام دهد. گوساله 72-24ساعت زمان لازم دارد تا به حد آستانه ی تنظیم دمائی بدن برسد. تا 6 ساعت اول بعد اززایمان جذب ایمنوگلوبین حداکثر است ودر این مدت تا5 درصد وزن بدن و در روز اول تا 10- 8 درصد وزن بدن باید آغوز بخورد(به دلیل اهمیت آغوز توصیه شده که درصورت امتناع گوساله با لوله یمری آن را به صورت اجباریخورانده شود) مدت خشکی مادر ،کیفیت تغذیه ی آن از لحاظ سلنیوم ویتامین های A ، Eو K ، سن مادرومیزان ایمن زائی درآن زمان مصرف آغوز توسط گوساله در کیفیت عملکرد آغوز موثر است، میزان ایمنوگلوبین در شیر مادر از 22تا 50 میلی گرم در میای لیتر متغیر است. مصرف آغوز علاوه برایجاد ایمنی غیر فعال(میزان100 گرم) برای گوساله به دلیل غنی بودن از ویتامین ها ،انرژی ، پروتئین ، عوامل محرک رشد نا شناخته و هورمون ها ، باعث بالارفتن بنیه ی عمومی گوساله میشود و به عنوان پایه و زیر بنای دام درکل زندگی محسوب می شود. درمورد گوساله های متولد شده از سخت زائی راباید توجه ویژه کرد چون از یک طرف به علت ضعف مادر توانائی لیسیدن ساقط می شود واز طرف دیگر به دلیل تاخیرزایمان تنفس گوساله از مایعات رحمی رفلکس تنفس فعال نمی شود وباید با سر و ته کردن گوساله وخارجکردن مایعات آن را فعال کرد. قطع بند ناف ازاعمال حیاتی است که محل قطع و نحوه ضدعفونی آن برای سلامت گوساله مهم است. خوراندن بیش از حد آغوز باعث ناراحتی گوارش و بالطبع آن باعث بروز اسهال وبه هم خوردن توازن گوساله می شود.

جایگاه تمیز برای گوساله از موارد تاثیر گذار در سلامت آن است و احتمال ایجاد عفونت را کاهش میدهد. تغذیه ی آغوز 2-1 روز اول طول می کشد بعد از آن تغذیه ی شیر شروع می شود . باتوجه به اینکه قیمت شیر کامل بالاست برای بالا بردن سود می توان تمام یا بخشی از آنرا با جانشین شونده ی مناسب جانشین کرد که به قیمت شیر ، قیمت جانشین شونده ،ارزش غذائی آن ، میزان آغوز و شیرهای دور ریختنی ( شیرهای و آلوده و غیرقابل استفاده توسط انسان) بستگی دارد. در مورد گوساله های ماده توصیه می شود که در 3 هفته ی اول از شیر کامل تغذیه کنند که واین به به علت این است که مادران و مولدین آینده گله خواهند بود . شیر اورام پستانی نیز تنها باید به گوساله های نر داد . در صورتی که امکان جداسازی گوساله های ماده از همدیگر وعدم مکیدن پستانهای هم و جود داشته باشد مصرف شیر اورام پستان مانعی ندارد. در صورت تغذیه ی جانشین شونده باید به احتیاجات مواد معدنی،ویتامین ها و ... توجه شود. جیره های استارتر را می توان از هفته ی دوم به بعد در اختیار گوساله گذاشت. در مورد مصرف علوفه هم اختلاف نظر وجود دارد. ازجنبه ی افزایش حجم پیش معده و تحریک نشخوار و هضم صحیح (زمان ماندگاری ) و قیمت خوراک مفید است از طرف دیگر با توجه به غیر فعال بودن شکمبه در ابتدا و عدم هضم فیبر و ایجاد مشکلات، زیر8 هفته توصیه نمی شود مگر مقدارکمی برگ یو نجه با کیفیت که دراستارتر گنجانده می شود.

گوساله ها برای استفاده از علوفه و مواد متراکم نیاز به فلور مناسب شکمبه وپرزهای گسترده جهت جذب دارند . غلات با ایجاد اسید های چرب فرار بوتیرات و پروپیو نات باعث گسترش پرز ها و بالا رفتن قابلیت جذب اسید های چرب فعال می شوند. ایجاد بوتیرات و پروپیونات در اثر تخمیر مناسب ناشی از فلور میکروبی مناسب ایجاد می شود واین مجموعه هضم و جذب را افزایش داده و در نهایت رشد گوساله را افزایش می دهد.

مصرف آب ودر اختیار گذاشتن آب در کنار شیر یاجایگزین شیر باعث افزایش ماده ی خشک مصرفی می شود. البته ممکن است که گوساله که به طور آزادانه آب در اختیار دارد بیش از مورد نیاز آب مصرف کند ودر فرآیند لخته شدن شیر مشکل ایجاد کرده وموجبات اسهال را فراهم کند.

با توجه به قیمت بالای موادمغذی مصرفی گوساله ها سعی بر این است که گوساله در حد نیاز رشد مناسب تغذیه شود ومصرف بیش از حد آن باعث چاقی می شود و قابل قبول نخواهد بود.زیرا از یک طرف هزینه ی تمام شده پرورش بالا می رود واز طرف دیگربا توجه به پروسه ی از شیرگیری امکان ازخوراک افتادن واز بین رفتن این هزینه ها بیشتر خواهد بود مضاف بر آن باتوجه به هزینه ی رشد پائین دربعد از شیرگیری به صرفه تر است که حتی المکان به آن دوره موکول شود.

از شیر گیری گوساله ها و تبدیل خوراک مایع به جامد و تغییر کیفیت ماده ی خوراکی می تواند گوساله ها را با مشکل مواجه کند که باید با سیاست هائی نظیر حذف تدریجی شیر و تامین احتیاجات به طور کامل از مواد خو راکی می توان این استرس را به حداقل رسانید گفته می شود که گوساله زمانیکه 1 درصد وزن بدن ، ماده ی خشک مصرف کند می تواند از شیر گرفته شود که مو ثر از حجم پیش معده، کیفیت پرزهای آن و فلور میکروبی آن است.

? عوامل موثر بر مرگ ومیرگوساله ها:

? اسهال

چیزی حدود 5-7 درصد گو ساله ها تا پایان دوره ی پرورش تلف می شوند که متاثر از عوامل تغذیه ای، محیط و پاتوژنیک است که رقم قابل توجه و تعیین کننده دراقتصاد گاوداری می باشد . علاوه بر مرگ و میر ،هزینه های درمان و باز گرداندن دام به حالت اول نیز هزینه ی قابل توجه را به خود معطوف میکند.عنوان شده اسهال در سال 1991 ،250میلیون دلار برای صنعت گاو شیری امریکا هزینه به دنبال داشته است.

بخش عمده ای از مرگ و میر در گوساله ها به علت اسهال رخ می دهد که این اسهال می تواند با منشا تغذیه ای و پاتوژنیک باشد. معمو لا عوامل تغذیه به مقدار کمتر باعث کاهش قوام مدفوع نسبت به عوامل پاتوژنیک می شود و قابلیت برگشت به حالت اول در آنها راحت تر است. گوساله های تازه متولد شده در اثرعواملی مانند ؛محیط غیربهداشتی ، مصرف ناکافی آغوز ،مصرف آغوز یا شیر نا مطلوب یا مصرف بیش ازحد مستعد ابتلا به اسهال شونده میزان شیوع پاتوژن های ایجاد کننده ی اسهال نیز تاثیر قابل توجهی دارد. از گونه های عمومی می توان به باکتری اشریشیا کلای (که در هفته ی اول منجر به اسهال کشنده می شود ) باکتری سالمونلا( از هفته ی اول تا هفته یچهارم عمل میکند ) و ویروس هایرتاویروس و کورناویروس (که به ترتیب از هفته ی اول و دو،سه روز اول اتفاق می افتند و منجر به اسهال آبکی وکشنده می شوند)اشاره کرد. قبل ازشروع اسهال آگاهی هایی نظیر آرام شیر خوردن و بازی کردن با شیر وعدم تمایل به نوشیدن،خوردن ودراز کشیدن به پهلوی راست و کاهش مدفوع از آن جمله می باشند. بعد از بروزاسهال به علت کاهش آب بدن و دفع الکترولیت های ضروری وعدم هضم وجذب کافی مواد خوراکی گوساله به شدت احساس ضعف می کند در مواردی هم عامل عفونی واردخون شده وایجاد سپتیسمی می کند که مجموع عوامل فوق سبب مرگ دام می شود ممکن است که دام جان سالم به در برد ولی به تجربه ثابت شده که گاوی که از گوسالگی سابقه اسهال داشته نسبت به گاوهای دیگر در ادامه زندگی آسیب پذیرتر بوده است .

ـ اقداماتی که در زمان اسهال باید انجام داد :

1) جدا کردن گوساله آلوده از دیگر گوساله ها

2) جایگزین کردن مایعات با الکترولیت ها جهت بالا بردن قوام مدفوع وتامین نیازدام

3) مصرف شیر والکترولیت به صورت یک درمیان

4) با کمک دامپزشک عامل را شناسایی کنیم و از بین ببریم

? پنومونی

از موارد دیگر ایجاد کننده مرگ و میر در گوساله ها پنومنی است که همان آلودگی ریه ها است .

گوساله ها با بینی باز نفس می کشند وسرفه می کنند در ادامه تب دار می شوند واز خوردن غذا امتناع می کنند در صورت عدم رسیدگی در مدت 4-3روز تلف میشوند پنومنی با انتقال اجرام بیماری زا از سایر گوساله ها یا گاو های دیگر منتقل می شود گوساله های که یک بارمبتلا شده اند دچار حساسیت بیشتر اند ونسبت به اجرام دیگر هم آلوده می شوند . قرار دادن در باکس های مجزا،تهویه و رطوبت مناسب مصرف آنتیبیوتیک زیر نظر دام پزشک ودر نهایت تشخیص عامل وفائق آمدن بر آن از اعمال مفید در مدیریت پنومنی میباشد .

ـ روشهای مدیریتی که در کل باعث سلامت گوساله می شوند:

1) واکسینه کردن گاو علیه اشرشیا کلای و ویرو س ها جهت ایجاد و تقویت ایمنیت آغوز

2) اطمینان از سلامت وبهداشت زایمان و تدابیر ویژه در زمان آلودگی به بدن

3) تغذیه از آغوز با کیفیت تا دو روز

4) غذای تازه تمیز و با کیفیت

5) جایگاه خشک و مناسب برای استراحت و بهره مندی از هوای تازه

ب) عوامل موثر بر طول عمر مفید تلیسه ها (از6 ماه به بعد)

سالانه35-25درصد گله های شیری حذف می شوند و برای حفظ گله دوشا باید جانشینهای آنها ازبین تلیسه های موجود درسال قبل انتخاب شوند پس باید درنظر داشت که هر گونه فعالیت وشدت وضعف مدیریتی دراین زمان به طورغیر مستقیم برعملکرد تولیدی اثر معنی داری خواهد گذاشت عنوان شده که20-15درصد هزینه های تولید شیر مربوط به تلیسه های جایگزین است وباید تلاش شود تاحتی الامکان تلیسه های با وضعیت بدنی مناسب،زایش در سن قابل قبول وسلامت دام وتولید گوساله وشیر مناسب درزایش اول وهمینطور در زایش های بعدی ایجاد کرد وهرگونه آثا رمثبت ومنفی در زمان تولید میتواند ناشی از دوران تلیسگی باشد.در استراتژی پرورش تلیسه ها باید امادگی برای تلقیح درسن15-13ماهگی شود که دام بایدبه60درصد وزن بلوغ جسمی خود رسیده باشد.ارتفاع از جدوگاه130cmو دارای امتیاز بدنی 3باشد.در رابطه باامتیازبدنی باید سعی شود که گوساله ها ازابتدا چاق نشوند و در حد احتیاج،انرژی وپروتئین مصرف کند.چاقی باعث افزایش حجم چربی بدن واگرهمراه عدم تامین پروتئین مطلوب باشد سبب کوتاهی قد عدم رشد استخوان لگن و توسعه اندام های تولید مثلی می شود که سن اولین تلقیح راافزایش میدهد(باوجوداینکه وزن بدن به حد مطلوب رسیده ولی این وزن ناشی از ذخائر چربی است.)ازطرف دیگر چربی بانفوذ درغدد پستان ممانعت فضایی برای توسعه مجاری شیری درآن و کاهش تولید پس از زایش میشود.درصورت آبستنی،زایمان با مشکل مواجه می شود واحتمال ناهنجاری پس از زایمان نیز بالا می رود.از طرف دیگر با توجه به هزینه بالای خوراک مصرف وعدم نیازدام به این مقدار خوراک بارهزینه مضاعف به بدنه پرورش وارد می شود که قابل قبول نیست.تغذیه ناکافی نیز با عث عدم رشد و سلامت کافی و کاهش طول عمر مفید دام میشود.باید با استفاده ازجداول استاندارد احتیاجات دام رابه بهترین نحو براورد کرد.از میان مراحل مختلف تغذیه مرحله تلقیح تا زایش یکی از بخش های مهم تغذیه تلیسه هاست که باید در هنگام زایمان با امتیاز بدنی3.75-3.5 داشته باشیم.از طرف دیگر احتیاجات آبستن در اواخرآن باید منظور شود همچنین تغذیه مناسب قبل از زایش جهت عادت دهی به مصرف میزان مناسب کنسانتره بعد از زایش وهمینطورتامین کلسیم وسایرعناصر و ویتامینهای ضروری برای تولید آغوز وشیر وسلامت دام لازم است.

? عوامل موثر برسلامت تلیسه ها

تلیسه ها به دلیل عدم تولید شیر کمتر با نوسانات متابولیسمی مواجه اند وبا یک مدیریت مناسب می توانند به راحتی این دوره را طی کنند ؛ این موضوع گا ها باعث بی توجهی پرورش دهندگان وبا سوءمدیریت هایی که روی آنها انجام می دهند باعث ایجاد مشکلات در آنها می شوند که نتایج آن در زمان تلیسه گی و تولید مواجه پرورش دهندگان خواهد شد از مهمترین موارد بحث جایگاه است که به دلیل مسائل رفتاری وجلوگیری از آسیب دیده گی ها وارائه ی مدیریت خوب تغذیه توصیه می شود که این دام ها در گروه های با حداقل اختلاف سنی ممکن دسته بندی شوند

تمیزی و خشکی بستر تلسیه ها ، وجود گل ولای در بستر و چسبیدن آن به بدن گوساله باعث کاهش سرعت رشد و تعویق زمان اولین زایش می شود و دام را به بیماری انگلی مبتلا می کند و ازطرف دیگر باعث تخریب فیزیکی وپاتوژنیک اندام های حرکتی وسم ها می شوند

مشکلات ورم پستان نیزاز مسائلی است که از دوران تلیسه گی شروع می شود و در دام های بالغ خود را نشان میدهد که بخش مربوط توضیح داده خواهد شد. از مسائل مهم تاثیر گذار در دوره انجام واکسیناسیون است که طبق پروتوکل های منطقه ای وعلمی اجرا می شود داده خواهد شد.

ج) عوامل موثر بر طول عمر مفید گاوهای شیری در مرحله ی تولید

با پیشرفت صنعت گاو شیری وافزایش پتانسیل تولیدی گاوها حساسیت آن ها هم بالاترمی رود و از جمله ی آن حساسیت ها نسبت به بعضی متابولیت های سمی است که با توجه به حجم بالای تولید و افزایش متابولیسم بدن ایجادمی شوند. در صورتی که قصوری در بخشی از شرایط استاندارد رخ دهد حیوان از تعادل خارج می شود و باز گرداندن آن به شرایط استاندارد مشکل خواهد بود از سوی دیگر تغییراتی که در مراحل مختلف تولید در سیستم فیزیولوژی حیوان رخ میدهد می تواند زمینه ساز خروج از تعادل متابولیتی باشند . با توجه به کاهش تولید شیر در اواخر آبستنی ازاحتیاجات دام در این دوره کاسته می شود وحجم خوراک ونوع مواد خوراکی تغییر می کند و اوج آن در دوره ی خشکی رخ می دهد در این حال سیستم گوارشی و اندام های وابسته باسطح و کیفیت خوراک آدابته می شوند .

زایمان باعث تغییرات معنی دار درسطح متابولیت خون و همین طور اشتهای دام نیز کاهش می یابد واز مقدار مصرفی خوراک کاسته میشود بخصوص اگر دام بیش از حد چاق شده باشد. درادامه حیوان آدابته به خوراک کم وتولید رو به افزایش مواجه است که نیاز غذای ی بالایی را می طلبد میزان تولید تا 60روزه گی به اوج خود می رسد در صورتی که مقدار خوراک 80-70روز طول می کشد تا به اوج خود برسد که این تفاوت باعث می شود که حیوان با بالانس منفی انرژی مواجه شود. مجموع این عوامل باعث می شود که اکثر بیماری های متا بولیک از زایمان تا یک ماه بعد از آن رخ دهند.

تغییرات دما و کیفیت بستر و سیستم شیر دوشش در تشدید این حساسیت ها سهم بالایی دارند نوع جیره نویسی و تامین احتیاجات حیوان به صورت قابل جذب تامین توازن احتیاجات در خوردن فیبر کافی و گرفتن قدرت انتخاب از گاو ازمواردی که در کنترل این ناراحتی ها مفید خواهد بود

نکته ی حائز اهمیت وابستگی این ناهنجارها به یکد یگر است که ممکن است در گاو در واحد زمان به تعداد زیادی از آنها مبتلا شوند که معمو لا ابتلا به یکی ا زآنها زمینه ی مبتلا شدن به سایرین را ایجاد میکند .

نکته ی دیگر این است که تغییرات متابولیتی در بدن به صورت پیوسته است و به یک مرحله که رسید، برای پرورش دهنده قابل رویت می شود و ممکن است درصد بالایی از گله در اندازه گیری متا بو لیت خون غیر نرمال نشان دهند که بدون نشان دادن عوارض بالینی در میزان تولید صفات تولید مثلی و لنگش دام ایجاد تغییرات نامطلوب کنند و طول عمر تولیدی مفید حیوان را کاهش دهند .

? بیماریهای متابولیکی مهم:

1) تب شیر

در زمان زایمان به علت مصرف زیادکلسیم که در آغوز و رحم رخ می دهد و کاهش اشتهای دام و حرکات لوله ی گوارش و نیزتاخیر ‍پاسخ به تحریک 1و 25 دی هیدروکسی ویتامینD ( تحریک پارا تیرویید و تحریک 25 دی هیدروکسی ویتامینD طبیعی است ) و عدم موبیلیزه شدن مقدار کافی کلسیم از روده واستخوان مقدار کلسیم خون را به مقدار( mg/dl) 8 کاهش می یابد ( مقدار طبیعی mg/dl8-10 است) در صورتی که یکی از موارد فوق شدیدتر باشد مقدار کلسیم خون به حدی میرسد که مبتلا شدن به تب شیر را ایجاد می کند.

که از ایستادن با لرزش درمرحله ی اول (درمقدار mg/dl6.5) و نشستن روی جناق همراه با افسردگی در مرحله ی دوم (در مقدار mg/dl 5.5 ) و دراز کشیدن به پهلو و بی توجهی به پیرامون (درمقدارmg/dl 4.5) در مرحله ی سوم رخ خواهد داد ودر نهایت دام به علت فلجی عضلات تنفسی تلف خواهد شد . معمولا 75 درصد موارد در 24 ساعت اول و 5درصد در 24 ساعت دوم زایمان رخ می دهد دامی که قبلا مبتلا شده ودام های پیر حساس ترند.

2) کتو زیس

عارضه ی دیگر هنگامی رخ می دهد که مقدار مواد مغذی جذبی به ویژه انرژی درحوالی زایمان کاهش یابد . و نتیجه ی آن کاهش گلوکز خون و افزایش موبیلیزه شدن ذخایر بدنی به ویژه چربی ها ست. بخشی از لیپیدهایی که موبیلیزه شده اند تبدیل به اجسام کتونی می شوند و این به علت نبود مقدارکافی اگزالواستات و تجمع استیل کوآانزیمA رخ می دهد. اگزالو استات به علت کمبود گلوکز دارد مسیر گلوکو نئوژنز می شود نتیجه ی این فعل و انفعالات بالا رفتن اجسام کتونی خون است و حضور این اجسام در خون کاهش اشتها را تشدید می کند و دام به سرعت لاغر می شود ومقدار شیر تولیدی کاهش می یابد و اجسام کتونی در شیر و ادرار مشاهده می شوند. شیوع این ناهنجاری از 10 روز تا 6هفته بعد از زایمان است و اوج آن در هفته ی سوم میباشد تعداد زیادی از گاو های شیری به نوع تحت بالینی یا مقدماتی کتوز مبتلایند بیماریهایی مثل : جفت ماندگی ، جابه جایی شیر دان ،در گیری با جسم خارجی می توانند زمینه ساز کتوز شوند

3) سندروم کبد چرب:

در بالانس منفی انرژی اسید چرب آزاد شده از بافت آدیپوزبه سمت کبد حرکت می کند ودر کبد در این حالت به علت کمبود اگزالواستات بخشی ار آن تبدیل به اجسام کتونی می شود و بخشی از آن در کبد تجمع می یابد وبه تری گلیسرید تبدیل می شود و به دلیل کمبود توانایی نشخوار کنندگان در تجزیه یاانتقال تریگلیسرید ها این مواد در کبد تجمع می یابند که حدود 60-30 درصد وزن کبد را اشغال می کنند( در حالت طبیعی مقدار 5 درصد است .) ومنجر به مختل شدن فعالیت های حیاتی کبد می شود .

4) جفت ماندگی :

جفت معمولا در ساعت اول و یا ساعات اول بعد از زایمان خارج می شود درصورتی که از12 ساعت گذشت وخارج نشد عارضه ی جفت ماندگی رخ داده است .

دو علت میتواند در بروز این علت مسبب باشد ؛ اول اینکه جفت در 5 روز قبل از گوساله زایی طبیعی آخرین مرحله ی بلوغ خود را طی می کند که این مرحله منجر به سست شدن تماس بین جفت و رحم می شود . در صورتی که گوساله زودتراز این 5 روز به دنیا بیاید فراوانی جفت ماندگی بالا می رود . دوم نبود یا تضعیف انقباضات رحمی یعنی مواردی مثل تب شیر که با زمان بیرون راندن جفت تداخل می یابد یا سخت زایی و .... که سبب آلودگی رحم می شود و تب بالا جفت ماندگی راافزایش میدهد از طرف دیگرکمبود ویتامین A یا بتا کاروتن، سلنیوم ، ید وسطح نادرست کلسیم وفسفر نیز باعث این ناهنجاری ها میشوند.

5) جا به جایی شیر دان

محل شیر دان (معده ی اصلی )گاو در کف در طرف راست شکم است در دو ماه اخر آبستنی به علت رشد زیاد محوطه ی رحمی فضای شکمبه و سایر اجزای دستگاه گوارش محدود می شود و بعد از زایمانا گر شکمبه دربازگشت به محل اصلی خود دچار تاخیر شود شیردان در فضای خالی زیر شکمبه به طرف چپ حرکت می کند .و عوامل مثل تب شیر ، کبد چرب، ورم پستان به عنوان مستعد کننده ی این عارضه به شمار می روند ناکافی بودن مقدار دریافتی خوراک از گاوهای زایمان کرده و یا کمبود علوفه ی حجیم و یا عواملی که سبب کم تحرکی ماهیچه ها تجمع گاز در شکمبه می شود مانند غلات باعث این عارضه می شوند . 90- 80درصد مواد جابه جایی شیردان به سمت چپ است . پی آمد جابه جایی شیردان تجمع گاز در آن و در نهایت نفخ که حیوان را خواهد کشت این عارضه در 6هفته ی اول بعد از زایمان با فراوانی 3 درصد رخ می دهد.

6) اسیدوز

یکی از ناهنجاری های شایع در صنعت گاو شیری است که به علت مصرف زیاد کنسانتره و عدم تناسب میزان فیبر به نشاسته ویا تاخیر در مصرف فیبر و یا کوچک بودن اندازه ی آن رخمی دهد در متابولیسم شکمبه به علت تبخیر سریع نشاسته حجم زیاد پیرووات تولید می شود ودر صورتی که باکتری ها ییکه تجزیه صحیح را انجام می دهند به اندازه ی کافی نباشند مصرف آن توسط لاکتو باسیل منجر به تولید اسید لاکتیک می شود که باعث کاهش PH شکمبه و تعقیر فلور آنمی شود واین تغییرات PH بر خون منتقل می شود ودر فعالیت های مغز اختلالاتی ایجاد کرده و سبب مرگ حیوان میشود

مجموع راههای مدیریتی جهت به حداقل رساندن ناهنجاری های متابولیک واثرات آن:

کاهش میزان کلسیم جیره برای بالا بردن ظرفیت جذبی (عملکرد و پاسخ به هور مون) از روده واستخوان درحد 50 گرم در روز با توجه به اینکه یونجه کلسیم بالایی دارد باید مصرف آن را بررسی کرد یا مصرف نمک آنیونیک برای اسیدی کردن روده وبرای بالا بردن ظرفیت موبیلیزه کردن کلسیم در زمانی که کلسیم جیره در حد 50 گرم در روزاست.

- کنترل امتیاز بدن گاو در دوره ی خشکی و جلو گیری از چاق شدن بیش از حد (بالاتر از3/75 )،مصرف 4-3 کیلو کنسانتره در دوره ی انتقال ، مصرف خوراک با کیفیت جهث بالا بردن مقدار دریافتی و مصرف نیاسین gr/kg 6 به مدت 10-2 روز قبل از زایمان.

- به حداقل رساندن بالانس منفی انرژی بویژه دراوایل زایمان با بالا بردن مقدار دریافتی( تغییرات امتیاز بدنی در دوره ی خشکی در دامنه ی ودر دوره ی بالانس منفی حداکثر تا 1- باید باشد)

- تغییرات تدریجی جیره ی خشکی به جیره ی تولید و تامین حجم کافی علوفه برای تحریک شکمبه و پر بودن آن در زمان زایمان ، و مصرف کنسانتره جهت آدابته کردن فلور و پرز های شکمبه .

- ابعاد علوفه از 2.5 سانتی متر نباید کمتر باشد ،مصرف خوراک به صورت TMP باشد تا گاو قدرت انتخاب نداشته باشد ، گرسنگی دادن به گاوبه دلیل تاخیر در شیر دوشی باعث ایجاد ولع و مشکلات هضم خواهد شد.

? لنگش :

به دلیل اهمیتی که لنگش در گاوداری کشور دارد ما به طورجداگانه و مفصل تر به آن می پردازیم زمانی که دام در اثر عارضه دچار مشکل راه رفتن می شود تمام فعالیت های حیاتی آن تحت الشعاع قرار میگیرد؛ کمتر به سمت آخور وآبشخور می رود رفتن به سمت شیر دوش برای او درد آور است ایستادن برای او مشکل است ونمایش فعلی برای او به حداقل می رسد . و این عوامل باعث کاهش امتیاز بدنی و وزن وتولید شیر می شود و باروری نیز کاهش می یابد و با توجه به فراوانی آن می تواند تاثیر معنی داری بر اقتصاد گاوداری داشته باشد . در یک مطالعه درانگلستان55 درصدگاوها لنگ بودند و در امریکا سالیانه هر کله 100 راس 1750 تا 3750 دلار برای لنگش می پردازند .

لنگش مجموعه از ادم ، خونریزی و مرگ سلولی در بافت پوششی است که مجموعه از این عوامل باعث زخم کف پا می شود. این زخم معمولاً در پاشنه است ولی می تواند در نوک سم هم باشد. بافت شاخی سم از بخش های زیرین خود محافظت می کند و برداشته شدن آن باعث عمیق شدن عفونت می شود .

ممکن است لنگیدن دام به علت مشکل در بخش های بالاتر اندام حرکتی باشد که ضرب خوردگی وشکستگی های که در پاهای جلویی وعقبی رخ می دهد؛ باعث لنگیدن دام می شود، که خود این ضرب خوردگی ها یابه علت کمبود عناصر معدنی موجود در استخوان است و یا به علت نامناسب بودن بستر و ریل های انتقال و جایگاه شیر دوش نامناسب باشد .

مشکلات سم را به سه دسته می توان تقسیم کرد :

1) آلودگی به عوامل عفونی مثل فوزی باکتریم نکروفرم

2) ساییده شدن بیش از حد یا بزرگ شدن بیش از حد سم و سم چینی نامناسب

3) بیماری های متابولیک که اسیدوز متابولیک باعث تولید اسید لاکتیک می شوند و باکتریهای تولید کننده آن جانشین باکتریهای گرم منفی میشوند و باکتریهای گرم منفی مرده تولید آندوتریکسین می کنند و بدن گاو هم در پاسخ هیستامین ترشح می کند که در بافت حساس بشره سم باعث تخریب می شود . این تخریب با آماسی که در بافت مویرگها رخ می دهد باعث دردناک شدن سم می شود و در نتیجه اسیب مویرگها از سنتز کرایتن جلوگیری میشود.

لنگش درسه تیپ حاد ( بالینی ) که همراه خونریزی و مشکلات تنفسی و قلبی است و تحت بالینی با بروز3-1 ماه بعد از ایجاد نوع حاد در کف سم است و مزمن که با بزرگ شدن ورشد زیاد سم و ظاهر شدن بر آمدگی افقی دردیواره سم و پهن شدن آن همراه است .

? مدیریت عوامل مختلف موثربر لنگش

در موردعوامل تغذیه ای تمامی عواملی که سبب اسیدوز می شود میتواند لنگش را هم به دنبال داشته باشد و در کنار آن تغذیه مقدار کافی روی و مس و متیونین و بیوتین به دلیل نقشی که در ساختار کراتین دارند حائز اهمیت است .

در رابطه با عوامل محیطی غیر تغذیه ای برای بحث نوع مصالح کف و مدت زمان ایستادن گاو به حالت سرپا تعیین کننده می باشد . به عنوان مثال دفعات شیر دوشی و گروه های برای گاو باعث بالا رفتن زمان انتظار به صورت سرپا در اتاق انتظار را زیاد می کند می تواند باعث لنگش شود مصالح کف و نوع بستر نیز در تمایل گاو برای خوابیدن موثر است .

با توجه به اینکه عوامل فرسایش دهنده کم است بایستی سالانه دوبار سم گاوها را بازدید و در صورت نیازمورد سم چینی قرار داد بایستی دقت شود که سم به صورت متوازن ومتعادل چیده شود وساختار طبیعی یک سم معمولی را حفظ کند در صورتی که یک سم بیش از حد بزرگ شده باشد با چیدن چند بار متوالی آن می توانیم آن را یکی در میان به حالت اول باز گردانیم درصورتی که دام به علت بزرگ شدن سم لنگ شده با برداشتن بافت مرده و یا درحال مردن وبخش های بر آمده پنجه سم را ترمیم کرد. در آینده بافت شاخی سالم در انجا جانشین میشود بایستی توجه داشت که سم چینی نامناسب باعث بد شکل شدن و انحراف سم و استخوان انگشت می شود و گاو تا آخر عمر ناقص خواهد شد .

? ورم پستان :

از موارد تعیین کننده در حذف گاوها ورم پستان است در یک مطالعه در سال 1998در DHI عنوان شده که 15درصد موارد حذف مربوط به ورم پستان بوده در زایش سوم این مقدار به 5/18 درصد می رسد10 . ورم پستان به علت الودگی غدد پستانی به عوامل عفونی مثل استافیلوکوکوس اورئوس ، استرپتو کوکآگالاکتیس و گونه هایی از مایکو پلاسما و کلی فر ها رخ میدهد؛ عوامل عفونی عموما" ازمحیط به طور مستقیم به پستان منتقل می شوند که کلی فرم ها و استرپتو کوکها اینگونه عمل می کنند . ولی مواردی هم از خون به غدد پستانی می روند مانند استاف اورئوس . شاخص ارزیابی ورم پستان ، تعداد سلولهای بدنی است در حالت شدید این تعداد 000/460با تولید که (17299پوند) و6/14 درصد گاو مبتلا خواهیم داشت و در حالت پایین 175000و با تولید بیشتر (21021 پوند) و تنها 3 درصد که مبتلا خواهند بود .

از نظراقتصادی ورم پستان باعث کاهش 1000 پوند شیر در زایش دوم به بعد و 500پوند در زایش اول ایجاد خسارت می کند .

در استراتژی مقابله با ورم پستان باید از زمان گوسالگی شروع شود و در زمان تلیسگی وتولید ادامه یابد و با رعایت اصول بهداشتی ومدریت کنترل و درمان و حذف به موقع اجراشود .

کنترل در زمان گوسالگی و تلیسگی در گوساله های ماده : مصرف شیر پستان به علت احتمال آلوده شدن غدد پستانی ازطریق همدیگر ویا خود دام توصیه نمی شود . عفونت استافی از دوران تلیسگی دام را مبتلا می کند که 80 درصد عفونت ها را تشکیل می دهدو به طور معمول عفونت های مزمن ایجاد میکند که شنا سایی آن مشکل است. ایجاد عفونت در تلیسه ها باعث کاهش تولید بیشتر ،کاهش ارزش تلیسه ها ، و ایجاد هزینه های درمان قبل از شروع تولید می شود . مصرف آنتی بیوتیک در این زمان بسیار موثرتر از زمان شیر دهی است وهزینه کمتراست و باعث دفع آلودگی بیشتر در پستان می شود.

? ورم پستان و در دوره خشکی

دوره خشکی از لحاظ تعغیرات بافتی پستان به سه مرحله تقسیم میشود:

مرحله اول مرحله تحلیل رفتن فعال است که در این مرحله گاو از شیر دهی به خشکی انتقال می یابد که 20-21 روز ابتدایی دوره خشکی است که غلظت ترکیبات مثل بتالاکتوآلبومین ، کازیین و لاکتو آلبومین به آرامی و لاکتوز به سرعت کاهش مییابد،وغلظت ایمنو گلوبین و لاکتو فرین افزایش می یابد. لاکتوفرینبا با حل شدن با آهن، آن را از دست رس باکتریها دور می کند و با توجه به اینکه در کلی فرم ها جذب سیترات همراه باند شدن با آاهن رخ می دهد پس نسبت سیترات به آهن برای ادامه زندگی آنها مهم خواهد بود از طرف دیگر غدد پستان با فاگوسیت کردن ومحدود کردن فساد اکسیداتیو باعث می شوند که عوارض سلول های در حال تجزیه اند(زمان تحلیل رفتن و التهاب )حداقل شود.

گاو در این دوره برای ابتلا و وگیری ورم پستان بسیارمستعد است ؛ از دلایل این امر، تجمع و عدم خروج شیر وعدم ضدعفونی شدن سرپستان ها وتراوش شیر از سر پستان ها می باشد مصرف انتی بیوتیک در این زمان بیشترین تاثیر را دارد زیرا از یک طرف عوامل مستعد کننده آلودگی زیاد است و از طرف دیگر به دلیل عدم خروج مایعات (شیر) تاثیر انتی بیوتیک میتواند بیشتر شود و در نهایت غدد پستان ازعفونت های قبلی و جدید خصوصاً کلی فرم پاک می شود.

مرحله دوم ،مرحله تحلیل رفتن تدریجی است و مدت آن به طول دوره خشکی بستگی دارد اگرتحلیل رفتن فعال 4-3 هفته طول کشد و طول دوره خشکی 60-45 روز طول کشد این مرحله کوتاه میشود و درصورتی که خشکی 40 روز شود دیگر این مرحله را نخواهیم داشت و برای ایجاد شرایط مساعد ما نیاز به 65-60روز خشکی داریم.

در این دوره ایجاد عفونتهای شدید کاهش مییابد و این دوره بالاترین مقاومت به آلودگی مهیا می شود و در صورتی که آلودگی هم باشد محو خواهد شد که به دلیل کاهش حجم مایعات غدد و تراوشات آن می باشد و نیز کاهش مواد مغذی که باعث رشد باکتریها می شود .

مرحله سوم، دوره توسعه و تولید کلسترولاست که دوره انتقال از عدم شیر دهی به شیر دهی است زمان شروع آن مشخص نیست ولی احتمالاً سه تا چهار هفته قبل از زایشمی باشد ترشحات مواد مختلف از دو هفته قبل شروع می شود و احتمال آلودگی دوباره بالا می رود و در این زمان مقدار لاکتوفرین وسایر ممانعت کننده ها نیز کاهش می یابد وپستان نسبت به عفونت کننده حساس می شود .

تغذیه دوره خشکی کمبود بعضی ویتامینها و مواد معدنی باعث تاثیر به میزان ورم پستان می شود موادی که عدم تغذیه باعث افزایش عفونت ناشی از ورم پستان می شود و یا باعث افزایش تعداد سلولهای بدنی در شیر می شود سلنیوم وویتامین E باعث محافظت بافت هااز تخریب اکسیداتیو و تقویت عمل فاگوسیتوز می شود .

اثرکاهش مقدار مواد مغذی دیگر نیز به اثبات رسیده، مثل بتاکاراتن - ویتامین A ،روی ، مس ، کبالت و ...

? تاثیر حشرات در ورم پستان

مطالعاتی در سال 1880اثر حشرات ( مگس ها ) را درانتقال عوامل ایجاد کننده ورمپستان خصوصاً استاف را نشان دادند این حشرات با نشستن روی پستان آلوده و خوردن محتویات آن به صورت مکانیکی عوامل را به پستان سالم گاوهای دیگر منتقل می کند و حتی نشان دادند که در صورتی همکه روی سر پستان های تلیسه ها بنشینند میتوانند آنها را مبتلا کنند . تحقیقات دانشگاه لویزیا نشان داد که در صورتی که خراش و یا زخم در سر پستانها باشد جذب مگسها با به دنبال دارد که 70 درصد الودگی ها می باشند و با کنترل مگس ها ورم پستان از 3/55 درصد به 6/5 درصد و استریتو کوک از 7/20 درصد به 7/3 می رسد.

منبع : سایت دانشگاه سراوان