زایمان شتر :

پانزده روز قبل از زایمان پستان شتر پر از شیر می شود، قریب الوقوع بودن زایمان در شتر با شل شدن لیگمان ها و عضلات اعضای تناسلی آغاز می شوند که در نتیجه آن دو فرو رفتگی در دوطرف دم حیوان ظاهر می گردد و تورم فرج می توان نشانه خوبی برای نزدیک بودن زایمان باشد. دام حالت خستگی پیدا نموده و اطراف واژن خون جمع شده و متورم می شود. بنظر می رسد دردهای زایمان در حیوان شدت زیادی ندارد ولی بین سه الی پنج ساعت قبل از زایمان حیوان دچار بی تابی شده و مرتباً روی زمین می خوابد وبرمی خیزد و بطور کامل تغذیه نمی نماید .

زایمان شتر را می توان به سه مرحله دردهای زایمان، زایمان و مرحله خروج جفت تقسیم بندی کرد. اولین مرحله که مرحله دردهای زایمان است 48 ـ 24 ساعت طول می کشد و با بیقراری متناوب مشخص می شود مرحله دوم که مرحله خروج جنین است در شتر یک کوهانه حدود 30 ـ 25 دقیقه و در شتر دوکوهانه حدود 4 دقیقه بطول می انجامد. دلیل این اختلاف ممکن است بزرگتر بودن بچه شتر دو کوهانه باشد. زایمان شتر در حالت نشسته و گاهی اوقات نیز در حالت ایستاده می باشد. میزان مایعات رحمی در موقع زایمان حدود نه لیتر می باشد و تقریباً 100% وضعیت جنین بصورت قدامی و طبیعی است. زور زدن هایی به فاصله 1 ـ 5 دقیقه وجود دارد و کیسه الانتورکوریون قبل از اینکه به فرج برسد پاره می شود.

با زور زدن های بعدی یک دست و سپس دست دیگر همراه با سر ظاهر می شود و زورزدن های بعدی منجر به خروج کامل سر و تقریباً همزمان با آن بقیه بدن خارج می شود و بنظر می رسد که زایمان در شتر راحت تر از گاو و مادیان انجام می شود. چرا که بدن جنین بخوبی لغزنده است و بطور طبیعی تری خارج می شود و مادر لازم نیست زور اضافی بزند. هنگامی که جنین از مادر فاصله می گیرد یا زمانی که مادر خیلی زود بعد از زایمان بلند می شود بند ناف پاره می شود. شتر مادر بچه خود را بو می کند و با آن به نرمی وملاطفت رفتار می کند ولی مانند سایر نشخوارکنندگان آن را نمی لیسد وبدین جهت باید بچه شتر را خشکانیده و تا چند روز رویش را پوشانیده و او را به پستان های مادرش راهنمائی نمود ( Singh 1969 ) .

پس از زایمان جفت ممکن است که همراه با نوزاد ویا نیم تا یکساعت بعد از آن دفع شود و در طی آن مادر بیقراری متناوب نشان می دهد و ممکن است چندین بار بلند شود و بنشیند. جفت اندک اندک خارج می شود گاهی اوقات غشاهای جنینی ممکن است به طور کامل خیلی زود بعد از جنین خارج شود . آنها به وسیله مادر خورده نمی شوند . نوزاد نیزپس از تلاش های ناموفق بسیار بعد از نیم ساعت می تواند روی پای خود بایستد.

از آنجاکه ممکن است شتر ماده بهنگام زایمان از ترس و ناراحتی به اطراف بدود و صدمات جبران ناپذیری به جنین و یا بچه در حین تولد وارد آورد بدینجهت توصیه می گردد که او را بجائی محکم ببندند. شترها همانطور که گفته شد در حالت نشسته نوزاد خود را بدنیا می آورد ( Singh 1969 ) و بندرت به کمک انسان احتیاج دارند چون نوزاد اکثراً طبیعی ( با وضعیت سر بین دودست) بدنیا می آید. وزن نوزادان بین 25 تا 52 کیلوگرمبوده ومیانگین وزن آن ها 38 کیلوگرم می باشد.

شترهای تازه به دنیا آمده در سن دو یا سه ماهگی به سرعت اضافه وزن پیدا می کنند، این افزایش وزن بطور متوسط 25 ـ 20 کیلوگرم در ماه بوده و تا سن یک سالگی میزان اضافه وزن به 10 ـ 8 کیلوگرم در ماه می رسد. کاهش میزان افزایش وزن در سال های بعد نیز ادامه می یابد و در سن هشت سالگی شترها بوزن تقریباً ثابتی می رسند.

درکشور لیبی پس از 12 هفته وزن بچه شترهای نر به 156 کیلوگرم و ماده ها به 112 کیلوگرم بطور متوسط می رسد، شترهای ماده در سال اول، دوم، سوم به ترتیب 310، 450، 530 کیلوگرم افزایش وزن پیدا می کنند وزن متوسط شترهای ماده بالغ 687 کیلوگرم می باشد، که از 916 ـ 560 کیلوگرم متغیر است. وزن متوسط شترهای نر بالغ 830 کیلوگرم می باشد.

وزن متوسط بچه شتر سه ماهه در روسیه، در شتر یک کوهانه 6/79 کیلوگرم ( در آغاز تولد 40 ـ 35 کیلوگرم ) شتر دو کوهانه 6/87 کیلوگرم و برای دورگه ها 104 کیلوگرم است. درسن 15 ماهگی شترهای یک کوهانه 310 کیلوگرم، دوکوهانه 390 کیلوگرم و دورگه ها 410 کیلوگرم وزن دارند. در سال دوم تقریباً حدود 170 کیلوگرم بوزن آنها افزوده می گردد. در 5/2 سالگی بطور متوسط وزن شتر به 2/477 کیلوگرم می رسد. افزایش وزن از این زمان به بعد تا سن 5/6 سالگی قابل ذکر نمی باشد ( Balagovescenskii 1964 ).

تغذیه و نگهداری بچه شتر :

فاصله زمانی بین تولد تا سه هفتگی سخت ترین زمان دوره نگاهداری بچه شتر محسوب می شود. آنها در این فاصله زمانی حساس بوده و بیشترین تلفات بچه شترها در این دوره است. بچه شترها در سن یک هفتگی تا حدودی قویتر شده و می توانند مادر خود را در مراتع دنبال کنند. طبق نظر Williamson و همکارانش (1959) علت ضعف بچه شتر در دوره فوق الذکر ممکن است بعلت مقدار شیر ناچیزی است که می خورد .

خوردن بیش از حد شیر باعث بهم خوردگی تعادل دستگاه گوارشی و اسهال و گاهی نیز مرگ آنها می گردد. بدین جهت اجباراً پستانک ها را با کیسه یا تور سیمی سبدی شکل می بندند تا بچه شتر نتواند هر زمان به پستانک دسترسی داشته باشد . معمولاً اول یک پستانک سپس دو پستانک و به مرور بقیه پستانک ها را در اختیار بچه شتر می گذارند به طوری که در نهایت بچه شتر در سن 8 تا 9 ماهگی تمامی پستانک ها را برای شیر خوردن در اختیار می گیرد.

در قزاقستان بچه شتر روزی سه بار و هر بار فقط از 2 پستانک می تواند شیر بخورد ( Heraskov 1966).

بچه شتر در سن 4 تا 5 هفتگی شروع به خوردن علف می نماید. برای از شیر گرفتن بچه شترها باید میزان شیر مصرفی روزانه آن ها را کم کرد . در مواقعی که وضع تغذیه رضایت بخش است بچه شترها را بعد از سن 9 ماهگی از شیر می گیرند. ولی زمانی که وضع علوفه چندان ایده ال نباشد بچه شترها تا سن 15 ماهگی از شیر مادر استفاده می کنند.

منبع : سایت دانشگاه سراوان-ارائه ای از جناب آقای دکتر احسان مقدس